Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ (ΤΡΙΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)

Παρουσίαση

Ο τρίτος τόμος της Ελληνικής ιδιαιτερότητας αφιερώνεται στο έργο του Θουκυδίδη. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης επιχειρεί μια πρωτότυπη ανάλυση του Επιταφίου, που αποδίδεται από τον αρχαίο ιστορικό στον Περικλή, για να δείξει σε πιο βαθμό η μεγάλη αθηναϊκή δημιουργία του 5ου αιώνα είχε συνείδηση του εαυτού της.
Χωρίς να επιδίδεται στους αναχρονισμούς και τις προβολές που χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες ερμηνείες, ο φιλόσοφος ανακαλύπτει στον Θουκυδίδη έναν κόσμο που μοιάζει εκπληκτικά με τον δικό μας, στον οποίο κάποια αγαθά θεωρούνται πολύτιμα, ενώ δεν έχουν καμία αξία έξω από το πλαίσιό του, εκεί όπου επικρατεί η ισχύς και μόνο έναν κόσμο στον οποίο η αντιπαλότητα ανάμεσα σε κέντρα ισχύος καταλήγει σε ανοιχτή διαμάχη, με τον ορθολογισμό να συνυφαίνεται αξεδιάλυτα με τα πάθη.
Στο βιβλίο συγκεντρώνονται οι παραδόσεις του Κορνήλιου Καστοριάδη στην Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών (EHESS) κατά το ακαδημαϊκό έτος 1984 - 1985.
Στις εκδόσεις Κριτική κυκλοφορούν ο Α' και Β' τόμος της "Ελληνικής ιδιαιτερότητας - Από τον Όμηρο στον Ηράκλειτο" και "Η πόλις και οι νόμοι" που έχουν κερδίσει την αναγνώριση κριτικών και αναγνωστών. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

