ΑΚΙΧΑΡΟΣ (ΤΡΙΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)

Παρουσίαση

Αν δίνω σήμερα στη δημοσιότητα το τρίτο μέρος του Ακίχαρου, τόσον καιρό υστέρα από την κυκλοφορία των δύο πρώτων τόμων, είναι, επειδή έχω εκπονήσει όλη τη σχετική έρευνα και θα λυπόμουν να την αφήσω καταχωνιασμένη και αδημοσίευτη. Βεβαίως, μέρος των ευρημάτων μου έχει ήδη δει το φως σε σειρά άρθρων που δημοσίευσα κατά την περίοδο 2008-2011, όλα τους στα αγγλικά και σε διεθνή περιοδικά. Στον ανά χείρας τόμο, ωστόσο, συγκεντρώνεται ολόκληρο το ανοικονόμητο υλικό που μάζευα και επεξεργαζόμουν τα τελευταία χρόνια, και εκτίθεται πλήθος παρατηρήσεων και συμπερασμάτων μου που έμεναν ανέκδοτα μέχρι σήμερα. Για κάποια περίοδο σκεπτόμουν να μεταφέρω τούτο το υλικό στην αγγλική γλώσσα και να το εκδώσω στην Εσπερία, καταπώς έχει γίνει πια συνήθεια (αν όχι καταναγκασμός) για τους νέους λογίους στη χώρα μας. Όμως το υλικό δεν με υπάκουε. Πάσχιζα να μεταγλωττίσω τις προτάσεις μου στα αγγλικά, αλλά αυτό που προέκυπτε μου έμοιαζε ξύλινο και άψυχο - και ας μην είμαι αμάθητος στη γραφή της αγγλικής, στην οποία έχω πια δημοσιεύσει εκατοντάδες σελίδες από το 2000 και εξής. Κακά τα ψέματα: ό,τι έχεις στοχαστεί και συντάξει στη δική σου γλώσσα, δεν είναι εύκολο να το μεταφέρεις ο ίδιος σε άλλην, τουλάχιστον όχι σε τόσο μεγάλη κλίμακα. Ας περιμένει, λοιπόν, η αγγλική, η αγαπημένη μου μητριά, άλλες μελέτες που θα σχεδιάσω απ' αρχής για εκείνην στο μέλλον. Ό,τι ξεκίνησε στα ελληνικά, σωστό είναι στην ίδια γλώσσα να αποπερατωθεί.
[...] Κέντρο της έρευνας στην προκειμένη περίπτωση είναι η Μυθιστορία του Αισώπου, δηλαδή έργο γραμμένο σε μια λαϊκή, σπαρταριστή μορφή της Κοινής, που δεν απέχει τόσο από τη δική μας ομιλία. Θα ήταν αστείο να ισχυριστεί κανείς ότι κάποιος που ενδιαφέρεται για αυτό το μεταγενέστερο έργο και μπορεί να προσεγγίσει τη γλωσσική μορφή του, δεν είναι ικανός να κατανοήσει ένα κείμενο της ειδικότητάς του σε περισπούδαστη νεοελληνική. [...]
Στο πρώτο μέρος παρατίθενται μεταφράσεις για τα βασικά κείμενα όπου εστιάζει η έρευνά μου: πρώτα για τη Διήγηση του Αχικάρ [...] έπειτα για το σχετικό τμήμα της Μυθιστορίας του Αισώπου. [...] Στο εκτενές δεύτερο τμήμα επιχειρώ αναλυτική σύγκριση της Μυθιστορίας με το ανατολικό της πρότυπο, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις διασκευές τον Αχικάρ που γνωρίζω. Η αντιπαραβολή γίνεται σημείο προς σημείο, σχεδόν φράση προς φράση, αν και τα ευρήματά μου ομαδοποιούνται σε θεματικά κεφάλαια. Προτίμησα αυτήν την κατάταξη του υλικού, παρά να παίρνω μία-μία τις προτάσεις της Μυθιστορίας και να παραβάλλω καθεμιά τους με την αντίστοιχη της Διήγησης, υπό τύπον συγκριτολογικού υπομνήματος. Νομίζω πως με την παρούσα μέθοδο προβάλλονται καλύτερα οι διασκευαστικές τάσεις του συγγραφέα της Μυθιστορίας και εν τέλει ο τρόπος εργασίας του. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Α'. Τα κείμενα
Ο πάπυρος της Ελεφαντίνης
Η συριακή διασκευή
Η Μυθιστορία τον Αισώπου
Β'. Συγκριτική μελέτη
1. Ο Αχικάρ, ο Αίσωπος και ο Συγγραφέας της Μυθιστορίας
Οι ομοιότητες Αχικάρ και Αισώπου: παράλληλες περιπέτειες, πολιτική διάσταση, μύθοι και γρίφοι
Προσέγγιση και συγχώνευση των δύο μορφών
Η εκδοχή-πρότυπο της Διήγησης και η διασκευή της στη Μυθιστορία
2. Πρόσωπα και ονόματα
Ο φαραώ Νεκτανεβώ
Η ιστορία του Νεκτανεβώ και της Ολυμπιάδας
Το Όνειρο τον Νεκτανεβώ και η δημοτική συνέχειά του
Το Δημοτικό Χρονικό
