ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΤΡΑΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΙΔΕΑ

Παρουσίαση

Στα δύο πρώτα κείμενα του βιβλίου γίνεται αναφορά στο βαθύ τραύμα που προκάλεσαν στην ευρωπαϊκή ψυχή και συνείδηση: ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος (που δεν έχει ονομαστεί τυχαία η «ριζική καταστροφή» του περασμένου αιώνα), η νέα παγκόσμια σύγκρουση που ακολούθησε δύο δεκαετίες αργότερα και η θηριωδία του ναζιστικού Ολοκαυτώματος. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στους τρόπους πρόσληψης και διαχείρισης αυτού του τραύματος, με κύριους άξονες τον δύσκολο και ενίοτε περίπλοκο χαρακτήρα των σχετικών διαδικασιών, τις μεγάλες διαφοροποιήσεις ανά χώρα και ιστορική περίοδο και τη σχέση μεταξύ ακαδημαϊκής ιστορίας και δημόσιου λόγου στην αντιμετώπιση του οδυνηρού παρελθόντος. Στα δύο επόμενα κείμενα το ενδιαφέρον στρέφεται στην τρέχουσα κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γίνεται προσπάθεια να ακτινογραφηθεί η κρίση με την οποία βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και αναλύονται ιστορικά και σύγχρονα στοιχεία που σχετίζονται τόσο με τη δημιουργία, την ενίσχυση και την επέκταση των ευρωπαϊκών θεσμών, όσο και με τις συνθήκες που συνέβαλαν ώστε να εμφανιστεί, να διαρθρωθεί και να εξαπλωθεί η τρέχουσα κρίση. Μεταξύ άλλων, γίνεται λόγος για την κυριαρχία της οικονομικής διάστασης και μιας συγκεκριμένης θεωρητικής τάσης στην ανάπτυξη της Ένωσης, για τις παλινωδίες του ομοσπονδιακού οράματος, για την εκπαιδευτική πολιτική σε κοινοτικό επίπεδο, καθώς και για τρέχουσες προκλήσεις που έχουν ανακύψει από την επίδραση (μεμονωμένα ή συνδυαστικά) της οικονομικής κρίσης, του προσφυγικού ζητήματος και του αποτελέσματος του βρετανικού δημοψηφίσματος.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου γίνεται φανερή η αξεδιάλυτη σχέση του ευρωπαϊκού κεκτημένου με την ιστορική του διάσταση, τόσο με τη μορφή των εξελίξεων που συνέβαλαν καθοριστικά -με βαρύτατο φόρο αίματος- στη γένεση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, όσο και με τη μορφή της κατανόησης των παραγόντων εκείνων, οι οποίοι, με τόσο συχνές τις φανερές ή υπόρρητες αναγωγές στο παρελθόν, απειλούν σήμερα να το διαβρώσουν εκ των έσω.
Σε ένα περιβάλλον πολλαπλών και περίπλοκων προκλήσεων, πολύ διαφορετικό και εξαιρετικά πολυπαραγοντικό -σε όλες του τις διαστάσεις- σε σχέση με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών, η ιστορική αυτογνωσία προβάλλει ως ο μοναδικός ασφαλής δρόμος για την υπέρβαση των τραυμάτων που μένουν ακόμα ανοιχτά, για την καταπολέμηση των στερεοτύπων και, τελικά, για την ουσιαστική προσέγγιση κρατών και λαών. Μέσα από αυτήν την προσέγγιση είναι, ενδεχομένως, εφικτή η επιστροφή στον δρόμο που είχαν χαράξει οι μεγάλοι οραματιστές του ευρωπαϊκού ιδεώδους σε καιρούς που τα ερείπια και το πένθος από τους δύο παγκόσμιους πολέμους ήταν ακόμα παντοιοτρόπως αισθητά σε κάθε γωνιά της ευρωπαϊκής ηπείρου.

Περιεχόμενα

Εισαγωγή
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Έλλη Λεμονίδου
Α. Αυθεντία της μαρτυρίας και πολιτική χειραγώγηση (1919-1939)
Β. Οι δεκαετίες της σιωπής (1939-1960)
Γ. Προς την ιστορικοποίηση του Μεγάλου Πολέμου: 1960-1990
Δ. Σύγκλιση μνήμης και ιστορίας: 1990-σήμερα
Ε. Οι προκλήσεις της εκατονταετηρίδας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΡΑΥΜΑ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ: Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΜΕ ΤΟ ΟΔΥΝΗΡΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΩΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΣΦΥΡΗΛΑΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Γιώργος Κόκκινος
Α. Μορφές κοινωνιών και σημασία της ιστορίας και της μνήμης. Από την επιλεκτική λήθη στους "επανερχόμενους ίσκιους"
Β. Πληθωριστική χρήση, αποϊστορικοποίηση, συμβολική λειτουργία της βιομηχανοποιημένης εξόντωσης
Γ. Η αναζωπύρωση της τραυματικής μνήμης στον σύγχρονο κόσμο
Δ. Πέραν της εβραιοκτονίας
Ε. Από τη μυθοποίηση, την εθνική βιογραφία
και την επιλεκτική αποσιώπηση στην ιστορική αυτογνωσία. Ο ρόλος των ιστορικών
ΣΤ. Η αναμέτρηση με το τραυματικό και επίμαχο ιστορικό παρελθόν της Ευρώπης
Ζ. Το απωθημένο, το εύπλαστο ή το κριτικά επεξεργασμένο παρελθόν;
Η. Επί τον τύπον των ήλων: η ιστορικότητα της διαχείρισης του συλλογικού τραύματος στη Γερμανία
Θ. Η περίπτωση της Αυστρίας
Ι. Μπορεί οι Ερινύες να μεταμορφωθούν σε Ευμενίδες; Μπορείς να δεις το πρόσωπο της Μέδουσας χωρίς να πετρώσεις; Υπάρχει τόπος για να κοιμηθούν δίπλα δίπλα ο λύκος και το αρνί;
ΙΑ. Μπορεί να τεθεί φραγμός στην επιδεινούμενη τάξη πραγμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
ΙΒ. Επίλογος
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
Παναγιώτης Γ. Κιμουρτζής
Α. Εισαγωγή
Β. Ευρώπη: κρίσεις, μετασχηματισμοί και ιστορική συνείδηση
Γ. Μεταρρυθμίσεις μέσα σε ένα πολύπλοκο περιβάλλον: κεντρικοί περιορισμοί για το εκπαιδευτικό πεδίο
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΟΥΤΟΠΙΑ. ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΘΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΝΕΙ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ
Σωτήρης Ντάλης
Α. Η Ευρώπη ως συγκεκριμένη ουτοπία. Η Ε.Ε. και οι ιστορικές αλλαγές του 1989
Β. Η "δύσκολη" Ευρώπη και το πλανητικό παιχνίδι. Από τη στρατιωτική ισχύ στην οικονομική ισχύ
Γ. Η Ευρώπη δεν είναι το πρόβλημα, είναι η λύση του προβλήματος
Δ. Από τον Ψυχρό Πόλεμο στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο
Ε. Αναζητώντας μια συνεκτική και αποτελεσματική δράση της Ε.Ε. στη διεθνή σκηνή
ΣΤ. Αντί επιλόγου. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση και η Ελλάδα. Προκλήσεις και προοπτικές