ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΩΝ (ΣΚΛΗΡΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

Παρουσίαση

Τι είναι αυτό που κάνει τη Θεσσαλονίκη μια τόσο μοναδική πόλη; Νέα κι ωστόσο ήδη κλασική, αυτή η μελέτη αναζητεί την απάντηση στα πεντακόσια χρόνια της νεότερης ιστορίας της, κατά τα οποία αναδείχθηκε πρώτα ως οθωμανική και αργότερα ως ελληνική μητρόπολη. Στην ίδια περίοδο ήταν επίσης μια εβραϊκή πόλη, καταφύγιο για χιλιάδες Σεφαραδίτες κυνηγημένους από την ισπανική Ιερά Εξέταση. Χριστιανοί, μουσουλμάνοι και εβραίοι σχημάτιζαν έτσι μια από τις πιο πολύτιμες κοινωνίες της Μεσογείου και της Ευρώπης. Ξαναζωντανεύοντας αριστοτεχνικά αυτό το χαμένο κόσμο, ο συγγραφέας μάς οδηγεί, ανάμεσα από ερειπωμένες ρωμαϊκές αψίδες, βυζαντινές εκκλησίες και τουρκικά τζαμιά, στα ταβερνεία και τα χαμάμ, τους κήπους, τα παλάτια και τα μπορντέλα της παλιάς πόλης εκεί όπου αιγύπτιοι έμποροι και ουκρανοί σκλάβοι, τούρκοι πασάδες και ευρωπαίοι ταξιδιώτες διασταυρώνονταν με Ορθόδοξους προσκυνητές, Καθολικούς ιεραπόστολους, ισπανόφωνους ραβίνους και δερβίσηδες Σούφι, αλλά και με αλβανούς ληστές και κατασκόπους των Μεγάλων Δυνάμεων εκεί όπου ακόμα και οι λούστροι, οι χαμάληδες και οι μικροπωλητές μιλούσαν μισή ντουζίνα γλώσσες στην προκυμαία και το παζάρι.
Η καθημερινή ζωή και η εθνοτική και θρησκευτική αλληλεπίδραση είναι θέματα που ερευνά διεξοδικά ο Μαζάουερ, προτού δείξει πώς αλλάζει η τύχη της πόλης στον εικοστό αιώνα, με την κατάρρευση της αυτοκρατορίας και την έλευση των εθνικών κρατών. Πόλεμος, πυρκαγιά, προσφυγιά, γενοκτονία και ολοκαύτωμα αλλάζουν ριζικά τη Θεσσαλονίκη, που χάνει πρώτα τους μουσουλμάνους της, με την ανταλλαγή πληθυσμών, κι έπειτα τους εβραίους, στο δρόμο για το Άουσβιτς. Αυτό που αναδύεται αργά μέσα απ' τις στάχτες είναι μια σύγχρονη, δυναμική ελληνική «συμπρωτεύουσα». Ωστόσο η ατμόσφαιρα της πόλης είναι ακόμα στοιχειωμένη από τα φαντάσματα των μεγάλων ιστορικών κοινοτήτων που τη μοιράστηκαν, από τις περιπέτειες των λαών και των ανθρώπων που συναντήθηκαν στην πολυτάραχη ιστορία της. Στη ζωντανή τους μνήμη είναι αφιερωμένο αυτό το βιβλίο. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)

Ο Μαζάουερ ακολουθεί τη βρετανική σχολή της ιστορικής αφήγησης ("η ιστορία είναι αφήγηση" έλεγε ο ιστορικός Έρικ Χόμπσμπαουμ) και ανασυνθέτει την ιστορία μιας πόλης στη διάρκεια πέντε αιώνων, από την εποχή της κατάκτησής της από τους Οθωμανούς ως τη στιγμή της ελληνικής της εσωστρέφειας, αμέσως μετά τον Εμφύλιο. Διαβάζοντας το βιβλίο συνειδητοποιούμε τη μοναδικότητα της Θεσσαλονίκης στη διάρκεια αυτών των αιώνων, πόλης διεκδικούμενης ως εκλεκτής και ποθητής ταυτόχρονα από χριστιανούς, μουσουλμάνους και εβραίους. Ο Μαζάουερ συνθέτει αριστοτεχνικά τις πηγές και τις παλαιότερες αφηγήσεις για την πόλη, αλλά εκείνο που, τουλάχιστον για μένα ως αναγνώστη, κάνει το βιβλίο γοητευτικό είναι η χρήση της λεπτομέρειας. Για παράδειγμα, δεν αρκείται να μιλήσει για τη ρυπαρή πόλη, αλλά δίνει την εικόνα των καζανιών με τα ούρα που χρησιμεύουν για την επεξεργασία των δερμάτων και αποτελούν πηγή δυσοσμίας αλλά και αιτία επιδημιών. (Νίκος Μπακουνάκης, Το Βήμα, 5/11/2006)

Περιεχόμενα

Ευχαριστίες
Κατάλογος εικόνων
Κατάλογος χαρτών
Εισαγωγή
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Το ρόδο τον σουλτάνου Μουράτ
1 Άλωση, 1430
2 Τζαμιά και χαμάμ
3 Ο ερχομός των Σεφαραδιτών
4 Μεσσίες, μάρτυρες και θαύματα
5 Γενίτσαροι και άλλες μάστιγες
6 Το εμπόριο και οι Έλληνες
7 Πασάδες, μπέηδες και τοκογλύφοι
8 Η θρησκεία την εποχή των μεταρρυθμίσεων
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Στη σκιά της Ευρώπης
9 Οι περιηγητές και η ευρωπαϊκή φαντασία
10 Οι δυνατότητες ενός παρελθόντος
11 Σε φράγκικο στιλ
12 Το Μακεδονικό Ζήτημα, 1878-1908
13 Η επανάσταση των Νεοτούρκων
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ Ο εξελληνισμός της πόλης
14 Η επιστροφή του Αγίου Δημητρίου
15 Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος
16 Η μεγάλη πυρκαγιά
17 Η Έξοδος των Μουσουλμάνων
18 Η προσφυγούπολη
19 Οι εργάτες και το κράτος
20 "Ντύνονται για το ταγκό"
21 Έλληνες κι Εβραίοι
22 Γενοκτονία
23 Επαύριον
ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ Η μνήμη των νεκρών
Συντμήσεις
Γλωσσάρι
Ευρετήριο