Η ιστορική αφήγηση του Διόδωρου
Το Εγκώμιο του Ιμούθη
Ο φιλάργυρος φαραώ
Λύκωρος, ο βασιλιάς της Βαβυλώνας
Ιστορία και τοπογραφία
Το ελληνικό όνομα του βασιλιά
Έρμιππος, ο αξιωματικός-σωτήρας
Ο θετός γιος: Αίνος, Λίνος ή Ήλιος;
Η εξαφάνιση της κυρίας: Η σύζυγος του Αχικάρ
3. Ο αγώνας γρίφων
Η ανάπτυξη του αγώνα και ο περιορισμός των λοιπών επεισοδίων
Τα προ του αγώνα επεισόδια
Η σκηνή της αποκατάστασης του σοφού
Ο αγώνας γρίφων στο πλαίσιο της Μυθιστορίας
Η εισαγωγική προσθήκη του § 102
Η σειρά των γρίφων
Παράλειψη δύο αδυνάτων
Οι γρίφοι παρομοίωσης
Οι παρομοιώσεις
Η σειρά των γρίφων παρομοίωσης
Οι περιγραφές
Οι επεξηγήσεις
Η αντι-παρομοίωση για τον Ασσύριο βασιλιά
Οι διασκευές της Διήγησης
Βάαλ-Σαμίν, ο Θεός του Ουρανού
Άλλες διαφοροποιήσεις της Μυθιστορίας
Βηλ και Βάαλ-Σαμίν
Το εναέριο κάστρο
Μεταξύ ουρανού και γης
Η τεχνική της λύσης
Το μάδημα των φτερών
Το πρόβλημα του κάστρου στη ρουμανική διασκευή
Το αδύνατον με τα άλογα και τις φοράδες
Το αίνιγμα του έτους
Παραλλαγές στη μορφή
Η απαξιωτική στάση του σοφού
Οι επεξηγήσεις
Το αποστομωτικό ερώτημα
Το τίμημα του αγώνα και η φιλοχρηματία του Νεκτανεβώ
Το τίμημα του αγώνα στη Διήγηση και στη Μυθιστορία
Η ασυνέπεια στο τίμημα και η φιλαργυρία του φαραώ
Άλλες ενδείξεις της φιλοχρηματίας του Νεκτανεβώ
4. Τάσεις και προτιμήσεις του Συγγραφέα της Μυθιστορίας
Ανθρωπισμός και απάλειψη των σκληρότερων στοιχείων
Τιμωρία και θάνατος του αχάριστου νεαρού
Η τιμωρία του Ναντίν στη Διήγηση
Η τύχη του νεαρού στη Μυθιστορία
Επιείκεια και εξανθρωπισμός στη Μυθιστορία
Η αιθιοπική διασκευή της Διήγησης
Το υποκατάστατο θύμα
Ο ξυλοδαρμός των Αιγυπτίων
Η κακοποίηση της γάτας
Η φυσική κατάσταση του απελευθερωμένου ήρωα
Αιγυπτιακό τοπικό χρώμα
Ο εντοπισμός της δράσης στη Μέμφιδα
Η άφιξη με πλοίο
Τα κέρατα του Νεκτανεβώ
Η κίδαρις του Νεκτανεβώ
Η θεά Βούβαστις
Οι ιερείς από την Ηλιούπολη
Προφήτες
Τα συμβούλια του φαραώ
Στρατηγοί και νομάρχες
Σύνδεση με άλλα επεισόδια της Μυθιστορίας
Η κρυψώνα του σοφού
Το δείπνο με τους Ηλιουπολίτες
Οι συμφιλιωτικές επιστολές του φαραώ
Η απαντητική επιστολή του Λύκωρου
Ο ανδριάντας του Αισώπου
Προσαρμογή της πλοκής στη μορφή του Αισώπου
Ο θετός γιος και το αξίωμα του σοφού
Το θέμα της ασχήμιας
Η ακολουθία του Αίσωπου
Η απάλειψη της δουλοπρέπειας
Ανάπτυξη και αρτίωση της αφήγησης
Η προετοιμασία της αποκάλυψης
Η ομολογία του αξιωματικού
Προσθήκη ή ανάπτυξη άλλων διαλόγων
Τα κίνητρα της ομολογίας
Η αναγνώριση της αθωότητας του σοφού
5. Άλλες διαφοροποιήσεις στην αφήγηση
Ελληνικά και ανατολικά πολιτισμικά στοιχεία
Σωτήρας του βασιλέως
Η ανταμοιβή του αξιωματικού κατά τη Διήγηση
Η συντομότερη περιγραφή της Μυθιστορίας
Ο τίτλος του σωτήρα
Οι φίλοι του βασιλιά
Ο κίονας της βασιλείας
Πτηνοί άνθρωποι
Φοράδες από την Ελλάδα
Ο μάχιμος πετεινός
Τα κίνητρα του αχάριστου
Αιτίες της προδοσίας στη Διήγηση
Η Μυθιστορία και η παλλακίδα του βασιλιά
Η χαρά του φαραώ
Η απελπισία του βασιλιά
Η αναχώρηση για την Αίγυπτο
6. Οι διδαχές
Διάταξη και σύνδεση με την αφήγηση
Οι διδαχές της Διήγησης: διάρθρωση και εξέλιξη
Οι διδαχές στη Μυθιστορία
Η εκδοχή-πρότυπο και οι μεταβολές του Συγγραφέα
Η εισαγωγική φράση των διδαχών της Μυθιστορίας
Αιτίες της παράλειψης των επικριτικών παραβολών
Προέλευση των διδαχών της Μυθιστορίας
Πηγές του ελληνικού κειμένου
Τα ρητά της Μυθιστορίας και η σχέση τους με τη Διήγηση
Ελληνικά ρητά που εμπνέονται από τη Διήγηση [...]
7. Συμπεράσματα