ΞΕΝΟΦΩΝ: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)

Παρουσίαση

Η λέξις «απομνημονεύματα» σημαίνει γενικώς: όσα δια της «μνήμης» έχει περισώσει κάποιος για κάποιο συμβάν.
Η λέξις όμως αυτή κατέστη όρος του πεζού εντέχνου λόγου από του Ξενοφώντος και εδώ με το ομότιτλο έργο του «Απομνημονεύματα».
Έκτοτε δηλαδή έτσι χαρακτηρίζονται οι ιστορικές αφηγήσεις οι γραμμένες από τον ίδιο τον δράστη ή αυτόπτη μάρτυρα των γεγονότων, τα οποία ως εκ τούτου δεν ανήκουν στο παρελθόν, αλλά είναι σύγχρονα με τον συγγραφέα, ο οποίος έχει οπωσδήποτε ανάμειξι σ' αυτά. Στα τέσσερα βιβλία των «Απομνημονευμάτων» του ο Ξενοφών καταθέτει την διδασκαλία του Σωκράτους, του οποίου υπήρξε μαθητής. Περιέχουν δηλαδή συζητήσεις που έκαμε ο Σωκράτης με διάφορα πρόσωπα για ζητήματα θρησκευτικά, ηθικά, αγωγής των νέων κλπ.
Αφορμή για την συγγραφή του έδωσε κυρίως ο σοφιστής Πολυκράτης, ο οποίος το 394 π.Χ., πέντε δηλαδή χρόνια μετά τη θανάτωσι του Σωκράτους, εδημοσίευσε διατριβή, με την οποία δυσφημούσε τον Σωκράτη. Ο Ξενοφών θεώρησε καθήκον να υπερασπίση τον υβριζόμενο διδάσκαλο, εκθέτοντας την πραγματική διδασκαλία αυτού.
Το έργο εγράφη το 390 π.Χ. και η μεγάλη απόστασις χρόνου γεγονότων και συγγραφής θα προϋπέθετε την ύπαρξι σημειώσεων από την περίοδο μαθητείας του Ξενοφώντος πλησίον του Σωκράτους. Και όμως, ο ίδιος δεν παραπέμπει σε τίποτε σχετικό. Αντίθετα, επικαλείται την "μνήμη" του (βλ. Α.3,9) ή τις μαρτυρίες άλλων.
Πολλές φορές λοιπόν ο Ξενοφών ήταν παρών στους διαλόγους του διδασκάλου, όπως ο ίδιος ρητώς δηλώνει: "εγώ δε, ότε προς Ευθύδημον τοιάδε διελέγετο, παρεγενόμην" (IV.3,2). Μερικές φορές όμως τα λεχθέντα τα εμάθαινε από άλλους. Αυτό συνέβη ιδίως λόγω της απουσίας του από την Αθήνα: "λέξω δε και α Ερμογένους του Ιππονίκου ήκουσα περί αυτού" (Δ.8,4).
Οπωσδήποτε η αφοσίωσις, η λατρεία και η πίστις προς τον διδάσκαλο, η απλότητα με την οποία πραγματεύεται ο Ξενοφών τις Σωκρατικές διδασκαλίες και η υποβλητική εικόνα του μεγάλου διδασκάλου που δίνει δικαιολογούν γιατί αγαπήθηκε το μικρό αυτό έργο διαχρονικά. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)