ΤΟΠΙΑ ΑΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΥΣΗΣ

Παρουσίαση

Οι κυρίαρχες εικόνες των πόλεων αφορούν στα κέντρα τους, τόπους ιστορικά, συμβολικά και επενδυτικά φορτισμένους. Ωστόσο, η αστική ζωή αναπτύσσεται όλο και περισσότερο έκκεντρα. Διανύουμε μία νέα φάση αστικοποίησης η οποία χαρακτηρίζεται από πολυκεντρική ανάπτυξη και ανεξέλεγκτη διάχυση των αστικών δραστηριοτήτων στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο. Οι άκρες των πόλεων κατασκευάζονται εκ νέου με ταχύτατους ρυθμούς, ενσωματώνοντας ή εξαλείφοντας στοιχεία της φύσης και παλιότερα ίχνη κατοίκησης. Οι κατευθύνσεις χωρικής ανάπτυξης καθορίζονται στο πλαίσιο πολεοδομικού-χωροταξικού σχεδιασμού αλλά και από ανεξάρτητες πολιτικές που δεν αναφέρονται με σαφήνεια στον χώρο. Η συνθήκη της αστικής διάχυσης ενθαρρύνεται από τα νέα δίκτυα κυκλοφορίας και τους νέους πολυλειτουργικούς πόλους ενδιαφέροντος που δημιουργούνται έξω από τις πόλεις. Νέα αστικά τοπία συγκροτούνται. Το αστικό μωσαϊκό αναδιατάσσεται από τοπικές και παγκόσμιες δυνάμεις, σε παλιές και νέες χαράξεις, με παλιές και νέες ψηφίδες.
Το βιβλίο βασίζεται σε έρευνα για τη συγκρότηση και τους μετασχηματισμούς της αστικής περιφέρειας των ελληνικών πόλεων, και ειδικότερα της Θεσσαλονίκης, σε χαρακτηριστικά στάδια εξέλιξης κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Ανασυνθέτει σκόρπιες μνήμες και αποσπασματικά σχέδια μέσα από μία συνολική οπτική της αστικής περιμέτρου. Διευκρινίζει τον ρόλο των διαδικασιών του πολεοδομικού σχεδιασμού στη διαμόρφωση της σημερινής κατάστασης. Εντοπίζει και αναδεικνύει πεδία καθημερινότητας άγνωστα ή παραγνωρισμένα. Τεκμηριώνει σύγχρονες πραγματικότητες σε ακραίες γειτονιές και αχαρτογράφητες περιοχές στις παρυφές της πόλης, οι οποίες διαφεύγουν της προσοχής. Διευρύνει την αντίληψη για τις σύγχρονες αναπροσαρμογές του αστικού γίγνεσθαι σε διαρκή μεταβολή. Προκαλεί να ξανασκεφτούμε την πόλη στο σύνολό της καθώς διατρέχουμε τις άκρες της. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Εισαγωγή
Υποθέσεις και ερωτήματα
Τα όρια της σύγχρονης ελληνικής πόλης: Μεθοδολογικές αφετηρίες και προσεγγίσεις
Αρχικές θεωρήσεις: Αστικοποίηση, χωρο-κοινωνικοί μετασχηματισμοί, τοπίο
Η περιφέρεια της Θεσσαλονίκης ως πεδίο της έρευνας
Η διάρθρωση του βιβλίου
1 Αστικοποίηση και ο χώρος της αστικής περιφέρειας
Οι ιδιαιτερότητες των ελληνικών πόλεων
Προσεγγίσεις της αστικοποίησης: από τη μακρό- στη μικρό- κλίμακα
"Κοσμοπολίτικη" αστική θεωρία και "συνήθεις πόλεις"
Μεταβολές στη χωρική διάρθρωση της πόλης και διάσπαρτη αστικοποίηση
Μετασχηματισμοί της αστικής περιφέρειας - Τύποι περιαστικών συγκροτήσεων
Η ιδιαιτερότητα των ελληνικών πόλεων και η μεταπολεμική αστικοποίηση στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου
Πρώτη μεταπολεμική περίοδος (δεκαετίες '50, '60, '70)
Δεύτερη μεταπολεμική περίοδος (τέλος δεκαετίας 70, δεκαετίες '80, '90, 2000)
Το φαινόμενο της αστικής διάχυσης στις ελληνικές πόλεις
Το αστικό μωσαϊκό: Κοινωνικές διαιρέσεις και αποκλεισμοί στις ελληνικές πόλεις
