ΑΡΜΕΝΙΟΙ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ (1856-1914)

Παρουσίαση

Το Αρμενικό Ζήτημα αναδύθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, διεθνοποιήθηκε στα 1877-1878, κορυφώθηκε στην αιματηρή δεκαετία του 1890, αναθερμάνθηκε διπλωματικά στο τέλος των βαλκανικών πολέμων (1913) και "λύθηκε" με τρόπο φρικαλέο στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Η τελευταία περίοδος απασχόλησε το μέγιστο τμήμα της σχετικής βιβλιογραφίας: όσα γράφτηκαν για τα
προγενέστερα συνιστούν μάλλον εισαγωγικά κεφάλαια στην εξιστόρηση της Γενοκτονίας του 1915-1916. Ήταν εύλογο οι ερευνητές, Αρμένιοι και ξένοι, να στραφούν στα γεγονότα του Μεγάλου Πολέμου όχι μόνο επειδή αυτά είχαν μεγαλύτερη και δραματικότερη κλίμακα, αλλά και επειδή άφησαν σημάδια ανεξίτηλα στη μετέπειτα τύχη τόσο -κατά κύριο λόγο- του αρμενικού έθνους όσο και των άλλων συνοίκων λαών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, χριστιανικών και μουσουλμανικών. Στο συγκριτικό πεδίο η σχετική με τους Έλληνες και τους Αρμενίους ιστοριογραφία χαρακτηρίζεται από προκλητική μονομέρεια: οι μελετητές που προσεγγίζουν τη μια πλευρά αγνοούν επιδεικτικά την άλλη ή περιορίζονται σε περιστασιακές και επιφανειακές αναφορές στην κοινή μοίρα των δυο "αδελφών" λαών και μάλιστα μόνο κατά την έσχατη, καταστροφική και για τους δυο, μικρασιατική φάση του Ανατολικού Ζητήματος. Ωστόσο η αλληλεπίδραση στα αρμενικά και ελληνικά εθνικά προβλήματα, που ήταν και μακροχρόνια και πολυεπίπεδη, δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθεί με γενικόλογες αναφορές. Φιλοδοξία του παρόντος βιβλίου είναι να "σπάσει" την ιδιόμορφη αυτή ιστοριογραφική εσωστρέφεια, με την καταγραφή των θεμελιωδών τουλάχιστον ιστορικών παραγόντων που διασύνδεσαν την ανέλιξη του αρμενικού με το ελληνικό εθνικό φαινόμενο σε μιαν από τις κρισιμότερες και για τις δυο εθνότητες περιόδους της ιστορίας τους. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΡΜΕΝΙΚΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ
1. Μερικές γενικές ιστοριογραφικές παρατηρήσεις
2. Συγκλίσεις και αποκλίσεις σε πανομοιότυπο κυριαρχικό και θεσμικό τοπίο
3. Η δυτική «πρόκληση»
4. Οι μοιραίες συνέπειες της χρονικής ασυμμετρίας
1ο ΜΕΡΟΣ: ΜΕΤΑΞΥ ΣΦΥΡΑΣ ΚΑΙ ΑΚΜΟΝΟΣ: ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΡΜΕΝΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ
1. Ο μακρύς δρόμος προς την πολιτική συνεννόηση
α. «Την ευκταίαν και παμπόθητον ομοφροσύνην και ένωσιν»
β. Οι Έλληνες και οι Αρμένιοι κατά την πρώτη φάση της Ανατολικής Κρίσης του 1876-1878
γ. Προσπάθειες συνεργασίας στις παραμονές του Συνεδρίου του Βερολίνου
2. Από το Βερολίνο στο Κοντοσκάλι (1878-1890)
α. Από την απραξία στην επαναστατική δράση
β. Απόπειρες ελληνοαρμενικής συνεργασίας χωρίς συνέχεια
2ο ΜΕΡΟΣ: ΑΔΕΛΦΟΙ, ΑΝΑΔΕΛΦΟΙ: ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΡΜΕΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1890-1896
1. Παλιές προκαταλήψεις, νέες αποκλίσεις
α. Αφύπνιση την ύστατη ώρα: Οι πρώτες ελληνικές αντιδράσεις στην αρμενική κρίση
β. Αρμενοβουλγαρική συνεργασία, ελληνική καχυποψία
