ΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ

Παρουσίαση

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, έχει απασχολήσει σε μεγάλο βαθμό τους ερευνητές το θέμα της σχολικής βίας. Οι έρευνες που έχουν γίνει πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα επικεντρώνονται στη διερεύνηση της έκτασης, της συχνότητας και των μορφών σχολικής βίας και εκφοβισμού στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το κύριο χαρακτηριστικό των ερευνών αυτών είναι η διερεύνηση του όρου "σχολική βία" που δε σχετίζεται μόνο με την εγκληματική βία, αλλά και με άλλες μορφές μη ανεκτής και επιτρεπτής συμπεριφοράς από ανήλικους μαθητές σε συμμαθητές τους, όπως ο εκφοβισμός (bullying) ή η θυματοποίηση (victimization).
Σύμφωνα με τον Olweus ο εκφοβισμός μπορεί να οριστεί με τον ακόλουθο τρόπο: "ένας μαθητής γίνεται αντικείμενο εκφοβισμού ή θυματοποιείται όταν υποβάλλεται, κατ' επανάληψη και κατ' εξακολούθηση, σε αρνητικές ενέργειες από έναν ή περισσότερους άλλους μαθητές". Η αρνητική ενέργεια μπορεί να είναι λεκτική (πειράγματα, απειλές, ειρωνείες κ.ά.), σωματική (χτυπήματα, σπρώξιμο, κ.ά.), όπως και ψυχολογική (συκοφάντηση, αποκλεισμός από ομάδα, απομόνωση κ.ά).
Για να υφίσταται εκφοβισμός πρέπει να υπάρχει διαφορά δύναμης, με την έννοια ότι ο μαθητής, ο οποίος εκτίθεται στις αρνητικές ενέργειες, δυσκολεύεται να αμυνθεί και είναι αβοήθητος έναντι εκείνου που τον παρενοχλεί. Αντίθετα, ο εκφοβισμός δεν υφίσταται όταν παλεύουν ή φιλονικούν δυο μαθητές περίπου της ίδιας σωματικής ή ψυχολογικής δύναμης.
Η θυματοποίηση ή η ταπείνωση του άλλου αποτελούν μερικές φορές τα μέσα που έχουν οι μαθητές για να αναπληρώσουν την αυτοεκτίμησή τους και να αποκτήσουν κύρος μεταξύ των συνομηλίκων.
Ο Olweus με τις έρευνές του ευαισθητοποίησε τη σχολική κοινότητα και τις κοινωνίες διεθνώς, τονίζοντας ότι ο πιο αποτελεσματικός παράγοντας αποτροπής της θυματοποίησης είναι ο ενήλικας. Η παρέμβαση μπορεί να εξασφαλίσει εποικοδομητικά αποτελέσματα, αν ο εκπαιδευτικός σταθεί απέναντι στα παιδιά ως ενήλικας, με ικανότητες και εμπειρία στην αντιμετώπιση συγκρούσεων, και είναι σε θέση: 1. Να διακρίνει πότε τα εμπλεκόμενα άτομα μπορούν να χειριστούν μόνα τους μια σύγκρουση και πότε υπάρχει πραγματικό πρόβλημα για το οποίο απαιτείται η παρέμβασή του. 2. Να χρησιμοποιεί τις κατάλληλες στρατηγικές παρέμβασης με στόχο την αντιμετώπιση, καθώς και τις αρχές επίλυσης της σύγκρουσης: το σεβασμό, την ανοχή, την κατανόηση των διαφορών.
Ένα σχολείο για να είναι αποτελεσματικό, το οποίο άλλωστε αποτελεί και το ζητούμενο, κατά τον Fontana, θα πρέπει: α) να προσφέρει στους μαθητές του μια ανάπαυλα από τις βλαβερές επιδράσεις της γειτονιάς ή του σπιτιού, β) να συντελεί στην ανάπτυξη σχέσεων με δασκάλους και συνομηλίκους που δρουν θεραπευτικά και υποστηρικτικά και γ) να δημιουργεί ευκαιρίες ανάπτυξης νέων πλευρών του εαυτού τους μέσα σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον.
