ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ (ΣΚΛΗΡΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

Παρουσίαση

Η σύνταξη ενός ετυμολογικού λεξικού της ελληνικής γλώσσας είναι ένα εγχείρημα ιδιαίτερα δυσχερές. Αυτό βέβαια δεν λειτούργησε αποτρεπτικά για τον Hjalmar Frisk, του οποίου το Griechisches etymologisches Worterbuch (Ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής), ένα έργο τόσο ευπρόσδεκτο από το κοινό, συνεχίζει μια επιτυχημένη πορεία. Όταν ανέλαβα να γράψω το έργο που παρουσιάζω σήμερα, γνώριζα ότι η εργασία του προκατόχου μου θα μου πρόσφερε σημαντική βοήθεια, είχα όμως και τον φόβο μήπως το βιβλίο μου κατέληγε να μην είναι τίποτε άλλο παρά μια απλή επανάληψη.
Η αλήθεια είναι ότι στην προσπάθειά μου αυτή δεν με απασχόλησε τόσο το συγκριτικό και ετυμολογικό μέρος της έρευνας. Εκεί που δεν είχα να πω κάτι καλύτερο από τον Hjalmar Frisk τον ακολούθησα αρκετά πιστά, ενώ παράλληλα διατυπώνω διαφορετικές απόψεις, όποτε η προσωπική μου εμπειρία ή μια πρόσφατη δημοσίευση με οδήγησαν σε αυτή την απόφαση. Από τη στιγμή όμως που η ετυμολογία οφείλει να είναι η πλήρης ιστορία του λεξιλογίου ως προς τη δομή και την εξέλιξή του, επέλεξα να στρέψω την προσοχή μου κυρίως στην ιστορία του λεξιλογίου, όπως αυτή αντανακλά ούτως ή άλλως την ιστορία γενικότερα.
Το έργο μου τιτλοφορείται Dictionnaire etymologique de la langue grecque, histoire des mots (Ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας, ιστορία των λέξεων). Είναι προφανές ότι θέλησα να χρησιμοποιήσω ως πρότυπο το Dictionnaire etymologique de la langue latine (Ετυμολογικό λεξικό της λατινικής γλώσσας) των A. Ernout και A. Meillet, που παραμένει μετά από τόσα χρόνια ένα έργο κορυφαίο. Χωρίς να θέλω να αμφισβητήσω τις ικανότητές μου, προφανώς το έργο μου ήταν ιδιαίτερα επίπονο, και αυτό για δύο λόγους. Ο ένας οφείλεται σε σύμπτωση: για το ετυμολογικό μέρος δεν είχα τη στήριξη ενός επιστήμονα με το βεληνεκές του Antoine Meillet· ήμουν μόνος. Ο δεύτερος λόγος της δυσκολίας προέκυπτε από την ίδια τη φύση των πραγμάτων. Το ελληνικό λεξιλόγιο, έτσι όπως το γνωρίζουμε, είναι ασύγκριτα πιο πλούσιο από το λατινικό. Για μας πλέον η ελληνική ανάγεται στη δεύτερη χιλιετία, χάρη στην αποκρυπτογράφηση των μυκηναϊκών πινακίδων, ενώ η ιστορία της εκτείνεται έως τις μέρες μας με δύο μορφές, τη δημοτική, που είναι η κοινή ομιλούμενη στην οποία γράφει η μεγάλη πλειονότητα των συγγραφέων, και την καθαρεύουσα, που είναι η γλώσσα της εκκλησίας, της διοίκησης, ακόμη και του τύπου. [...]
Όσον αφορά την ετυμολογία, η ετυμολογία της ελληνικής είναι δύσκολη, όπως και όλων των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών· η δυσκολία αυτή επιτείνεται ενδεχομένως από το γεγονός ότι οι Έλληνες εισβολείς συνάντησαν στον μεσογειακό κόσμο λαούς που μιλούσαν γνωστές ή άγνωστες γλώσσες, από τις οποίες μπορεί να δανείστηκαν διάφορες λέξεις. [...] (Από τον πρόλογο του συγγραφέα)

Περιεχόμενα

Πρόλογος της ελληνικής έκδοσης
Προλογικό σημείωμα στη νέα γαλλική έκδοση (2009)
Πρόλογος του συγγραφέα
Πρόλογος στο τεύχος IV-2 της γαλλικής έκδοσης
Συντομογραφίες και Βιβλιογραφία
Γενικές συντομογραφίες
Γλώσσες και διάλεκτοι
Βοτανολόγοι, βοτανολογία
Συγγραφείς και έργα
Περιοδικά
Εκδόσεις κειμένων και Μελέτες
Α-Ω
Συμπλήρωμα
Α-Ω
Ευρετήριο του χρονικού της ελληνικής ετυμολογίας
Πίνακας των συντακτών των σημειωμάτων
Συντομογραφίες και Βιβλιογραφία του Συμπληρώματος
Ευρετήριο
Παράρτημα
Εισαγωγή
Α-Ω

Επιμέλεια: Δημήτριος Χρηστίδης, Γιώργος Παπαναστασίου
Φιλολογική επιμέλεια: Ε. Δελιαλή-Λιάπη, Ει. Κρίκη και Σ. Τσολάκη
Συνεργάστηκαν: Ε. Κλείδωνα και Ν. Λιόσης
Μετάφραση: Θανάσης Πέτρου, Γιώργος Δάρλας