γ. Αναζωπύρωση του παραδοσιακού ανταγωνισμού
2. Αγωνία δούλων αδελφών
5: Αποστασιοποίηση ή αλληλεγγύη;
α. Οι Έλληνες της Τραπεζούντας και η βρετανική "Κυανή Βίβλιος"
β. "Τα ρόπαλα κατά των ροπάλων και τα πιστόλια κατά των πιστολίων": Δείγματα ελληνικής αντίστασης
3. "Φοβούμενος μείζονα, ενδίδει εις τα ελάσσονα": Σουλτανικός φιλελληνισμός
α. Φιλόφρονες προς τους Έλληνες, ανελέητοι προς τους Αρμενίους
β. Απολογισμός των ελληνικών απωλειών
γ. Ελληνοτουρκικά ειδύλλια σε πεδία διπλωματικού ανταρτοπόλεμου
3ο ΜΕΡΟΣ: Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΜΕΝΙΚΟ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
1. Η ελλαδική κοινή γνώμη έναντι του αρμενικού κινήματος
α. Από την άγνοια στη συνηγορία της αρμενικής εθνικής υπόθεσης
β. Οι ευφρόσυνες αττικές μέρες του Tigran Yergat
2. Οι Αρμένιοι επαναστάτες στην Ελλάδα: Οργάνωση, δράση, αντιδράσεις
α. Η πρώτη φάση (1890-1894): Οι χιντσακιστές στην Αττική
β. Η δεύτερη φάση (1894-1897)
3. Η ελληνική πολιτική στην κορύφωση της αρμενικής κρίσης (1895-1896)
α. Διαχρονικοί και συγχρονικοί παράγοντες
β. Σύγχυση και παραπληροφόρηση στο ευρωπαϊκό πολιτικό τοπίο
γ. Τιμητές των θυμάτων, συνήγοροι των θυτών
δ. Νέα σχέδια διαμελισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
ε. Οι ελληνικές ψευδαισθήσεις και η μετέωρη στάση της κυβέρνησης Δηλιγιάννη
στ. Ανανέωση της εξάρτησης του αρμενικού ζητήματος από το κρητικό
4. Οι Αρμένιοι και ο ελληνοτουρκικός πόλεμος
α. Συμπόρευση στο φιλοαρμενικό και φιλελληνικό κίνημα
β. Οι Αρμένιοι και η Εθνική Εταιρία
γ. Αρμενική συμμετοχή στον πόλεμο
δ. Συνέπειες της ελληνικής ήττας στο αρμενικό ζήτημα
5. Οι Αρμένιοι πρόσφυγες στην Ελλάδα και την Κύπρο
α. Περίθαλψη και προβλήματα επιβίωσης των Αρμενίων προσφύγων στην Ελλάδα
β. Φιλοξενία ή «εξαρμενισμός»; Αρμενικές μετοικεσίες στην Κύπρο
4ο ΜΕΡΟΣ: ΕΛΛΗΝΟΑΡΜΕΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΔIΝΗΣΕΙΣ ΣΕ ΚΑΙΡΟΥΣ ΘΥΕΛΛΩΔΕΙΣ (1898-1914)
1. Οι Αρμένιοι της Ελλάδας στην αυγή του 20ού αιώνα
α. Κοινοτική οργάνωση και περιεσκεμμένη πολιτική δραστηριότητα
β. Αρμενονεοτουρκικές επαφές στην Ελλάδα (1903)
γ. Τα «Αρμενικά» του 1905
2. Ανασύνδεση του αρμενικού με το μακεδoνικό ζήτημα
α. Οι φιλοαρμενικές οργανώσεις της Δυτικής Ευρώπης και η Μακεδονία
β. Ελληνοτουρκική λυκοφιλία και πολιτικός ρεαλισμός
γ. Επανεμφάνιση του φάσματος της αρμενοβουλγαρικής συνεργασίας
3. Δυσοίωνα σημεία νέων δεινών (1908-1912)
α. Συγκλίσεις σε κλίμα απατηλής ευφορίας
β. Νέες δοκιμασίες: Οι σφαγές των Αδάνων (Απρίλιος 1909)
γ. Οι «ειδοί της 31ης Μαρτίου»
δ. Πόλεμος λέξεων σε ολισθηρά εδάφη: Το ζήτημα των κοινοτικών «προνομίων»
ε. Το αρμενικό αγροτικό πρόβλημα
στ. Το τέλος των ψευδαισθήσεων
4. Οι βαλκανικοί πόλεμοι και η αναψηλάφηση του αρμενικού ζητήματος (1912-1914)
α. Τα τελευταία διλήμματα
β. Αποζητώντας συμμάχους στον έσχατο αγώνα
γ. Ταντάλειες δοκιμασίες πριν από το τέλος
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΕΓΓΡΑΦΑ, ΠΗΓΕΣ κ' ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΕΣ
ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ
Έγγραφα
Πηγές και βιβλιογραφία