ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ-ΣΚΛΗΡΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

Παρουσίαση

Στο δεύτερο τόμο της "Νεοελληνικής Φιλοσοφίας" παρουσιάζονται φιλοσοφικά κείμενα από τη συγγραφικήν εργασία προσώπων που η ακμή τους χρονολογικά εντάσσεται μέσα στην τελευταία εκατονταετία, από το 1850 έως σήμερα (παραλείπονται, φυσικά, όσοι ζουν αυτή είναι της "Βασικής Βιβλιοθήκης" γενική αρχή.) Στα χρόνια αυτά η νεοελληνική γραμματεία έχει να επιδείξει πολλές και ποικίλες συγγραφές φιλοσοφικού περιεχομένου. Η προσεχτική εξέταση του υλικού τούτου δίνει στον ερευνητή την ακόλουθη εντύπωση :
1ο. Κατά την περίοδο που συζητούμε, το ενδιαφέρον για τη μελέτη των φιλοσοφικών θεμάτων είναι ζωηρό. Η σπουδή γίνεται όχι μόνο εις πλάτος, αλλά και ολοένα πιο μεθοδικά. Κοντά στις αυτοτελείς διατριβές, συντάσσονται και δημοσιεύονται έργα πολύτομα, με τη φιλοδοξία να βοηθήσουν στην επισκόπηση μεγάλου μέρους αν όχι ολόκληρου του πεδίου της προβληματικής.
2ο. Παρά το γεγονός ότι ανάμεσα στους φιλοσόφους αυτής της εκατονταετίας υπάρχουν συγγραφείς με πολλές αρετές: πολυμάθεια, οξύνοια, πειθαρχημένη σκέψη, η εθνική μας γραμματεία δεν έχει να παρουσιάσει στον τομέα της φιλοσοφίας κατακτήσεις που ν' ανοίγουν καινούργιους ορίζοντες και να προωθούν με τρόπο πρωτότυπο τη λύση των προβλημάτων. Λείπει ο μεγάλος φιλοσοφικός νους, το πνεύμα το ρωμαλέο και δημιουργικό, που ανακαλύπτει νέες αλήθειες, αλλάζει τη θέση των ζητημάτων και συνθέτει τις κατά μέρος απόψεις σε μια γενικότερη θεώρηση του κόσμου και της ζωής με προσωπική σφραγίδα.
3ο. Τα φιλοσοφικά συγγράμματα αυτής της περιόδου (εκτός από λιγοστές εξαιρέσεις) έχουν χαρακτήρα διδακτικό. Ελέγχουν και συντάσσουν τα πορίσματα, που η έρευνα έχει συγκομίσει σε άλλα κέντρα, έξω από τον ελληνικό πνευματικό χώρο, για να τα προσφέρουν (με τις απαραίτητες συναρμολογήσεις και διευκρινίσεις) σε όσους επιθυμούν να κάμουν τη μαθητεία τους στη φιλοσοφία.
Τα χαρακτηριστικά αυτά εξηγούνται (έως κάποιο βαθμό) άμα σκεφτεί κανείς τους ιστορικούς όρους που διαμόρφωσαν την ελληνική ζωή ύστερ' από την Επανάσταση του 1821. Το Έθνος βγήκε από τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας καταματωμένο και απογοητευμένο. Οι τόσες θυσίες είχαν το αποτέλεσμα να ρημάξουν τον τόπο, και να ελευθερώσουν ένα μικρό μόνο τμήμα της εθνικής γης που έπρεπε, για να γίνει κι αυτό βιώσιμο κράτος, όλα να τα νοιαστεί από την αρχή: οικονομία, συγκοινωνία, διοικητικήν οργάνωση, εκπαίδευση κτλ. Η ελεύθερη περιοχή, συγκρινόμενη με το χώρο, όπου τους αιώνες της δουλείας άπλωνε το Έθνος την οικονομική και την πνευματική του δραστηριότητα, ήταν βέβαια σε έκταση ασήμαντη. Εδώ όμως μπορούσε κανείς να αναπνέει ελεύθερα και γι' αυτό αρχίζει σιγά-σιγά να καταφεύγει στην "Ελλάδα" το πνεύμα. Απ' αυτήν να ζητεί άσυλο και βοήθεια για την ανάπτυξή του, και αυτήν να υψώνει σε μητρόπολη του Ελληνισμού. Το γεγονός τούτο είχε την καλή του όψη: πήγαινε επιτέλους να δημιουργηθεί για το Έθνος μια ελεύθερη πνευματική εστία. [...] (Από την εισαγωγή της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Α'. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΡΟΥΣΟΣ (1808-1876)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Λόγος εισαγωγικός εις την σειράν της φιλοσοφίας
Β'. ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΡΑΤΟΥΛΗΣ (1824-1892)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Θεωρία του καλού
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Α. ΧΑΝΤΣΕΡΗΣ (1826-1875)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Φυσικόν και καλλιτεχνικόν κάλλος
ΓΕΩΡΓΙΟΣ Μ. ΒΙΖΥΗΝΟΣ (1849-1896)
Βιβλιογραφικό σημείωμα
Η γένεσις του καλού
Γ'. ΓΝΩΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ
ΠΕΤΡΟΣ ΒΡΑΙΛΑΣ-ΑΡΜΕΝΗΣ (1812-1884)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Η ενότης των λογικών στοιχείων
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Α. ΑΓΙΟΣΟΦΙΤΗΣ (1849-1928)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Αναίρεσις του ιδανισμού
ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΒΟΡΕΑΣ (1873-1953)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Λογική. Κεφ. 3ον Απόδειξις
Δ'. ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ (1800-1880)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Περί της ουσίας και βάσεως του Δικαίου
ΠΕΤΡΟΣ ΒΡΑΙΛΑΣ-ΑΡΜΕΝΗΣ (1812-1884)
Περί ελευθερίας
ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (1869-1935)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Ηθική και Θρησκεία
Ε'. ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΚΑΛΤΣΟΥΝΗΣ (1824-1905)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Ο υλισμός υπό της ιδίας αυτού λογικής ανασκευαζόμενος ανασκευαζόμενος
Δημώδης του Χριστιανισμού Απολογητική. Κεφ. Δ'
ΠΑΥΛΟΣ ΓΡΑΤΣΙΑΤΟΣ (1844-1917)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Θρησκεία και Εκκλησία
ΣΤ'. ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΜΑΡΚΟΣ ΡΕΝΙΕΡΗΣ (1815-1890)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Φιλοσοφία της Ιστορίας
ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΡΟΛΙΔΗΣ (1849-1930)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Η ιδέα εν τη ιστορία
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΚΛΗΡΟΣ (1878-1920)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Το κοινωνικό μας ζήτημα
Η φιλοσοφία του πολέμου και της ειρήνης
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΛΗΝΟΣ (1882-1943)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Δημιουργικός ιστορισμός
Η τριλογία του πολέμου
Ζ'. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΤΖΙΑΣ (1814-1885)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Εισαγωγή εις την Ιστορίαν της Φιλοσοφίας
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΘΕΡΙΝΟΣ (1834-1897)
Βιογραφικό και βιβλιογραφικό σημείωμα
Η Ηθική των Στωικών
ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΒΟΡΕΑΣ (1873-1953)
Τα σπλάγχνα και η ψυχή κατά διαφόρους λαούς