ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Παρουσίαση

Η μελέτη της ενεργειακής ασφάλειας εισήλθε δυναμικά ως θεματική του κλάδου των Διεθνών Σχέσεων κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 ως αποτέλεσμα της μεγάλης πετρελαϊκής κρίσης του 1973 και του κύματος των εθνικοποιήσεων που ακολούθησε. Στη διεθνή ωστόσο βιβλιογραφία η σημασία της ασφάλειας εφοδιασμού με ζωτικές πρώτες ύλες και ειδικότερα με πετρέλαιο είναι κατά πολύ παλαιότερη.
Ανάγεται στις αρχές του περασμένου αιώνα και ειδικότερα στην περίοδο που ακολουθεί τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και αυτό είναι λογικό, με δεδομένο τον ρόλο που διαδραμάτισε για την έκβαση της παγκόσμιας σύρραξης ο πετρελαϊκός παράγοντας.
Πολλοί έχουν μάλιστα παρεξηγήσει τον ρόλο αυτό ως αίτιο για το ξέσπασμα αυτού του παγκόσμιου πολέμου και πολύ περισσότερο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αν και κάτι τέτοιο, όπως επιχειρηματολογεί πειστικά και ο συγγραφέας του έργου, είναι πολύ δύσκολο να τεκμηριωθεί.
Η εξέταση του ρόλου του πετρελαίου ως δυνητικής αιτίας διακρατικών συγκρούσεων, ιδίως μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά ο τρόπος με τον οποίο ο μεταξύ τους ανταγωνισμός διαμόρφωσε την παγκόσμια βιομηχανία και το σύστημα εμπορίας υδρογονανθράκων, αποτελεί τον βασικό αναλυτικό κορμό του επίτομου αυτού έργου, το οποίο είναι μοναδικό στο είδος του στην ελληνική βιβλιογραφία.
Ο συγγραφέας έχει πραγματικά εντρυφήσει όσο κανείς άλλος στο συγκεκριμένο αντικείμενο και έχει παράξει ένα πολύ πλούσια τεκμηριωμένο πόνημα για τη σχέση της ενέργειας με τη διεθνή ασφάλεια, κάτι σπάνιο ακόμη και σε επίπεδο διεθνούς βιβλιογραφίας. [...] (Από την εισαγωγή του Δρ. Χαρ. Παπασωτηρίου)

«Αυτό εδώ το βιβλίο θα διαβαστεί με μεγάλο ενδιαφέρον τόσο από έναν μέσο αναγνώστη όσο και από ανθρώπους περισσότερο εξειδικευμένους με το αντικείμενο: Ανθρώπους από την ακαδημαϊκή κοινότητα, τον πρακτικό χώρο των επιχειρήσεων, αλλά και την εξωτερική πολιτική. Ο ίδιος ο συγγραφέας, άλλωστε, έχει διανύσει μέχρι τώρα στον επαγγελματικό του βίο πορεία που τον έφερε και τον φέρνει σε άμεση τριβή με τους τρεις παραπάνω χώρους. Σπάνια βρίσκει κανείς έναν ειδικό που να έχει εργασθεί παράλληλα στο πανεπιστήμιο, στην αγορά και την πολιτική, πράγμα που τον κάνει να έχει σφαιρική γνώση στο συγκεκριμένο αντικείμενο.» (Κωστής Χατζηδάκης, Αντιπρόεδρος Ν.Δ., Βουλευτής Β' Αθηνών)
«Ο συγγραφέας έχει πραγματικά εντρυφήσει όσο κανείς άλλος στο συγκεκριμένο αντικείμενο και έχει παράξει ένα πολύ πλούσια τεκμηριωμένο πόνημα. Το έργο του δρα Τσακίρη αποτελεί πολύτιμη τομή στην ελληνική αλλά τολμώ να πω και διεθνή βιβλιογραφία για τα θέματα ενεργειακής ασφάλειας, γεωπολιτικής του πετρελαίου και διεθνούς πολιτικής οικονομίας των υδρογονανθράκων το οποίο μπορεί να διαβαστεί το ίδιο άνετα από φοιτητές, ερευνητές, διπλωμάτες, στρατιωτικούς και επιχειρηματίες του χώρου της ενέργειας. Τους το συνιστώ ανεπιφύλακτα.» Δρ. Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, Καθηγητής Στρατηγικών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου και Πρόεδρος Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ) Παντείου Πανεπιστημίου)

