ΣΤΑΘΜΟΙ ΤΗΣ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

Παρουσίαση

Η σκηνογραφία είναι η τέχνη που οργανώνει το χώρο της θεατρικής μυθοπλασίας, αλλά επίσης και τον ευρύτερο χώρο της συνάντησης και της συναλλαγής μεταξύ του κοινού και των ηθοποιών. Ενώ είναι ένα εργαλείο της αναπαράστασης, εκφράζει παράλληλα και μια θέαση του κόσμου.
Από την ελληνική αφετηρία του δυτικού θεάτρου, οι κώδικες της αναπαράστασης έχουν εξελιχθεί άλλες σημασίες τους έχουν χαθεί και άλλες επιβίωσαν μέσα από το μετασχηματισμό τους. Η σκηνογραφία είναι ένα από τα ελάχιστα ίχνη που μας πληροφορούν για το πώς ήταν μια θεατρική παράσταση, που είναι συνάμα τόσο συγκεκριμένη μα και τόσο εφήμερη.
Αυτό είναι και το ενδιαφέρον σε αυτό το βιβλίο: η συγγραφέας, αναλύοντας δεκάδες κείμενα, σχέδια, κατόψεις, γκραβούρες, πίνακες, φωτογραφίες, που αναμφίβολα προσφέρουν στον αναγνώστη πληθώρα πληροφοριών, προσεγγίζει όλα εκείνα τα κατάλοιπα των εποχών όπου ο αρχιτέκτονας, ο μηχανικός, ο διακοσμητής και ο ζωγράφος, χωρίς να είναι ακόμη "σκηνογράφοι", δεν σταματούσαν να συνεργάζονται σε μια αέναη επινόηση κι επανεφεύρεση του σκηνικού χώρου.
Το βιβλίο περιλαμβάνει γλωσσάρι όρων, βιβλιογραφία, σύντομο βιογραφικό λεξικό σκηνογράφων, ζωγράφων, αρχιτεκτόνων και εν γένει προσώπων που συνέβαλαν στην εξέλιξη της ευρωπαϊκής σκηνογραφίας, και επίμετρο για την ιστορία της νεοελληνικής σκηνογραφίας.
Το επίμετρο επιχειρεί να συνθέσει ένα ιστορικό αφήγημα της εξέλιξης της νεοελληνικής σκηνογραφίας αξιοποιώντας γραπτά και οπτικά τεκμήρια της εργασίας των Ελλήνων σκηνογράφων και να εξηγήσει το πώς δημιουργήθηκε και τελικά διαμορφώθηκε το σκηνογραφικό πεδίο στο πλαίσιο της αθηναϊκής θεατρικής δραστηριότητας του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Το μελέτημα συμπληρώνεται από αναλυτική ελληνική θεατρολογική βιβλιογραφία αυτοτελών εκδόσεων για τη σκηνογραφία, την ενδυματολογία και τη θεατρική αρχιτεκτονική από το 1900 έως το 2013. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

