ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

Παρουσίαση

Το 1025 η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν η μεγαλύτερη δύναμη στο μεσογειακό και το μεσανατολικό κόσμο και η Κωνσταντινούπολη η πιο λαμπρή πόλη. Όμως το 1204 η Κωνσταντινούπολη έπεσε στα χέρια των ιπποτών της Τέταρτης Σταυροφορίας. Παρόλο που η βυζαντινή κυριαρχία αποκαταστάθηκε στην πρωτεύουσα μισό αιώνα αργότερα, και η ανασυσταθείσα Αυτοκρατορία επέζησε για διακόσια περίπου χρόνια, η οικουμενική πολιτική ηγεμονία του Βυζαντίου είχε πια χαθεί. Με την απώλεια αυτή το κέντρο βάρους της Χριστιανοσύνης μετακινήθηκε τελεσίδικα προς τη Δύση. Συνεπώς η κρίσιμη περίοδος που οδήγησε στη διαμάχη με την Τέταρτη Σταυροφορία ήταν ένας καταλύτης, όχι μόνο για το Βυζάντιο αλλά και για ολόκληρο το μεσαιωνικό κόσμο. Από καιρό απουσίαζε μια λεπτομερής και τεκμηριωμένη παρουσίαση του θέματος σε έναν εύχρηστο τόμο και αυτό ακριβώς προσέφερε το 1984 η εξαίρετη μελέτη του Michael Angold. Η ιστορία που αφηγείται ο Angold δεν είναι εκείνη μιας συνεχούς παρακμής. Αντίθετα είναι μια μελέτη των αλλαγών στην κρατική διοίκηση και την κοινωνία, με συνακόλουθες σοβαρές αδυναμίες αλλά και μεγάλα οφέλη. Η δομή του κράτους, όλο και πιο χαλαρή, επέτρεπε ωστόσο στους αυτοκράτορες να αντιμετωπίζουν τις εξωτερικές απειλές, που περιπλέχθηκαν με την εμφάνιση των Σταυροφοριών. Οι Βυζαντινοί αντέδρασαν σε αυτές τις απειλές προσπαθώντας να φέρουν τους εχθρούς τους πιο κοντά στη σφαίρα επιρροής της Αυτοκρατορίας. Βραχυπρόθεσμα αυτό πέτυχε: η Κωνσταντινούπολη και η Αυτοκρατορία δεν φαίνονταν ποτέ τόσο πλούσιες ή τόσο ισχυρές όσο στα μέσα του 12ου αιώνα. Μακροπρόθεσμα, όμως, η διείσδυση ξένων στοιχείων στην ίδια τη δομή του κράτους αποδείχθηκε ολέθρια, όπως έγινε εμφανές με τη Σταυροφορία του 1204. Τα γεγονότα των δύο αυτών αιώνων είναι πολύπλοκα ως προς τις αιτίες, τις εξελίξεις και τα αποτελέσματά τους, αλλά ο Angold τα εκθέτει πληρέστατα και συναρπαστικά. Το βιβλίο είναι καταρχάς μια πολιτική ιστορία, όμως οι διασυνδέσεις μεταξύ πολιτικών και κοινωνικών, οικονομικών και πολιτισμικών εξελίξεων υπογραμμίζονται συστηματικά. Η παρούσα έκδοση, προσαρμοσμένη στις ανάγκες του ελληνικού κοινού από τον καθηγητή Παναγιώτη Α. Αγαπητό σε συνεργασία με το συγγραφέα, συμπίπτει με τη δεύτερη αναθεωρημένη αγγλική έκδοση του 1997. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος στην πρώτη έκδοση
Πρόλογος στην ελληνική έκδοση
Προλογικό σημείωμα του επιμελητή
Γενική Εισαγωγή
Οι πηγές
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: 1025-1118
Εισαγωγή
Πρόσφατες εξελίξεις στη βιβλιογραφία (1025-1118)
1 Ο ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Β' ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΤΟΝΟΣ ΚΑΙ Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ
2 Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ (1025-1071)
Η ρωσική επίθεση του 1043
Οι Πετσενέγοι
Οι Σελτζούκοι
