ΠΕΙΡΑΤΙΚΕΣ ΟΥΤΟΠΙΕΣ

Παρουσίαση

"Από τα τέλη του 16ου μέχρι και το 18ο αιώνα, πολλές χιλιάδες Ευρωπαίοι -και Ευρωπαίες- προσηλυτίστηκαν στο Ισλάμ. Οι περισσότεροι απ' αυτούς ζούσαν και δούλευαν στο Αλγέρι, στην Τύνιδα, στην Τρίπολη, στην περιοχή του Ραμπάτ Σαλέ στο Μαρόκο - στα επονομαζόμενα Παράκτια Κράτη της Μπαρμπαριάς...
Οι χριστιανοί Ευρωπαίοι χρησιμοποιούσαν έναν ειδικό όρο για εκείνους τους άνδρες: renegados, δηλαδή αρνησίθρησκοι, αποστάτες, προδότες. Οι χριστιανοί δικαιολογούνταν κατά κάποιο τρόπο να τρέφουν τέτοιου είδους συναισθήματα, μιας και η χριστιανική Ευρώπη βρισκόταν ακόμα σε πόλεμο με το Ισλάμ...
Το σίγουρο είναι ότι ούτε η χριστιανική, αλλά ούτε και η "τουρκική" ερμηνεία για τους αρνησίθρησκους είναι σε θέση να ικανοποιήσουν την περιέργειά μας... Ιδιοφυείς προδότες ή αφομοιωμένοι ήρωες; Κανένα από αυτά τα δύο στερεότυπα δε διαθέτει πραγματικό υπόβαθρο...
Επομένως, δε θα είμαστε ποτέ σε θέση να ανακαλύψουμε τα κίνητρά τους. Ίσως το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να καταλήξουμε σε κάποια σύνθετα, ή ακόμα και αντιφατικά συμπεράσματα ή εικασίες. Αλλά ακόμα και στην περίπτωση αυτή, θα έχουμε πετύχει κάτι περισσότερο από τους νεοαποικιοκράτες Ευρωπαίους ιστορικούς ή τους μαροκινούς εθνικιστές, που τόσο οι πρώτοι όσο και οι δεύτεροι βλέπουν τους ρενεγκάντος μόνο σε σχέση με τις δικές τους ιδεολογικές προκαταλήψεις. Μπορούμε να προσπαθήσουμε να τους κατανοήσουμε ως άτομα (αν είναι δυνατόν) και ως ομάδα, με τα ενδιαφέροντά τους και το καθημερινό πρόγραμμά τους, τις δικές τους αξίες, την εικόνα που είχαν για τον εαυτό τους. Μπορούμε να επιχειρήσουμε να δούμε (με όση σαφήνεια επιτρέπουν οι μαρτυρίες) το φαινόμενο εκ των έσω, κι όχι υπό το πρίσμα εξωτερικών ερμηνειών...
Έτσι, η μελέτη μας θα επικεντρωθεί σε μία κοινότητα - και για μια σύντομη περίοδο (πενήντα περίπου ετών): Το Ραμπάτ-Σαλέ κατά το πρώτο μισό του 17ου αιώνα. Απ' όλα τα κράτη της Μπαρμπαριάς, το Σαλέ υπήρξε το μόνο όπου οι κουρσάροι κατόρθωσαν να γίνουν ανεξάρτητοι. Το Αλγέρι, η Τύνιδα και η Τρίπολη ήταν όλα προτεκτοράτα της Υψηλής Πύλης, αλλά το Σαλέ διοικήθηκε -για μερικές δεκαετίες- από το "διβάνι" ή Συμβούλιο των Κουρσάρων Καπετάνιων. Ήταν μια αληθινή "πειρατική ουτοπία", και για το λόγο αυτό ελπίζουμε ότι θα ανακαλύψουμε εδώ, στην "Πολιτεία του Μπου Ρεγκρέγκ", στη "Μαυριτανή Πολιτεία" ή "Πολιτεία των Κουρσάρων του Σαλέ", τον Αρνησίθρησκο στην πιο εξελιγμένη μορφή του, στο υψηλότερο πολιτικό και πνευματικό στάδιο της ανάπτυξής του..." (Από το κεφάλαιο ΙΙ του βιβλίου)

Ο Πίτερ Λάμπορν Ουίλσον, γνωστός και με το ψευδώνυμο Χακίμ Μπέη, δεν είναι τυχαία περίπτωση διανοουμένου. Γεννημένος το 1945 στη Νέα Υόρκη, κινείται στους χώρους του αναρχισμού, του σουφισμού, της αμεσοκρατίας είναι δε εισηγητής της έννοιας "Προσωρινή Αυτόνομη Ζώνη" (ΤΑΖ), που δίνει και παίρνει αν ψάξετε γι΄ αυτόν στο διαδίκτυο. (Βασίλης Πεσμαζόγλου, Τα Νέα - Βιβλιοδρόμιο, 10/10/2009)