ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ (ΕΠΙΤΟΜΟ)

Παρουσίαση

Στην εκπαίδευση, η διδασκαλία των μαθημάτων που αναφέρονται στις φυσικές επιστήμες αποδεικνύεται καθημερινά ένα σύνθετο εγχείρημα για τον εκπαιδευτικό. Απαιτεί την αξιοποίηση γνώσεων από διαφορετικές περιοχές, όπως είναι οι φυσικές επιστήμες, η γνωσιακή ψυχολογία, η κοινωνιολογία και η επιστημολογία, με βασικό στόχο το βαθμιαίο πέρασμα των μαθητών από τον εμπειρικό και καθημερινό τρόπο σκέψης στον επιστημονικό τρόπο σκέψης.
Στο παρόν βιβλίο παρουσιάζονται βασικά ζητήματα της διδακτικής των φυσικών επιστημών που απασχολούν τη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα, καθώς και τα ερευνητικά δεδομένα των τελευταίων δεκαετιών στον τομέα αυτό.
Στις 12 θεματικές ενότητες του βιβλίου εξετάζονται μια σειρά από θέματα, όπως η έννοια του επιστημονικού γραμματισμού, οι βασικές θεωρίες μάθησης που επηρεάζουν τη μάθηση στις φυσικές επιστήμες, οι ιδέες των μαθητών για τις έννοιες του φυσικού κόσμου, τα κυριότερα διδακτικά μοντέλα που εφαρμόζονται στα μαθήματα των φυσικών επιστημών, οι επιστημονικές διαδικασίες που χαρακτηρίζουν τη διερευνητική μάθηση, τα βασικά διδακτικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών, και οι άτυπες πηγές μάθησης στις φυσικές επιστήμες. Επιπλέον, διατυπώνονται προτάσεις για τη διδασκαλία διάφορων θεματικών ενοτήτων από τις φυσικές επιστήμες και τη διαμόρφωση συγκεκριμένων σχεδίων εργασίας. Στις προτάσεις αυτές επιχειρείται η εκπαιδευτική ανασυγκρότηση του επιστημονικού περιεχομένου των φυσικών επιστημών, προκειμένου να μετασχηματιστεί σε περιεχόμενο συμβατό με το ηλικιακό, γνωσιακό και κοινωνικο-πολιτισμικό επίπεδο των μαθητών. Ειδικότερα, παρουσιάζονται παραδείγματα-σενάρια διδακτικής πορείας από τη Μηχανική, τη Θερμότητα, τον Ηλεκτρισμό, την Οπτική και τη Βιολογία. Το βιβλίο απευθύνεται τόσο σε εκπαιδευτικούς των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού όσο και σε εκπαιδευτικούς του Γυμνασίου. Οι προτάσεις διδασκαλίας, όπου κρίνεται αναγκαίο, διαφοροποιούνται ανάλογα με τη βαθμίδα της εκπαίδευσης. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Α' ΜΕΡΟΣ
1: Επιστημονικός γραμματισμός
Ιστορική αναδρομή
Λόγοι που προβάλλονται για τον επιστημονικό γραμματισμό των πολιτών
Διερεύνηση της έννοιας του επιστημονικού γραμματισμού
Η ασάφεια του όρου
Οι πολλαπλές σημασίες του επιστημονικού γραμματισμού, όπως προκύπτουν από τη μελέτη της ιστορίας της εκπαίδευσης στις φ.ε.
Τα πολλαπλά επίπεδα του επιστημονικού γραμματισμού
Απόλυτη και σχετική έννοια του επιστημονικού γραμματισμού
[...]
Αναλυτικά προγράμματα για τον επιστημονικό γραμματισμό
Σχολιασμός και συμπεράσματα
2: Οι θεωρίες μάθησης στο πεδίο των φυσικών επιστημών (φ.ε.)
Ποιες είναι σήμερα οι σημαντικότερες τάσεις για τη μάθηση στις φ.ε.;
Οι γνωσιακές προσεγγίσεις-Η εννοιολογική αλλαγή
Οι κοινωνικοπολιτισμικές προσεγγίσεις της μάθησης
Ο κοινωνικός (διαμεσολαβημένος) κονστρουκτιβισμός
3: Οι ιδέες των μαθητών για τις έννοιες και χα φαινόμενα του φυσικού κόσμου
Τι είναι οι εναλλακτικές ιδέες;
Γιατί έχουν εναλλακτικές ιδέες οι μαθητές;
Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά των εναλλακτικών ιδεών;
Πόσο εύκολα επιτυγχάνεται η αλλαγή των εναλλακτικών αντιλήψεων των μαθητών;
Τι θα ήταν χρήσιμο να γνωρίζουν και τι θα μπορούσαν να κάνουν οι εκπαιδευτικοί σχετικά με τις εναλλακτικές ιδέες των μαθητών τους στα μαθήματα των φ.ε.
