ΠΛΑΤΩΝ: ΚΡΑΤΥΛΟΣ

Παρουσίαση

Θέμα του διαλόγου "Κρατύλος" είναι "η ορθότης των ονομάτων". Κατά τον Κρατύλο για κάθε πράγμα υπάρχει από την φύσι δοσμένο ένα όνομα, ενώ κατά τον Ερμογένη τα ονόματα τα καθορίζουν οι άνθρωποι κατόπιν κοινής συμφωνίας και γι' αυτό είναι ορθά.
Οι δύο συνομιλητές είναι ανυποχώρητοι στις απόψεις τους και η συζήτησις έχει φθάσει σε αδιέξοδο. Γι' αυτό ζητούν από τον Σωκράτη να πάρη θέσι επί ενός ζητήματος που για πρώτη φορά τίθεται προς έρευνα, αν δηλαδή η γλώσσα γεννήθηκε "φύσει ή νόμω". Και ακολουθεί η συζήτησις, η οποία διακρίνεται σε δύο μέρη:
α) Διάλογος Σωκράτους-Ερμογένους, που είναι και ο εκτενέστερος, και β) Σωκράτους - Κρατύλου.
Ο Σωκράτης παραθέτει ένα πλήθος ετυμολογιών, για να αποδείξη ότι οι περισσότερες είναι λανθασμένες και μερικές γελοίες, όπως ο ίδιος τις χαρακτηρίζει, εξ αιτίας της κακής γνώσεως των πραγμάτων. Παρ' όλα αυτά υπάρχει αρίστη συνεννόησις μεταξύ των ανθρώπων. Αν όμως θέλουμε να προχωρήσουμε στην γνώσι της ουσίας των πραγμάτων, δεν πρέπει να την αναζητούμε αυτήν στα ονόματα αλλά στις ιδέες.
Στην γλώσσα, κατά τον Πλάτωνα, εμπεριέχονται μερικά στοιχεία ορθά και των δύο απόψεων, όπως είναι λ.χ. η ύπαρξις φθόγγων, με τους οποίους γίνεται αναπαράστασις φυσικών ιδιοτήτων των όντων (Κρατύλος), αλλά παραλλήλως και στοιχείων συμβατικών (Ερμογένης). Δεν πρέπει όμως η έρευνα να σταθή στο δίλημμα "φύσει" ή "νόμω".
Διότι οι λέξεις δεν είναι δυνατόν να μας παράσχουν ασφαλή γνώσι των όντων· αυτό είναι έργο της γνωσιολογίας, της μόνης ικανής να μας φέρη κοντά στα αιώνια πρότυπα των όντων, δηλαδή κοντά στις ιδέες. Όχι λοιπόν τα ονόματα, αλλά τα ίδια τα πράγματα είναι τα μόνα ικανά να μας διδάξουν την αληθή γνώσι. Άρα δεν ισχύει η διδασκαλία του Αντισθένους, που συνοψίζεται στην φράσι: "αρχή σοφίας ή των ονομάτων επίσκεψις" ("η γνώσις ξεκινάει από την εξέτασι των λέξεων"). (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)