Περιεχόμενα

Ευχαριστίες
Πρόλογος
Εισαγωγή
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: Η ενεργειακή ασφάλεια στη θεωρία Διεθνών Σχέσεων
1.1. Τι είναι ενεργειακή ασφάλεια;
1.2. Η ασφάλεια διαθεσιμότητας υδρογονανθράκων ως δυνητική αιτία συγκρούσεων ή στρατηγικού ανταγωνισμού στη συμπεριφορά των μεγάλων δυνάμεων και ο ρόλος του κρατικού συμφέροντος ως ρυθμιστή της διεθνούς αγοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου
1.3. Διατύπωση των ερευνητικών υποθέσεων εργασίας
Σημειώσεις - Παραπομπές
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η γεωπολιτική των Υ/Α από την πρώτη μαροκινή κρίση έως και το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (1905-1945): Η αμερικανική πετρελαϊκή ηγεμονία και η σπουδαιότητα του πετρελαίου ως στρατηγικής πρώτης ύλης
Σύνοψη
2.1. Η "προφητεία" του ναυάρχου Fisher και ο ναυτικός ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων κατά το πρελούδιο του Α' Π.Π.
2.2. "George Clemenceau: Το πετρέλαιο είναι τόσο σημαντικό όσο το αίμα στις επερχόμενες μάχες": Τα διδάγματα του Α' Π.Π. (1914-1918)
2.3. Η περίοδος του Μεσοπολέμου: Η μεταπολεμική διπλωματία των Μεγάλων Δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, η αμερικανοβρετανική σύγκρουση για τα πετρέλαια της Μεσοποταμίας, και η απόπειρα σύστασης του πρώτου πετρελαϊκού καρτέλ έως το ξέσπασμα του Β' Π.Π.
2.4. Τα διδάγματα του Β' Π.Π.: Το ξέσπασμα της Αμερικανοϊαπωνικής σύγκρουσης και το αποκορύφωμα της στρατιωτικής στρατηγικής βαρύτητας του πετρελαίου
2.5. Οι απαρχές της αμερικανικής μεταπολεμικής πολιτικής πετρελαίου και η αναδυόμενη στρατηγική βαρύτητα της Μέσης Ανατολής
Σημειώσεις - Παραπομπές
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: Η μεταπολεμική πετρελαϊκή τάξη πραγμάτων έως το πρελούδιο της ιρανικής πετρελαϊκής κρίσης (1945-1978): Η κατάρρευση της αμερικανικής πετρελαϊκής ηγεμονίας και η ανάδυση της κυριαρχίας του ΟΠΕΚ
Σύνοψη
3.1. Η στρατηγική ανάδυση της Μέσης Ανατολής: Η κρίση του ιρανικού Αζερμπαϊτζάν και η πετρελαϊκή διάσταση του σχεδίου Marshall (1946-1951)
3.2. Η στρατηγική ανάδυση της Μέσης Ανατολής: Η κρίση της ιρανικής εθνικοποίησης και η ανατροπή Mossadeq (1951-1954)
3.3. Η στρατηγική ανάδυση της Μέσης Ανατολής: Η εθνικοποίηση της διώρυγας του Σουέζ και ο πόλεμος του 1956
3.4. Η εδραίωση του πετρελαίου ως κυρίαρχου τροφοδότη της παγκόσμιας οικονομίας: Η ανάδυση και αρχική ανάσχεση του ΟΠΕΚ και η σοβιετική πετρελαϊκή "επίθεση" (1956-1967)
3.5. Η κατάρρευση της αμερικανικής πετρελαϊκής ηγεμονίας: Οι συμφωνίες Τρίπολης - Τεχεράνης και η κρίση του αραβικού εμπάργκο κατά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ (1968-1973)
3.6. Η αντίδραση της "Δύσης": Η σύσταση της International Energy Agency και η αποτυχία συγκρότησης ενός συλλογικού πετρελαϊκού συστήματος ασφαλείας έως το πρελούδιο της Β' Πετρελαϊκής Κρίσης (1973-1978)
Σημειώσεις - Παραπομπές
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: Η αμφισβήτηση της σαουδαραβικής πετρελαϊκής ηγεμονίας
και η στρατηγική σπουδαιότητα του φυσικού αερίου: Η άνοδος του νέου "μερκαντιλισμού" και οι προκλήσεις ασφάλειας ενός παγκοσμιοποιημένου ενεργειακού συστήματος
Σύνοψη
4.1. Η εξέλιξη του ενεργειακού συστήματος ασφάλειας έως το τέλος της ψυχροπολεμικής περιόδου: Η κατάρρευση του Σάχη, η διακήρυξη του δόγματος Carter και η ιρανική κρίση (1978-1981)
4.2. Η εξέλιξη του υδρογονανθρακικού συστήματος ασφάλειας έως το τέλος της ψυχροπολεμικής περιόδου: Η αμφισβήτηση της σαουδαραβικής ηγεμονίας, η εμπέδωση του δόγματος Carter και η σοβιετική "επίθεση αερίου" (1981-1990)
4.3. Ο Πόλεμος του Κόλπου και η πρώιμη μεταψυχροπολεμική περίοδος (1990-2001): Η εξέλιξη του πετρελαϊκού συστήματος ασφάλειας μεταξύ των δύο "Πολέμων του Κόλπου" και το κασπιανό "Μεγάλο Παιχνίδι"
4.4. Οι δυναμικές της μακροπρόθεσμης αποσταθεροποίησης του πετρελαϊκού συστήματος και η άνοδος του νεομερκαντιλισμού
4.5. Η αναδιάταξη της πετρελαϊκής ισορροπίας δυνάμεων μετά την Αραβική Άνοιξη, οι επιπτώσεις της αμερικανικής σχιστολιθικής επανάστασης και η ενεργειακή γεωπολιτική του Ελληνισμού
Σημειώσεις - Παραπομπές
Επίλογος: Κοιτάζοντας προς το μέλλον
Ενδεικτική Βιβλιογραφία