ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΙΣ

Παρουσίαση

Όσοι δεν ξέρουν την ιστορία του βιβλίου αυτού, μπορούν να την βρουν στον Πρόλογο, που ο μακαρίτης -από το 1946- συγγραφέας του είχε προτάξει στον μοναδικό τόμο της πρώτης έκδοσης ("Αχιλλέως Α. Τζαρτζάνου, αριστούχου διδάκτορος της Φιλοσοφικής Σχολής του εν Αθήναις Πανεπιστημίου, πρώην Εκπαιδευτικού Συμβούλου, Νεοελληνική Σύνταξις, ήτοι Συντακτικόν της Νέας Ελληνικής γλώσσης [Δημοτικής και Κοινής ομιλούμενης], εν Αθήναις, εκδόται Ιωάννης Π. Κολλάρος και Σία, Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", 50 -οδός Σταδίου- 50, 1928"), που τον επαναλαμβάνει -μαζί με έναν δεύτερο- και στον Α' τόμο της β' έκδοσης, γραμμένον τον Δεκέμβριο του 1945 (Νεοελληνική Σύνταξις [της Κοινής Δημοτικής], Δεύτερη έκδοσις, Οργανισμός Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων, Εν Αθήναις Α', 1946, Β' 1953, σσ. 352+α'-3',+330), και που αξίζει να την πληροφορηθούν.
Δεν θα επαναλάβουμε λοιπόν τις διαπιστώσεις του για την σημασία που έχουν για την σπουδή της οποιασδήποτε γλώσσας η ύπαρξη ή έλλειψη των τριών βασικών βιβλίων, Γραμματικής, Συντακτικού και Λεξικού, την αναγνώριση ότι υπήρχαν γραμματικές της Νέας Ελληνικής και την αισιόδοξη πρόβλεψή του ότι θα είχαμε πολύ σύντομα και το Λεξικό της, όχι όμως και Συντακτικό, το οποίο και αποφάσισε να γράψη ο ίδιος, καθώς και τις δύσκολες προσωπικές συνθήκες με τις οποίες το ξεκίνησε. Θα υπογραμμίσουμε όμως τις πηγές από τις οποίες άντλησε τα συντακτικά φαινόμενα του δημοτικού λόγου, οι οποίες είναι τα δημοτικά τραγούδια, "διότι προς τοις άλλοις ταύτα... παρουσιάζουν και ως προς τα άλλα και ιδία ως προς την σύνταξιν γλώσσαν γνησίαν νεοελληνικήν και γενικώς ειπείν ανεπηρέαστον είτε από τας ξένας γλώσσας είτε από των λογίων την γλώσσαν, νεοελληνικά λογοτεχνικά έργα στην δημοτική (Σολωμός, Βαλαωρίτης, Καρκαβίτσας, κλπ.), διηγήματα γραμμένα σε απλή καθαρεύουσα και από τον καθημερινό λόγο" (σ. ε'-ς'). [...] (Από την παρουσίαση του ακαδημαϊκού Αγαπητού Τσομπανάκη)

Περιεχόμενα

ΜΕΡΟΣ Α΄. ΑΠΛΟΣ ΛΟΓΟΣ. Η ΠΡΟΤΑΣΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΟΡΟΙ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΣ
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Πρότασις. Είδη προτάσεων
Κύριοι όροι της προτάσεως
Σύνθετη πρότασις
Συμφωνία των όρων της προτάσεως
Ελλιπής πρότασις
Μερικές παρατηρήσεις στο γένος, στον αριθμό και στο πρόσωπο
2. Συμπληρωμένη πρότασις. Προσδιορισμοί
Ονοματικοί προσδιορισμοί ομόπτωτοι
Ετερόπτωτοι προσδιορισμοί και προσδιορισμοί του ρήματος
3. Οι αντωνυμίες - Τα άρθρα
4. Προθέσεις. Επιρρήματα. Επιφωνήματα
5. Το ρήμα
Ενεργητικά ρήματα
Μέσα ρήματα
Παθητικά ρήματα
Απρόσωπα ρήματα
6. Χρόνοι και εγκλίσεις
Οι χρόνοι του ρήματος
Οι εγκλίσεις του ρήματος στις ανεξάρτητες προτάσεις
Οι εγκλίσεις στις ανεξάρτητες ερωτηματικές προτάσεις
Οι ονοματικοί τύποι του ρήματος
Οι χρόνοι του ρήματος στις άλλες εγκλίσεις
ΜΕΡΟΣ Β΄. ΣΥΝΘΕΤΟΣ ΛΟΓΟΣ. ΣΥΣΧΕΤΙΣΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
1. Οι τρεις κύριοι τρόποι συνειρμού προτάσεων
2. Σύνδεσις προτάσεων εξωτερική ή κατά παράταξιν
Συμπλεκτικοί σύνδεσμοι
Αντιθετικοί σύνδεσμοι
Διαζευκτικοί σύνδεσμοι
Συμπερασματικοί σύνδεσμοι
Σύνδεσμοι υποτακτικοί ως παρατακτικοί
3. Σύνδεσις προτάσεων εσωτερική ή καθ' υπόταξιν
Προεισαγωγικές παρατηρήσεις
Ειδικές προτάσεις
Αιτιολογικές προτάσεις
Υποθετικές προτάσεις
Ενδοτικές ή παραχωρητικές προτάσεις
Τελικές προτάσεις
Βουλητικές προτάσεις
Αποτελεσματικές προτάσεις
Χρονικές προτάσεις
Αναφορικές προτάσεις
Πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις
Ενδοιαστικές προτάσεις
Πλάγιος λόγος
4. Τα μόρια
ΜΕΡΟΣ Γ΄. ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ
Εισαγωγή
1. Συντακτικές ιδιορρυθμίες (Γραμματικά σχήματα λόγου)
2. Θέσις των λέξεων (Σχετικά σχήματα λόγου)
3. Πληρότης του λόγου (Σχετικά σχήματα λόγου)
4. Εξέλιξις των σημασιών των λέξεων (Λεκτικοί τρόποι)