ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Παρουσίαση

Το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη) του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης παραδίδει σήμερα στη δημοσιότητα το βιβλίο του αείμνηστου καθηγητή της Γλωσσολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή και για πολλά χρόνια μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Νικολάου Π. Ανδριώτη "Ιστορία της ελληνικής γλώσσας".
Από τα τέσσερα μέρη του έργου τα δύο πρώτα, που αναφέρονται στην αρχαία και στη μεταγενέστερη ιστορία της ελληνικής γλώσσας, είχαν δημοσιευθεί στο συνθετικό έργο "Ιστορία του Ελληνικού Έθνους" της Εκδοτικής Αθηνών (τόμ. Γ2, σελ. 566-570 και τόμ. Ε, σελ. 258-267) και παραχωρήθηκαν στην οικογένεια Ανδριώτη γι' αυτήν την αναδημοσίευση. Το Ινστιτούτο επιθυμεί να προσθέσει και τις δικές του ευχαριστίες.
Το τρίτο τμήμα, της μεσαιωνικής γλώσσας, χρειάστηκε να συντεθεί από σημειώσεις που ο αείμνηστος Ανδριώτης είτε χρησιμοποιούσε κατά τη διδασκαλία του είτε διένεμε στους φοιτητές του. Την εργασία αυτή το Διοικητικό Συμβούλιο την είχε αναθέσει στον άλλοτε επιστημονικό συνεργάτη του Ινστιτούτου και τώρα καθηγητή της Γλωσσολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή κ. Χαράλαμπο Συμεωνίδη, που τον ευχαριστεί και από τη θέση αυτή.
Τέλος το τέταρτο μέρος, που αναφέρεται στη νεοελληνική γλώσσα, η οικογένεια Ανδριώτη το παρέδωσε δακτυλογραφημένο από τον ίδιο το συγγραφέα, ο οποίος το προόριζε για δημοσίευση μαζί με τα άλλα μέρη.
Το Ινστιτούτο σεβάστηκε απόλυτα όλα τα κείμενα και, με ελάχιστες παρεμβάσεις σε αβλεψίες, κυρίως τυπογραφικές ή της δακτυλογράφησης, τα αναπαράγει όπως είχαν τυπωθεί ή γραφεί από το συγγραφέα.
Οι ορθογραφικές, φωνητικές ή μορφολογικές διαφορές που ο αναγνώστης θα διαπιστώσει ανάμεσα στις άλλες εκδόσεις μας και στην έκδοση αυτή οφείλονται στην επιθυμία μας να διατηρήσουμε τις επιλογές του συγγραφέα, που ως ετυμολόγος της ελληνικής γλώσσας είχε ασφαλώς την ελευθερία να ασπάζεται κάτι διαφορετικό από τα καθιερωμένα. Για τους ίδιους λόγους κρατήθηκε και το πολυτονικό σύστημα των κειμένων του.
Το Διοικητικό Συμβούλιο θεωρεί καθήκον του να ευχαριστήσει τον τέως διευθυντή του Ινστιτούτου κ. Βασίλειο Φόρη που ανέλαβε το δύσκολο έργο της προετοιμασίας της έκδοσης και το συνέχισε, θυσιάζοντας πολλές από τις ελεύθερες ώρες του και μετά την αποχώρησή του από το Ινστιτούτο. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Α'. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Ιδιομορφίες της ελληνικής σε σχέση με τις άλλες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες
Το προελληνικό υπόστρωμα
ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
Ιωνική - Αττική
Κεντρική
Δυτική
Μακεδονική
Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
Φωνητική δομή
Προφορά, γραφή, ορθογραφία
Βιβλιογραφία
Β'. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΟΥΣ ΜΕΤΑΚΛΑΣΙΚΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ
Πηγές της κοινής
Νεωτερισμοί στη φωνητική
Νεωτερισμοί στη μορφολογία
Νεωτερισμοί στη σύνταξη
Νεωτερισμοί στο λεξιλόγιο
Αττικισμός
Τονικά σημεία και εξέλιξη της γραφής
Βιβλιογραφία
Α'. Γραμματικές
Β'. Λεξικά
Γ'. ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (330 μ.Χ. - 1453 μ.Χ.)
Μεσαιωνική εποχή
Βιβλιογραφία
Δείγματα μεσαιωνικών κειμένων
1. Ο Βασιλιάς ετοιμάζεται να πάει στον Ιππόδρομο (10ος αι.)
2. Η απογοήτευση ενός γραμματισμένου
3. Το συμπόσιο των πουλιών
4. Οι Φράγκοι ετοιμάζονται να κατακτήσουν το Μοριά (13ος - 14ος αι.)
5. Οδηγίες θεραπευτικές
6. "Ερωτοπαίγνια"
Δ'. Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Ι. ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
1. Ποντιακή
Βιβλιογραφία
2. Καππαδοκική
Βιβλιογραφία
3. Τσακωνική
Βιβλιογραφία
4. Κατωιταλική
Βιβλιογραφία
II. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΙΔΙΩΜΑΤΑ
Δείγματα ιδιωματικών κειμένων
Δείγματα βόρειων ιδιωματικών κειμένων
Δείγματα ημιβόρειων ιδιωματικών κειμένων
Βιβλιογραφία
III. Η ΚΟΙΝΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ (ΔΗΜΟΤΙΚΗ)
Χαρακτηριστικά της κοινής νεοελληνικής
1. στα φωνήεντα
2. στα σύμφωνα
3. στην κλίση
4. στην παραγωγή
5. στη σύνθεση
Βιβλιογραφία
6. στη σύνταξη
7. στο λεξιλόγιο
Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ
ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ
1. Γραμματικές έρευνες
2. Σύνταξη
3. Λεξικά
4. Για τις αμοιβαίες επιδράσεις ανάμεσα στη νέα Ελληνική και τις άλλες βαλκανικές γλώσσες
5. Για το γλωσσικό ζήτημα