-Η εξέλιξη μιας σκέψης και μιας πρακτικής του θεατρικού χώρου
Η ελληνική καταγωγή
Ο "σκηνογράφος" στην Αναγέννηση
Στη Γαλλία, από τον 17ο έως τον 19ο αι.
Από τον "διάκοσμο" στη σκηνογραφία
-Το αρχαίο ελληνικό θέατρο
Οι διονυσιακές γιορτές και οι θεατρικές "παραστάσεις"
Ο τόπος της τελετής και της θεοφάνειας
Ένας χώρος για την όραση και τα οράματα
Ο χώρος του κοινού
Ο χώρος του ηθοποιού και της φανέρωσης του θείου
Οι κρυφοί χώροι του ηθοποιού και του θείου
Η παράσταση
Οι ηθοποιοί
Τα κοστούμια
Τα σκηνικά και οι μηχανές
-Το ρωμαϊκό θέατρο
Η παράσταση-ψυχαγωγία
Ένας χώρος άνεσης
Η ανάγκη να είναι ορατός ο ηθοποιός από το κοινό
Τα σκηνικά
-Το μεσαιωνικό θέατρο (9ος έως 16ος αι.)
Η "δραματοποίηση" της λειτουργίας
Η επίσκεψη στον Τάφο: θεμελιώδης σκηνή του μεσαιωνικού "θεάτρου"
Μια συμβολική χρήση του χώρου
Τα "σκηνικά παιχνίδια" που αποκαλύπτουν οι Γραφές
Μεταξύ κυριολεξίας και μεταφοράς
Η λειτουργία και η συμβολική χρήση του άξονα Ανατολής-Δύσης του ναού
Μυστήρια, θαύματα και μαρτύρια
Ο χώρος της παράστασης
Μια πολυφωνική σκηνογραφία
Οι οίκοι
Περίπλοκοι μηχανισμοί για θεαματικά εφέ
Το μεγαλείο του θεάματος
Ηθοποιοί και κοινό σε κίνηση
Το "θέατρο" σε κύκλο
-Η εξέλιξη του ιταλογενούς θεάτρου (14ος-16ος αι.): η σκηνή αποκαλύπτεται
Κάποιοι ορισμοί
Το ιταλογενές θέατρο
Ο ιταλογενής διάκοσμος
Ο άνθρωπος δημιουργός
Οι απαρχές της γέννησης μιας θεατρικής μορφής (14ος-16ος αι.)
Η προοπτική είναι "επινόηση" της Αναγέννησης;
Η διολίσθηση του νοήματος: υπερβατικό-άπειρο-σημείο φυγής
Τα ζωγραφικά δεδομένα
Η ταχεία εξέλιξη της σκηνογραφίας της ψευδαίσθησης (16ος-17ος αι.)
15ος αι.: ένας διάκοσμος στο δεύτερο επίπεδο
Μια σκηνή όπου η προοπτική αρχίζει να γίνεται πεδίο σκηνικής δράσης: Σέρλιο, 1540
Το σώμα του ηθοποιού διεισδύει στην προοπτική
Το ολοκληρωμένο κουτί της ψευδαίσθησης
Η διολίσθηση του σημείου θέασης
-Η σκηνή μπαρόκ στην Ευρώπη (16ος-17ος αι.)
Από το θέατρο στο "Θέατρο του Κόσμου"
Τα corrales στην Ισπανία
-Η ελισαβετιανή σκηνή (τέλος 16ου αι.-1642): μια αλληγορία του Κόσμου
Το δημόσιο θέατρο
Ο χώρος της παράστασης
Το κοινό
Η σκηνή
Μια τρισδιάστατη σκηνή
Η αυλαία
Οι μηχανισμοί
Ο ελισαβετιανός αναπαραστατικός κώδικας: "Play with your fancies"
Η φαντασία επικυρίαρχος του ορατού
Η ρητορική του λόγου και η ρητορική του ορατού
-Ο θεατρικός χώρος και ο διάκοσμος στη Γαλλία τον 17ο αι.
Ο θεατρικός χώρος μπαρόκ και ο τμηματικός διάκοσμος
Τα θέατρα μέσα στις αίθουσες ζε ντε πωμ (jeu de paume)
Το παράδειγμα των σκηνικών στο Οτέλ ντε Μπουργκόν
Τα σκηνικά "με μηχανές"
Τα δάνεια του ιταλικού μοντέλου
Η ιδιαιτερότητα της προσαρμογής στη Γαλλία
Το "παλάτι κατά βούληση": μια "θεατρική μυθοπλασία"
Ο "επίπονος" κανόνας της ενότητας του τόπου
Ένα ρητορικό σχήμα του ορατού
-Οι μετασχηματισμοί του ιταλογενούς θεάτρου (18ος-19ος αι.)
Η εξέλιξη της σχέσης σκηνής-αίθουσας
Οι προτάσεις και οι ουτοπίες του 18ου αι.
Ένα κοινό σε παράλληλη διάταξη με το πλαίσιο της σκηνής
Η εξέλιξη του διακόσμου: το παράδειγμα της τριμερούς σκηνής
Βολταίρος: ο επανακαθορισμός της αληθοφάνειας
Ο Σαρλ Νικόλα Κοσέν
Στο δρόμο προς τον "ρεαλισμό"
Πιερ Πατ: το όραμα μιας τρισδιάστατης σκηνογραφίας
Η ψευδαίσθηση της πραγματικότητας [...]
-Η σκηνογραφία του νεοελληνικού θεάτρου
Κρητοεπτανησιακό και Αιγαιοπελαγίτικο θέατρο
Το προεπαναστατικό θέατρο
Από την ίδρυση του ελληνικού κράτους έως το τέλος του 19ου αι.
20ός αι.: 1900-1916
1900-1908: Βασιλικό Θέατρο και Νέα Σκηνή
1908-1916: Η θεατρική και εμπορική δυναμική της πρωτότυπης σκηνογραφίας: η πρωτοπόρος Επιθεώρηση
20ός αι.: 1917-1927
Η σκηνογραφία των σκηνοθετών
Προς μια εθνική θεατρική αυτάρκεια: οι ζωγράφοι "της γενιάς του '30" στο ρόλο του σκηνογράφου
Προς έναν ελληνικό σκηνογραφικό μοντερνισμό
Α': οι ζωγράφοι-σκηνογράφοι στο θίασο Κοτοπούλη
Η σύγκρουση για το μοντέρνο και η διαμόρφωση του σκηνογραφικού πεδίου
Β': Η πρώτη διοίκηση Γιώργου Θεοτοκά στο Εθνικό Θέατρο, ο θίασος των Ενωμένων Καλλιτεχνών και η Εταιρεία Ελληνικού Θεάτρου [...]