2 Θεσσαλονίκη: μία "συνήθης πόλη" στον ευρωπαϊκό Νότο
Αστικοποίηση, οικιστική διάρθρωση, χωρο-κοινωνικοί μετασχηματισμοί
Η θέση της Θεσσαλονίκης στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο
Πληθυσμιακή εξέλιξη 1951-2011
Οικιστική εξέλιξη και χωρική διάρθρωση
Σχήματα κοινωνικού διαχωρισμού στη Θεσσαλονίκη
Προσεγγίσεις του κοινωνικού αποκλεισμού στη Θεσσαλονίκη
Η (σύγχρονη) περιφέρεια της Θεσσαλονίκης - ένας άγνωστος τόπος
3 Ο σχεδιασμός του ακραίου αστικού και περιαστικού χώρου
Θεσμικό πλαίσιο και αποσπασματικές πολεοδομικές πρακτικές στην περιφέρεια της Θεσ/νίκης (1975-2013)
Εξωαστικός χώρος: η εκτός σχεδίου δόμηση
Ακραίος αστικός χώρος: οι επεκτάσεις του σχεδίου πόλης μέχρι τις αρχές της δεκαετίας 1980
Ακραίος αστικός χώρος: οι επεκτάσεις του σχεδίου πόλης στην "Επιχείρηση Πολεοδομική Ανασυγκρότηση" και τον Ν.1337/83
Περιαστικός χώρος: Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου και Τοπικά Ρυμοτομικά Σχέδια στον Ν. 1337/83
Ακραίος αστικός χώρος: οι επεκτάσεις του σχεδίου πόλης στον Ν.2508/97
Αποσπασματικές πολεοδομικές πρακτικές στην αστική περιφέρεια:
-Εντοπισμένα προγράμματα κατοικίας
Χωροθέτηση και σχεδιασμοί συγκροτημάτων κοινωνικής κατοικίας
Χωροθέτηση προσωρινών κατοικήσεων τσιγγάνων
Οικοδομικοί συνεταιρισμοί - Πολεοδόμηση με ιδιωτική πρωτοβουλία
-Νομοθετικές και άλλες ρυθμίσεις από 'ανεξάρτητες' πολιτικές
Πολιτική γης στην περιφέρεια της Θεσ/νίκης
Πολιτική στεγαστικής αποκατάστασης "ειδικών κοινωνικών ομάδων" (παλιννοστούντων ομογενών και Ελλήνων τσιγγάνων)
Οι ιδιαιτερότητες εφαρμογής του πολεοδομικού σχεδιασμού στην περιφέρεια της Θεσ/νίκης (1975-2013) - Οριοθέτηση της ζώνης μελέτης
-Τυπολογία ενοτήτων κατοίκησης με αφετηρία τη θεσμική τους πολεοδομική ένταξη
Κριτήρια κατάταξης ενοτήτων κατοίκησης
Ζητήματα, επισημάνσεις και επιλογές κατά την οριοθέτηση των ενοτήτων
Παρακολούθηση των μεταβολών με κύριο άξονα τις πολεοδομικές συνθήκες
4 Μετασχηματισμοί της περιφέρειας της Θεσσαλονίκης
Ιστοριο-γεωγραφική προσέγγιση της κατοίκησης και του τοπίου (1945-2013)
Δεκαετία '40 - μετά τον πόλεμο: το κατώφλι της ενδοχώρας
Δεκαετίες '50 κ '60: η πρώτη διάχυση της κατοίκησης
Δεκαετία '70: όξυνση των προβλημάτων κατοίκησης
Δεκαετία '80: εισαγωγή αρχών πολεοδομικού ορθολογισμού
Δεκαετία '90: αρχές ενός εντεινόμενου κατακερματισμού
Πληθυσμιακή εξέλιξη και οικοδομικό απόθεμα
Κάτοικοι και κατοικίες στις περιοχές οριστικής, μεταβατικής και ασαφούς πολεοδομικής συνθήκης
Δεκαετία 2000: Η πόλη τα "μέσα-έξω" και το νέο μωσαϊκό κατοικήσεων
Αρχές δεκαετίας 2010: Κρίση και συγκεχυμένη αστική ανάπτυξη
Διαγράμματα (4.1-4.12)
5 Η γεωγραφία της ετερότητας
Σχηματισμοί και διαδικασίες στη μακρό- και μικρό- κλίμακα και τα όρια του σχεδιασμού
Η "ταυτότητα" των κατοίκων στο τέλος της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου
Περιοχές ιδιαίτερης χωρικής - κοινωνικής συγκρότησης
Η κατοίκηση στα συγκροτήματα κοινωνικής κατοικίας
Η κατοίκηση ομογενών / τσιγγάνων-ρομά / οικονομικών μεταναστών
Η γενική εικόνα της ετερότητας και η συγκρότηση χώρων κοινωνικού αποκλεισμού [...]