ΟΜΙΛΙΕΣ

Παρουσίαση

Η παρούσα έκδοση των ΟΜΙΛΙΩΝ συμπίπτει με τα εβδομήντα χρόνια από τη γέννηση και εικοσιεννιά από τον θάνατο του συγγραφέα ΟΜΗΡΟΥ ΠΕΛΛΑ.
Είναι κείμενα σχεδόν ανέκδοτα τα περισσότερα εκφωνήθηκαν από τον ίδιο στο βήμα του "φιλοπροόδου συλλόγου Μ. Αλέξανδρος" Έδεσσας όταν πρωτοστατούσε, τα δύσκολα εκείνα χρόνια του ψυχρού πολέμου, για την πνευματική ανέλιξη της Επαρχίας...
Οι ΟΜΙΛΙΕΣ του Όμηρου Πέλλα (εκτός του πολύκροτου STALAG VI C και των ΔΙΗΓΗΜΑΤΩΝ) ασχολούνται με κορυφαίες προσωπικότητες της νεοελληνικής γραμματείας και συμπληρώνουν το υπόβαθρο των συνειδησιακών επιλογών του στον τομέα των Ιδεών. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Μετά τους παραλογισμούς που υπέστη στα δύο επώνυμα στρατόπεδα ο Όμηρος Πέλλας (Οδυσσέας Γιαννόπουλος) και ενώ είχε μπει για τα καλά στην ώριμη συγγραφική του φάση, του έλαχε και ο τρίτος λαχνός, να πεθάνει στα 42 του χρόνια- οι αλλεπάλληλες κακουχίες είχαν αποδώσει. Ωστόσο στην σύντομη ζωή του, που τη μείωσαν ακόμη περισσότερο οι εγκλεισμοί και την αδυνάτισαν οι κακουχίες, πρόφτασε να γράψει την πρώτη εκτενή μαρτυρία του, μερικά διηγήματα κάποιων ιλαρών στιγμών και λίγα κριτικά σημειώματα που φανερώνουν ένα τμήμα από το πεδίο των προβληματισμών του.
Δεν ξέρω αν η διαβίωσή του στο ναζιστικό στρατόπεδο Stalag μετακινούμενης έδρας, -όπου οι όμηροι χρησιμοποιόντουσαν ως εργάτες για τις ανάγκες του πολέμου από τις γερμανικές δυνάμεις οπισθοφυλακής- τον έκανε συγγραφέα ή το μικρόβιο προϋπήρχε μέσα σε ένα δάσκαλο που πίστευε στην αποστολή του βελτιώνοντας τις γνώσεις του. Πάντως ακόμη και αν δεν είχε τότε συγγραφική συνείδηση, μέσα στις οριακές συνθήκες που βίωνε, διαμορφώθηκε η βούληση του "μάρτυρα" ως προστάδιο της μελλοντικής του εξέλιξης σε "έντεχνο αφηγητή". Ωστόσο η παρατηρητικότητα και η αναπτυγμένη ευαισθησία του υπήρξαν οι προϋποθέσεις που συνετέλεσαν ώστε η μαρτυρία να κρατηθεί σε απόσταση ασφαλείας απέναντι στην ίδια την πραγματικότητα που έζησε. Προφανώς έδρασε ευνοϊκά για το αποτέλεσμα το ότι η μαρτυρία, ως κείμενο πλέον, γράφτηκε με την προοπτική δεκαπέντε χρόνων αργότερα. Όσο και αν χρησιμοποιήθηκαν ενδεχομένως κάποιες σημειώσεις εκείνης της εποχής -και μπορούμε να υποθέσουμε τι ήταν δυνατόν να διασωθεί μέσα σε συνθήκες εφιαλτικές και υπό συνεχή κίνδυνο- οι καταστάσεις πρέπει να αναπλάστηκαν με τη βοήθεια μιας μνήμης η οποία συντήρησε κάποια καίρια στοιχεία από τη βαρβαρότητα της ατμόσφαιρας που επικρατούσε και, ως αντιστάθμισμα, τα ίχνη ενός ετοιμόρροπου ανθρωπισμού.
Δεν είναι βέβαια τυχαία και εκλογή του ψευδώνυμου, που το καθόρισε μια ιδιότητα -Όμηρος- και ένας τόπος -Πέλλα- τα οποία συνυπάρχουν διαζευκτικά. Αναρωτιέμαι, έπειτα από την αποθησαύριση των επεισοδίων στο Stalag, ποια θα ήταν η μοίρα μιας άλλης καταγραφής, της εμπειρίας του από το άλλο στρατόπεδο επίσης που έζησε, τη Μακρόνησο, όπου οι ομογενείς φύλακες κατείχαν την ίδια αγωγή, προσαρμοσμένη στη διεθνώς δοκιμασμένη μέθοδο της βίας και της τρομοκρατίας...
Αλλά ο πρόωρος θάνατός του ματαίωσε και ένα άλλο πιο φιλόδοξο πρόγραμμά του, να δώσει σε τρεις τόμους τις ελληνικές συνθήκες όπως τις έζησε, μοιράζοντας εύστοχα την ύλη του και τις διαφοροποιήσεις της στις τρεις κρίσιμες πενταετίες '36-'40, '41-'45 και '46-'50.
Αυτά βέβαια δεν μπορούν παρά να είναι απλές υποθέσεις και ενδείξεις για τις δυνατότητες ενός συγγραφέα μεγαλύτερης εμβέλειας από το κατατεθειμένο έργο του, το οποίο ωστόσο δεν πέρασε απαρατήρητο και ασχολίαστο, όπως το αξίζει.
Και επειδή νομίζω, καθώς και αρκετοί άλλοι, ότι το λογοτεχνικό έργο του Όμηρου Πέλλα επιβιώνει και σήμερα, τριάντα χρόνια μετά το θάνατό του, πρέπει να γνωρίσουμε, για λόγους δικαιοσύνης, και τον στοχαστή, όπως μας παρουσιάζεται στα κριτικά κείμενά του, "ομιλίες", στην παρούσα έκδοση. [...]
Κατά τα άλλα ισχύει και για τον Όμηρο Πέλλα αυτό που έχει πει ο Πασκάλ: "Ψάχνομε να βρούμε έναν συγγραφέα και βρίσκομε έναν άνθρωπο". (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Πρόλογος Αλέξ. Αργυρίου
1. Αισιοδοξία και απαισιοδοξία στην Τέχνη
2. Διονύσιος Σολωμός
3. Το δημοτικό τραγούδι
4. Κωστής Παλαμάς
5. Ανδρέας Κάλβος
6. Νίκος Καζαντζάκης
7. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
8. Στοχασμοί πάνω στην αφηρημένη Τέχνη
Επίλογος Μάρκου Μέσκου