Μαντζικέρτ (1071)
Το Βυζάντιο και η Δύση
3 ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1041-1071: Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ
4 ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΤΟΥ ΕΝΔΕΚΑΤΟΥ ΑΙΩΝΑ
5 Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΤΟΥ ΕΝΔΕΚΑΤΟΥ ΑΙΩΝΑ
6 Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ
Οι εμφύλιοι πόλεμοι
Η πτώση της Μικράς Ασίας
Νικηφορίτζης
Το πραξικόπημα του Αλέξιου Κομνηνού
Η νορμανδική απειλή
Οι Πετσενέγοι
Ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός και η Μικρά Ασία
7 Ο ΑΛΕΞΙΟΣ Α' ΚΟΜΝΗΝΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΟΡΘΩΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
Ιωάννης Ιταλός
Αίρεση
Ο Αλέξιος και η Εκκλησία
Η εξάπλωση της εσωτερικής αντίθεσης
Διοικητικές μεταρρυθμίσεις
Η στρατιωτική οργάνωση
Η διοίκηση των επαρχιών
Η κεντρική διοίκηση
Οικονομικά
Συμπέρασμα
8 Ο ΑΛΕΞΙΟΣ Α' ΚΟΜΝΗΝΟΣ ΚΑΙ Η ΔΥΣΗ
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: 1118-1204
Εισαγωγή
Πρόσφατες εξελίξεις στη βιβλιογραφία (1118-1204)
9 ΙΩΑΝΝΗΣ Β' ΚΟΜΝΗΝΟΣ (1118-1143)
10 Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥΗΛ Α' ΚΟΜΝΗΝΟΥ (1143-1180)
Η δεύτερη σταυροφορία
Οι Νορμανδοί της Σικελίας
Ουγγαρία, Σερβία και Ρωσία
Η Γερμανική αυτοκρατορία και ο παπισμός
Το Βυζάντιο και τα σταυροφορικά κράτη
Το Βυζάντιο και οι Σελτζούκοι
11 Ο ΜΑΝΟΥΗΛ ΚΟΜΝΗΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΑΤΙΝΟΙ
Οι Ενετοί στην Κωνσταντινούπολη
Το Βυζάντιο και οι Λατίνοι
Οι Λατίνοι και ο Μανουήλ Κομνηνός
12 Η ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥΗΛ Α' ΚΟΜΝΗΝΟΥ (1143-1180): ΑΥΛΗ, ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Η αυλική αριστοκρατία
Οι κύκλοι της αριστοκρατίας
Ο Ανδρόνικος Κομνηνός και η πολιτική της αυλής των Κομνηνών
Η υπόθεση Στυππειώτη
Η λειτουργία της κυβέρνησης
Ο Μανουήλ Κομνηνός και η Εκκλησία
Ο βυζαντινός μοναχισμός την εποχή του Μανουήλ Κομνηνού
Ο πατριαρχικός κλήρος
13 ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΚΑΙ ΕΠΑΡΧΙΕΣ
Οι ελληνικές περιοχές το δωδέκατο αιώνα
Η γη και οι αγρότες
Οι ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας
Συμπέρασμα
14 Το ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1180-1203: Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΚΟΜΝΗΝΕΙΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Ισαάκιος Β' Άγγελος (1185-1195)
Η ίδρυση της δεύτερης Βουλγαρικής αυτοκρατορίας
Αποσχιστικές τάσεις την εποχή των Αγγέλων
Αυλή, πρωτεύουσα και πολιτική: Διαφθορά στο κέντρο
15 Η ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΚΑΙ Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ
Ιστορικές πηγές
Βιβλιογραφία
Χάρτες
1. Η Βυζαντινή αυτοκρατορία περίπου το 1025
2. Η βυζαντινή Μικρά Ασία τον ενδέκατο και το δωδέκατο αιώνα
3. Η αυτοκρατορία την εποχή των Κομνηνών
4. Τα Βαλκάνια το δωδέκατο αιώνα
5. Η βυζαντινή Ελλάδα τον ενδέκατο και το δωδέκατο αιώνα
Ευρετήριο