ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ

Παρουσίαση

Οι λέξεις "διαφωτισμός", "καλλιέργεια", (Kultur), "μόρφωση" (Bildung) είναι νέες στη γλώσσα μας. Προς το παρόν απαντούν μόνο στα βιβλία. Ο πολύς κόσμος δεν τις καταλαβαίνει. Κάτι τέτοιο αποδεικνύει άραγε ότι και αυτό που δηλώνουν είναι ακόμη νέο για εμάς; Δεν το πιστεύω. Λέμε ότι ένας λαός δεν έχει στο λεξιλόγιό του καμιά λέξη για την "αρετή", καμιά για τη "δικαιοσύνη" μόλο που θα μπορούσε αμέσως κάποιος να διαπιστώσει ότι τα έχει και τα δύο αυτά σε μεγάλο βαθμό.
Ωστόσο η γλωσσική χρήση -που δείχνει να θέλει να κάνει διάκριση ανάμεσα σ' αυτές τις συνώνυμες λέξεις- δεν είχε ακόμη το χρόνο να τις οριοθετήσει. Μόρφωση, καλλιέργεια και διαφωτισμός, είναι φαινόμενα του κοινωνικού βίου αποτελέσματα του μόχθου και των προσπαθειών των ανθρώπων να βελτιώσουν την κοινωνική τους κατάσταση.
Όσο περισσότερο η κοινωνική κατάσταση ενός λαού εναρμονίζεται, διαμέσου της τέχνης και της φιλοπονίας, με τον προορισμό του ανθρώπου τόσο περισσότερη μόρφωση έχει αυτός ο λαός.
Η μόρφωση διαιρείται σε "καλλιέργεια" και "διαφωτισμό". Εκείνη φαίνεται να αφορά πιο πολύ την πρακτική όψη, την καλοσύνη, τη λεπτότητα και την ομορφιά στα επιτηδεύματα, στις τέχνες και στα κοινωνικά ήθη (αντικειμενικά) στην ετοιμότητα, την επιμέλεια και την επιδεξιότητα σε εκείνες, στις κλίσεις, τις παρορμήσεις και τη συνήθεια σε αυτές (υποκειμενικά). Όσο περισσότερο σε ένα λαό τα πράγματα αυτά ανταποκρίνονται στον προορισμό του ανθρώπου, τόσο περισσότερη καλλιέργεια προσγράφεται στο λαό αυτόν, όπως όσο περισσότερο καλλιεργούμε και περιποιούμαστε έναν αγρό τόσο περισσότερο -με το μόχθο του ανθρώπου- μπορεί να παραχθούν από αυτόν πράγματα χρήσιμα για τον άνθρωπο. Αντίθετα, ο "διαφωτισμός" φαίνεται να σχετίζεται πιο πολύ με τη "θεωρητική" πλευρά, με την έλλογη γνώση (αντικειμενικά) και την ικανότητα (υποκειμενικά) έλλογου στοχασμού για πράγματα της ανθρώπινης ζωής, ανάλογα με τη σπουδαιότητά τους και τον τρόπο επιρροής τους στον προορισμό του ανθρώπου.
Θεωρώ πάντοτε πως ο προορισμός του ανθρώπου είναι το μέτρο και ο σκοπός όλων των επιδιώξεων και των προσπαθειών μας, το σημείο προς το οποίο πρέπει να έχουμε στραμμένα τα μάτια μας αν δεν θέλουμε να χάσουμε τον προσανατολισμό μας.
Μια γλώσσα κατακτά "διαφωτισμό" διά μέσου των επιστημών και την καλλιέργεια διά μέσου της κοινωνικής συναναστροφής, της ποίησης και της ευγλωττίας. Η γλώσσα γίνεται πιο κατάλληλη για θεωρητική χρήση με τον πρώτο και πιο κατάλληλη για πρακτική χρήση με την τελευταία. [...] (Moses Mendelssohn, από την έκδοση)

Περιεχόμενα

ΠΕΡΙΚΛΗΣ Σ. ΒΑΛΛΙΑΝΟΣ
Πρόλογος: Διαφωτισμός και νεωτερικότητα
MOSES MENDELSSOHN
Σχετικά με το ερώτημα: "Τι σημαίνει διαφωτίζω;"
IMMANUEL KANT
Απάντηση στο ερώτημα: "Τι είναι διαφωτισμός;"
JOHANN GEORG HAMANN
Γράμμα στον Christian Jacob Kraus
CHRISTOPH MARTIN WIELAND
Έξι ερωτήματα για το διαφωτισμό
ANDREAS RIEM
Ο διαφωτισμός είναι μια ανάγκη του ανθρώπινου νου
JOHANN GOTTFRIED HERDER
Η λέξη και η έννοια του ανθρωπισμού
GOTTHOLD EPHRAIM LESSING
Σχετικά με την αλήθεια
JOHANN BENJAMIN ERHARD
Το δικαίωμα του λαού για επανάσταση
FRIEDRICH SCHILLER
Περί των ορίων του λόγου
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΗΓΕΣ
EHRHARD BAHR
Επιλεγόμενα
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
IMMANUEL KANT
Τι σημαίνει "προσανατολίζομαι στη σκέψη";
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