"Αναλύοντας το κείμενο του Θουκυδίδη ο Καστοριάδης φέρνει στην επιφάνεια τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών στην αρχαία Αθήνα, καθώς και τις αδυναμίες τους, που την οδήγησαν στην ήττα. Επισημαίνει, μεταξύ άλλων, το γεγονός ότι διαβάζοντας τους λόγους που οι διάφοροι εκπρόσωποι των πόλεων εκφωνούν κατά τις διαπραγματεύσεις είναι αδύνατον να διαβλέψει κανείς με ποιους τάσσεται ο Θουκυδίδης, δείχνοντας μια αμεροληψία περίπου ανύπαρκτη στην εποχή μας. Ταυτόχρονα μέσα από τους λόγους αυτούς μας αποκαλύπτεται το κυρίως θέμα των σεμιναρίων, δηλαδή η σχέση νόμου και βίας. Αναφέρεται επανειλημμένα στο κείμενο ότι ο νόμος μόνο μεταξύ ίσων μπορεί να ισχύσει, άλλως ο ισχυρότερος επιβάλλει τον δικό του νόμο στον ασθενέστερο ακόμη και με τη βία - θέση που πολύ απέχει από τη σημερινή υποκρισία. Θέλω επιπλέον να τονίσω ότι όλοι όσοι, όπως εγώ, έχουν υποστεί τη στείρα ελληνολατρία της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών και έχουν υποφέρει στο Γυμνάσιο με τον περίφημο Επιτάφιο του Θουκυδίδη θα μπορέσουν να συμφιλιωθούν με αυτόν και να φωτιστούν από την πράγματι λαμπερή ανάλυση του κειμένου. Οι νεότεροι, αν δεν πρόλαβαν να το μισήσουν, θα απολαύσουν απροκατάληπτοι το βάθος και την ομορφιά του". (Από συνέντευξη της, συζύγου και μεταφράστριας του Κ. Καστοριάδη ΖΩΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ στον ΓΙΑΝΝΗ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟ, στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 6/11/2011)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Claudia Moatti: "Το σπέρμα και το κράτος. Σκέψεις για την πολιτική δημιουργία στην Αθήνα"
Ι - ΙΙΙ. 7, 14 και 21 Νοεμβρίου 1984 (Σεμινάρια που δεν συμπεριλήφθηκαν)
IV. Σεμινάριο της 28ης Νοεμβρίου 1984
Δεν είναι δυνατόν να υπάρξει εκ των προτέρων απάντηση στο ζήτημα των ορίων της ρητής θέσμισης της κοινωνίας
Το πρόταγμα μιας αυτόνομης κοινωνίας, η οποία θεσμίζεται ρητά, έχει ιστορικές ρίζες
Η διατύπωση του πολιτικού προβλήματος από τον Rousseau: πώς να ενωθούμε παραμένοντας ελεύθεροι
Αντίθετα με όσα λέει ο Rousseau, δεν μπορούμε να διανοηθούμε το άτομο "πριν από την πολιτεία"
Το παράδοξο της θέσης του: διερωτάται τι μπορεί να "νομιμοποιήσει" τη δουλεία
...γνωρίζοντας ότι μόνο αρνητική απάντηση μπορεί να υπάρξει διότι ο Rousseau γνωρίζει τι είναι η κοινωνική κατασκευή του ατόμου
Ενάντια στο μύθο του αυτάρκους ατόμου σπουδαιότητα του συμπληρωματικού χαρακτήρα της ανταλλαγής
Ερωτήσεις. Περί του υποκειμένου και της γλώσσας των φιλοσόφων
Η οδός των μυστικιστών
Για το μη αναγώγιμο της ψυχής στην κοινωνική νόρμα
V. Σεμινάριο της 5ης Δεκεμβρίου 1984
Ο ορισμός της αρετής από τον Αριστοτέλη περιέχει εν σπέρματι όλες τις αντινομίες της δράσης των ατόμων και των ομάδων
Στον Αριστοτέλη υπάρχει ένα είδος ταλάντευσης ανάμεσα σε φρόνησιν και λόγον για να χαρακτηριστεί η αρετή
Η αντινομία του έξις προαιρετική, μια συνήθεια/διάθεση η οποία δεν πρέπει να είναι τέτοια ώστε να ακυρώνεται κάθε ελευθερία του ατόμου
Κριτική της ιδέας της επανάστασης ως επιστροφής σε μια καταγωγική τάξη μπορεί όμως να υπάρξει νομιμοποίηση μιας νέας τάξης;
Σχετικά με το τι νομιμοποιεί ή θεμελιώνει μια κοινωνική τάξη πραγμάτων μια άλλη "σύγκρουση πανεπιστημιακών σχολών"
Το πρόταγμα μιας αυτόνομης κοινωνίας δεν μπορεί να θεμελιωθεί και στηρίζεται σε μια έσχατη επιλογή αυτό δεν έχει καμία σχέση με την αποφασιοκρατία του Carl Schmitt
Η πραγματική δυνατότητα της δημιουργίας μιας αυτόνομης κοινωνίας: το πρόταγμα αυτό δεν είναι παράλογο
...αλλά πρέπει να διερωτηθεί κανείς αν υπάρχουν πραγματικοί ή δυνητικοί φορείς του
Και πάλι για το ζήτημα της ανθρώπινης ελευθερίας
Ερωτήσεις. Σχετικά με το ρόλο του χριστιανισμού στην ανάδυση της αυτονομίας
Σχετικά με την έννοια της δημιουργίας
VI. Σεμινάριο της 19ης Δεκεμβρίου 1984
Το ζήτημα του ριζικού μετασχηματισμού της κοινωνίας δεν μπορεί να διατυπωθεί ως απλή αντίθεση ανάμεσα σε μεταρρύθμιση και επανάσταση
Ως επί το πλείστον, δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί a priori αν μια επί μέρους τροποποίηση του συστήματος θα αφομοιωθεί από αυτό ή θα συμβάλει στον ριζικό μετασχηματισμό του
Όταν διάφοροι πληθυσμοί διεκδικούν στο ίδιο έδαφος αντιτιθέμενες αρχές ή νομιμοποιήσεις, δεν υπάρχουν αξιώματα από τα οποία θα μπορούσαν να προκύψουν λύσεις μερικά παραδείγματα: Νέα Καληδονία, Κύπρος, Ισραήλ
Ατομική και κοινωνική αυτονομία και ετερονομία
Σχετικά με την ανισότητα στην Αμερική: Arendt και Jefferson
Το ζήτημα της ισότητας σε σχέση με την εξουσία, καθώς και το ζήτημα της συγκεκριμένης πολιτικής θέσμισης
Αυτονομία και ουσιαστικό περιεχόμενο
Ερωτήσεις. Ετερονομία και αλλοτρίωση
Υπάρχει ετερονομία του ασυνειδήτου;
VII. Χ Ιανουαρίου 1985 (Σεμινάρια που χάθηκαν)
XI. Σεμινάριο της 6ης Φεβρουαρίου 1985
Δεν είναι παράδοξο ότι η ιστορία ως έρευνα του παρελθόντος και των θεσμών, τόσο των δικών μας όσο και των άλλων λαών, γεννήθηκε στους Έλληνες και όχι αλλού
Ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης δεν είχαν επιγόνους πριν από τον 18ο αιώνα, με λίγες εξαιρέσεις όπως ο Πολύβιος
Η περίοδος κατά την οποία εμφανίζεται ο Θουκυδίδης
Η μέθοδός του και η αντίληψή του για την ιστορία με ποια έννοια μπορούμε να μιλήσουμε για την ιδέα της "προόδου" στο έργο του
Η στιγμή της αναστοχαστικής σκέψης Θουκυδίδης, Σοφοκλής και η διττή ώθηση προς το καλό και το κακό
ΧΙΙ. Σεμινάριο της 13ης Φεβρουαρίου 1985
Επιδιώκουμε να μάθουμε, ιδίως μέσω των δημηγοριών που μεταφέρει ο Θουκυδίδης, σε ποιο βαθμό ο νεωτερισμός τον οποίο συνιστά η δημοκρατία αποτελεί συνειδητή δημιουργία
Σχετικά με μια επιχείρηση εξαπάτησης
[...]