ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ - '22

Παρουσίαση

ΝΑ ΜΑΖΕΨΩ ΤΟ ΜΥΑΛΟ ΜΟΥ ΝΑ ΤΑ ΘΥΜΗΘΩ ΟΛΑ. Έκανα στο πυροβολικό. Στους άλλους πολέμους με είχαν στα βαρέα. Με ρίξαν στο ορειβατικό έπειτα. Να βγάνουν τα αυτιά αίμα. Έντεκα χρόνια τα δούλεψα. Το καλοκαίρι σε σκηνές, τον χειμώνα στα αμπριά. Λάσπη και υγρασία. Με τη χλαίνη και μια κουβερτούλα μονή, μαδημένη. Έντεκα χρόνια στρατιώτης. Θα 'θελες να ξαναπάς να τα δεις εκείνα τα μέρη; Μπορεί. Τα βλέπω στον ύπνο μου κάτι φορές. Τα βλέπεις; Ναι. Και γω είμαι όπως τότε. Είκοσι χρονών. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Οι περιπέτειες του ελληνικού Στρατού στις αρχές του 20ού αιώνα κράτησαν πάνω από δέκα χρόνια: ξεκινώντας από τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913 και τον Α' Παγκόσμιο και φθάνοντας ως την Εκστρατεία της Κριμαίας και τη Μικρασιατική Καταστροφή. Σε αυτό το εκτεταμένο γεωγραφικό και χρονικό τοπίο κινείται το δεύτερο Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη του Θανάση Βαλτινού, αποκαλύπτοντας μέσα από την εξαιρετικά λιτή αφήγηση έναν πέρα για πέρα ζοφερό κόσμο συνεχών μετακινήσεων και συγκρούσεων, που θα σημαδευτεί από τη βία και το σπάταλα χυμένο αίμα, με το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα παγιδευμένο από τη μια στην αυταπάτη της δύναμης πυρός του (εδώ οφείλονται οι δηώσεις και οι ασύστολοι βιασμοί) και καταδικασμένο από την άλλη να γνωρίσει την εγκατάλειψη και τον αφανισμό. Δεν υπάρχουν στο βιβλίο του Βαλτινού ούτε το κλίμα ευφορίας που διακατείχε τους Έλληνες κατά την προέλαση των Βαλκανικών Πολέμων ούτε το νικηφόρο πνεύμα που έφερε την εθνική ανάταση στις όχθες του Στρυμόνα και του Αξιού εν μέσω των συρράξεων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Τα πάντα εδώ μοιάζει να έχουν καταπλακωθεί από την απέραντη κατάθλιψη του μικρασιατικού μετώπου, που έβαλε τέλος σε κάθε φιλοδοξία και προοπτική, ρίχνοντας την Ελλάδα σε μακρά εσωστρέφεια και παρακμή.
Ο Βαλτινός θα δημοσιεύσει το πρώτο Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη το 1964 (σε βιβλίο θα κυκλοφορήσει το 1972), με μοναδικό αφηγητή τον Αντρέα Κορδοπάτη από τη Δάρα Μαντινείας. Πραγματικό πρόσωπο και υπόδειγμα λαϊκής προφορικής αφήγησης (στα χνάρια του ήρωα της Ιστορίας ενός αιχμαλώτου του Στρατή Δούκα), ο Κορδοπάτης θα εξιστορήσει τα δεινά της λαθρομετανάστευσης στις ΗΠΑ, όπου και θα ψάξει επί ματαίω την τύχη του εν έτει 1903. Ο Κορδοπάτης εμφανίζεται και στο ανά χείρας βιβλίο του Βαλτινού, αλλά η παρουσία του στον τίτλο είναι απατηλή, αφού η φωνή του θα υποχωρήσει εντυπωσιακά για να δώσει τη θέση της σε ένα πλήθος λιλιπούτειων αφηγήσεων-μαρτυριών: στρατιώτες, χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί, όπως και πολλαπλά βασανισμένοι πολίτες θα μιλήσουν είτε για τις καυτές πολεμικές τους εμπειρίες στα Βαλκάνια, στην Ουκρανία και στη Μικρά Ασία είτε για την οδυνηρή προσπάθεια επιβίωσής τους στα χωριά της Πελοποννήσου. Αν το πρώτο Συναξάρι του Αντρέα Κορδοπάτη είναι μια σύνθεση με σταθερή δομή και στέρεη ραχοκοκαλιά, εστιασμένη σε μια ενιαία και αδιάσπαστη ταυτότητα, η μετεξέλιξή του βασίζεται σε ένα αποκεντρωμένο και εσκεμμένα άναρχο υλικό, που υπονομεύει εξ υπαρχής την οποιαδήποτε έννοια συνοχής. Αν ο Κορδοπάτης της Αμερικής εκφράζει μια αποτυχία σε καθαρά ατομικό επίπεδο (ακόμη και όταν φωτίζονται με αδιαμφισβήτητο τρόπο οι ιστορικές της αιτίες), ο Κορδοπάτης των Βαλκανικών Πολέμων και της Μικράς Ασίας υποδεικνύει, μαζί με όσους τον περιβάλλουν, μια εδραία συλλογική κατάρρευση που θα διαρρήξει όλους τους αλλοτινούς κοινωνικούς δεσμούς και θα ρίξει και το τελευταίο υπόλειμμα ατομικότητας στο καμίνι της Ιστορίας. (Β.Χατζηβασιλείου, Το Βήμα, 9/10/2011)