Ο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ ΓΩΝΙΑ

Παρουσίαση

Τι είναι ο Παράδεισος, πέρα από αυτό που λένε οι διάφορες θρησκείες; Μήπως η οικοδόμηση μιας άλλης κοινωνίας, πιο δίκαιης και ελεύθερης; Ή, μήπως, η επιστροφή σε έναν κόσμο που δεν έχει ακόμα διαφθαρεί από τον δυτικό πολιτισμό; Σε αυτό το μυθιστόρημα ο Μάριο Βάργκας Λιόσα αφηγείται τα τελευταία επεισόδια της ζωής δύο ανθρώπων. Πρώτα, του ζωγράφου Πολ Γκογκέν, που εγκαταλείπει μια πλούσια και επιτυχημένη ζωή στη Γαλλία, για να δραπετεύσει στην Πολυνησία, αναζητώντας το όνειρο ενός κόσμου έξω από συμβάσεις, μακριά από το συντηρητισμό της Ευρώπης. Κατόπιν της Φλόρα Τριστάν, μιας από τις πρώτες γυναίκες που αγωνίστηκαν για τα δικαιώματα των γυναικών και των εργατών, σε μια Γαλλία ακόμα ανέτοιμη να δεχτεί τη φωνή της. Η Φλόρα Τριστάν είναι η γιαγιά του Πολ Γκογκέν. Τι άλλο κοινό, όμως, είχαν αυτοί οι δύο άνθρωποι; Πόσο η «τρέλα» του ενός ακουμπούσε την «τρέλα» της άλλης; Σε αυτό το γοητευτικό ταξίδι μας παρασύρει ο "Παράδεισος", μέσα από μια διαρκή περιπλάνηση σε τόπους (Γαλλία, Περού, Ταϊτή, Μαρκήσιοι Νήσοι), χρόνους, γεγονότα και πρόσωπα. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

Το κυρίαρχο θέμα στον "Παράδεισο" είναι η σύγκρουση του δυτικού πολιτισμού -και ενός από τους κυριότερους παράγοντες που τον διαμόρφωσαν: της χριστιανικής ηθικής- με το πρωτόγονο, αρχαϊκό στοιχείο που ενοικεί, διά παντός, μέσα μας. Αλλά και στο σημείο αυτό ο Λιόσα (οπωσδήποτε ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς παγκοσμίως) αποβαίνει κάπως σχηματικός, καθώς η θέασή του είναι μονόπλευρη και μονόχορδη. Ο καταγγελτικός λόγος, στη λογοτεχνία, οφείλει πάντα να είναι μετριασμένος και πολυφωνικός, αν θέλει να είναι αποτελεσματικός.
Εκτός όμως από τη σύγκρουση πολιτισμών, άλλο κεντρικό θέμα του "Παραδείσου" είναι, αναμφίβολα, η καλλιτεχνική δημιουργία. Ο Λιόσα πολύ συχνά στα μυθιστορήματά του πραγματεύεται το ζήτημα της γένεσης του έργου τέχνης: πώς ζωγραφίζει ο ζωγράφος, τι είναι το ποίημα, γιατί γράφεται ένα μυθιστόρημα. Δεν το κάνει όμως με τον τρόπο της αυτοσυνειδησίας της γραφής ούτε με εκείνον της αφήγησης που γνωρίζει ό,τι αφηγείται. Ο Περουβιανός συγγραφέας, κατά τον τρόπο τού Μπαλζάκ στο "Αγνωστο αριστούργημα", βάζει τον ήρωά του να πάσχει γι' αυτό -και μόνον αυτός, ζώντας την αυτόνομη λογοτεχνική ζωή του, ζωγραφίζει. Ο Γκογκέν του Λιόσα αναζητεί το αριστούργημα μέσα στη θολή ατμόσφαιρα του μυαλού του, την "άγρια" ιδιοσυγκρασία του και τη δύσκολη ζωή του, επειδή αυτός είναι ο αναζητητής και όχι ο αφηγητής ή ο συγγραφέας. Ζήτημα τιμής για τον επιδέξιο χειριστή χαρακτήρων που είναι σχεδόν πάντα ο Λιόσα, το αριστούργημα που αναζητεί ο Γκογκέν του το αφήνει μόνο γι' αυτόν. (ΓΙΩΡΓΟΣ ΞΕΝΑΡΙΟΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 1/9/2006)