Για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας καθοριστικές θεωρούνται και οι καλές σχέσεις συνεργασίας κι εμπιστοσύνης σχολείου και οικογένειας. Ως εκ τούτου, η συνεχής και ουσιαστική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και η συστηματική και σωστή ενημέρωση των γονέων για το συγκεκριμένο θέμα προβάλλουν ως πρώτη προτεραιότητα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Εισαγωγή
1. Η έννοια της επιθετικότητας
-Εννοιολογικός προσδιορισμός της επιθετικότητας
-Μορφές επιθετικότητας
-Οι σημαντικότερες θεωρητικές προσεγγίσεις της επιθετικότητας
-Ψυχοβιολογικές θεωρίες:
Φροϋδική και νέο-Φροϋδική θεωρία
Εθολογική προσέγγιση
Νευρολογικές και βιοχημικές θεωρίες
Κοινωνιοβιολογική προσέγγιση
Ψυχοκοινωνικές θεωρίες:
Υπόθεση ματαίωσης - επιθετικότητας
Το μοντέλο μεταφοράς - διέγερσης
Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης
-Παράγοντες που επηρεάζουν την επιθετικότητα:
Η προσωπικότητα του ατόμου
Το φύλο και οι ορμονικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών
Η άμεση πρόκληση εκ μέρους κάποιου άλλου
Το αλκοόλ
Οι συνθήκες του φυσικού περιβάλλοντος
Η αίσθηση σχετικής αποστέρησης
-Το γενικό συναισθηματικό μοντέλο της επιθετικότητας
2. Το φαινόμενο της επιθετικότητας στο σχολείο
Εισαγωγικά στοιχεία
Τα εξελικτικά στάδια της επιθετικότητας στα παιδιά
Επιθετικότητα και σύγκρουση
Επιθετικότητα και σχολικός εκφοβισμός-θυματοποίηση
Επιδημιολογικά στοιχεία για την έκταση της επιθετικότητας στο σχολείο
Παράγοντες που συντελούν στην εκδήλωση της επιθετικής συμπεριφοράς / βίας στο σχολείο
Χαρακτηριστικά παιδιών θυμάτων και θυτών της σχολικής επιθετικότητας
Οι συνέπειες της σχολικής επιθετικότητας και του σχολικού εκφοβισμού
3. Αιτιώδεις παράγοντες εκδήλωσης επιθετικότητας
Παράγοντες που σχετίζονται με την οικογένεια
Παράγοντες που σχετίζονται με το μαθητή
Παράγοντες που σχετίζονται με τον εκπαιδευτικό
Παράγοντες που σχετίζονται με το σχολείο
Άλλοι παράγοντες
4. Παρέμβαση κι αντιμετώπιση της επιθετικότητας
Παρέμβαση σε καταστάσεις επιθετικότητας
Αντιμετώπιση της επιθετικότητας από τους εκπαιδευτικούς
Στρατηγικές αντιμετώπισης της επιθετικότητας
Στάδια αντιμετώπισης επιθετικών συμπεριφορών
Έλεγχος της επιθετικότητας - τιμωρίες
Διαχείριση του θυμού
5. Πρόληψη εκδήλωσης επιθετικής συμπεριφοράς στο σχολείο
-Η πρόληψη εκδήλωσης επιθετικής συμπεριφοράς στο σχολείο
-Στρατηγικές πρόληψης επιθετικής συμπεριφοράς στο σχολείο
-Παράγοντες κινδύνου:
Τι κάνουμε όταν διαπιστώνουμε ότι ένας μαθητής βρίσκεται σε κίνδυνο
-Ανάπτυξη δεξιοτήτων για αποτελεσματικό χειρισμό της επιθετικότητας
-Αναδιαμόρφωση του σχολικού κλίματος
6. Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών
Επιμόρφωση: έννοια και ορισμός
Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και η αναγκαιότητά της
Τυπολογία των μορφών επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών
Οι σύγχρονες τάσεις στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών
Επικαιρότητα της επιμόρφωσης
7. Ανάπτυξη του εκπαιδευτικού
-Επαγγελματική ανάπτυξη
-Προσωπική ανάπτυξη και επαγγελματική εξέλιξη του εκπαιδευτικού
-Αρχές και προϋποθέσεις της επαγγελματικής ανάπτυξης
-Ο εκπαιδευτικός και η εκπαιδευτική διαδικασία
-Η εξελικτική πορεία της επαγγελματικής και προσωπικής ανάπτυξης του Εκπαιδευτικού:
Φάσεις επαγγελματικής σταδιοδρομίας
-Παράμετροι που συμβάλλουν στη διαμόρφωση της ταυτότητας των εκπαιδευτικών
-Η επιλογή του επαγγέλματος και η βασική επαγγελματική εκπαίδευση
-Η ανάπτυξη του εκπαιδευτικού κατά τη διάρκεια της θητείας του και η επιμόρφωση
Συμπεράσματα
Βιβλιογραφία