4: Τα μοντέλα διδασκαλίας στα μαθήματα των φυσικών επιστημών (φ.ε.)
Το παραδοσιακό μοντέλο μεταφοράς της γνώσης (από τον εκπαιδευτικό στους μαθητές)
Το μοντέλο της ανακαλυπτικής μάθησης
Το μοντέλο της κονστρουκτιβιστικής μάθησης (εποικοδόμησης)
5: Η μάθηση μέσω μικρών ερευνών-Οι επιστημονικές διαδικασίες
Η μάθηση μέσω μικρών ερευνών
Οι επιστημονικές διαδικασίες
Η επιστημονική διερεύνηση
Συνοπτική παρουσίαση των βασικών σταδίων διερεύνησης ερωτημάτων στη σχολική πράξη
Η παρατήρηση
Η ταξινόμηση
Ο σχεδιασμός της διερεύνησης ενός ερωτήματος στη σχολική πράξη
Η λήψη και η παρουσίαση των δεδομένων
Η αξιολόγηση των δεδομένων
Εναλλακτικές προσεγγίσεις στη μάθηση μέσω μικρών ερευνών: Σύγχρονες θεωρήσεις
6: Διδακτικά εργαλεία
Τα μοντέλα στις φ.ε.
Οι μεταφορές και οι αναλογίες
Τα νοητικά πειράματα
Οι εννοιολογικοί χάρτες
7: Οι άτυπες πηγές μάθησης στις φ.ε. και η αλληλεπίδρασή τους με την τυπική εκπαίδευση
Παράγοντες που συντελούν στη μάθηση από τις άτυπες πηγές γνώσης
Άτυπες και μη τυπικές πηγές μάθησης: Λειτουργικοί ορισμοί
Άτυπες πηγές γνώσης και μάθησης στο χώρο των φ.ε.: Βασικές παράμετροι
Συστήματα ταξινόμησης άτυπων πηγών γνώσης στις φ.ε.
Περαιτέρω συζήτηση σχετικά με τη Διάσταση Α (χώρος και συνθήκες) των άτυπων πηγών μάθησης
Κάποιες επιπλέον επισημάνσεις για τους εκπαιδευτικούς
Β' ΜΕΡΟΣ
8: Μηχανική (δύναμη και κίνηση)
Σύντομη αναφορά στις σχετικές έννοιες
Σύντομη ιστορική αναδρομή
Ιδέες μαθητών για τη δύναμη και την κίνηση
Προτάσεις για τη διδασκαλία ορισμένων βασικών εννοιών
9: Θερμότητα
Σύντομη αναφορά στις σχετικές έννοιες
Σύντομη ιστορική αναδρομή
Ιδέες των μαθητών για τη θερμότητα, τη θερμοκρασία και τους καλούς και κακούς αγωγούς της θερμότητας
Προτάσεις για τη διδασκαλία ορισμένων βασικών εννοιών της θερμότητας
10: Ηλεκτρισμός (Το συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα σε ένα ηλεκτρικό κύκλωμα)
Σύντομη αναφορά στις σχετικές έννοιες
Σύντομη ιστορική αναδρομή
Ιδέες των μαθητών για το ηλεκτρικό ρεύμα και το ηλεκτρικό κύκλωμα
Προτάσεις για τη διδασκαλία βασικών εννοιών του κυκλώματος συνεχούς ρεύματος
11: Οπτική (Φύση του φωτός, διάδοση του φωτός, όραση)
Σύντομη αναφορά στις σχετικές έννοιες
Σύντομη ιστορική αναδρομή (Η ιστορική εξέλιξη του επιστημονικού προτύπου για τη φύση του φωτός)
Οι ιδέες των μαθητών για το φως και το πώς βλέπουμε τα αντικείμενα
Μία πρόταση διδακτικής πορείας για τη διδασκαλία της θεματικής ενότητας "Πώς γίνονται ορατά τα αντικείμενα: Η πορεία των φωτεινών ακτίνων μεταξύ φωτεινής πηγής, αντικειμένου και ματιού"
12: Βιολογία (Φωτοσύνθεση)
Σύντομη αναφορά στις σχετικές έννοιες
Σύντομη ιστορική αναδρομή
Οι ιδέες των μαθητών
Προτάσεις για τη διδασκαλία βασικών εννοιών της θεματικής ενότητας "Φωτοσύνθεση"
Ευρετήριο