ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΩΗΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ (1917-1985)

Παρουσίαση

Η έρευνα για τη σοβιετική πόλη άρχισε το 1987. Η αρχή της συνέπεσε με τις πρώτες τομές που επιχείρησε στο καθεστώς η πολιτική του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ. Το νέο πνεύμα που ο ίδιος εισήγαγε σαν μια νέα κοινωνική θεώρηση δεν κατάφερε να αποτρέψει τις μετέπειτα εξελίξεις. Η πολιτική κατάρρευση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) επήλθε πολύ σύντομα. Η οικονομική, όμως, είχε προηγηθεί, αποτελώντας ουσιαστικά τον καθοριστικό παράγοντα της διάλυσης της Ένωσης. Ενδεχόμενη επανασύστασή της με άλλη πολιτική-κοινωνική οργάνωση και μορφή θα μπορούσε να αντιστρέψει τις συνακόλουθες με τη διάσπαση της Ένωσης αρνητικές εξελίξεις σε όλους τους τομείς. Και αυτό γιατί οι δομές που επί δεκαετίες διαμορφώθηκαν στις Δημοκρατίες της πρώην ΕΣΣΔ, δημιούργησαν ένα ενιαίο καθεστώς σε επίπεδο Επικράτειας με κατανομές των επί μέρους μεταβλητών του στο χώρο με τέτοιον τρόπο ώστε να μην μπορούν οι επί μέρους ενότητές του, οι Δημοκρατίες, να αντιστρέψουν την εξέλιξη των συνεπειών της διάλυσης. Η άποψη αυτή εκπορεύεται από την πολυετή διερεύνηση των προβλημάτων και ζητημάτων που συναρτώνται με τη σοβιετική πόλη. Διατυπώνεται στα πλαίσια του προλόγου γιατί στηρίζει ταυτόχρονα και το ενδιαφέρον μου για το αντικείμενο της έρευνας το ξεκίνημα της οποίας συνέπεσε με την αρχή κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Ένα καθεστώς που καταρρέει δεν χάνεται κοινωνικά. Δηλαδή, δεν εξαλείφει τα κοινωνικά ερείσματα που έγιναν η αιτία δημιουργίας του. Γεννά προβληματισμούς και ενισχύει τη διάθεση για σύγκλιση κοινωνική και νέους ιδεολογικούς προσανατολισμούς, που φορτίζουν χώρους πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς, τόσο μέσα όσο και έξω από τη χώρα στην οποία γεννήθηκε και κατέρρευσε. Η ανάγκη αυτή διατηρεί επίκαιρες τις κοινωνικές παραμέτρους και για έναν επιπρόσθετο λόγο. Τα συγκεντρωτικά κράτη, ανεξάρτητα από πολιτικό - κοινωνικό σύστημα, έχουν πολλά κοινά γνωρίσματα. Τα γνωρίσματα αυτά, που ήσαν καθοριστικά για την οργάνωση και τη λειτουργία του σοβιετικού κράτους και της σοβιετικής κοινωνίας, είναι σε μεγάλο βαθμό και εκείνα που οδηγούν στο διογκωμένο κρατικό μηχανισμό και στον άκρατο προστατευτισμό σε χώρες της ελεύθερης οικονομίας, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του ανθρώπινου παράγοντα.
Σε όλο το διάστημα της έρευνας και της συγγραφής της πολλοί ήσαν εκείνοι που με βοήθησαν. Σε όλους απευθύνω θερμές ευχαριστίες. [...] (Από τον πρόλογο της συγγραφέως)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Εισαγωγή
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Σύσταση και Οργάνωση της Ένωσης Σοβιετικών
Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών
1. Συγκρότηση του κράτους
1.1. Σύσταση της Σοβιετικής Ένωσης
1.2. Εξέλιξη της Σοβιετικής Ένωσης
Διοικητική διαίρεση
Οικονομική διαίρεση
2. Οργάνωση της διοίκησης
3. Οργάνωση και λειτουργία των Σοβιέτ
3.1. Υπόσταση των σοβιέτ
3.2. Οργάνωση των σοβιέτ
3.3. Αρχές λειτουργίας των τοπικών οργάνων
3.4. Οικονομική λειτουργία των σοβιέτ
3.5. Παρατηρήσεις πάνω στη λειτουργία των σοβιέτ
Σημειώσεις
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Ιστορικό-Οικονομικό-Κοινωνικό πλαίσιο
1. Η πρώτη δεκαετία μετά την επανάσταση
1.1. Τα πρώτα χρόνια
1.2. Νέα Οικονομική Πολιτική/ΝΟΠ
Τα πρώτα μέτρα
Τα αποτελέσματα εφαρμογής της ΝΟΠ
Νέα μέτρα ΝΟΠ από το 1923
1.3. Περίοδος αναδόμησης της οικονομίας
2. Τα πενταετή πλάνα
2.1. Η έννοια της παραγωγής στο σοβιετικό σύστημα
2.2. Ο χαρακτήρας των οικονομικών πλάνων
2.3. Τα 12 πενταετή πλάνα
Το 1ο πενταετές [1928-1932]
Το 2ο πενταετές [1933-1937]
Το 3ο πενταετές [1938-1942]
Το 4ο πενταετές [1946-1950]
Το 5ο πενταετές [1951-1955]
Το 6ο πενταετές [1956-1960]
Το 7ο πενταετές [1961-1965]
Το 8ο πενταετές [1966-1970]
Το 9ο πενταετές [1971-1975]
Το 10ο πενταετές [1976-1980]
Το 11ο πενταετές [1981-1985]
Το 12ο πενταετές [1986-1990]
Σημειώσεις
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
Οικιστική Ανάπτυξη και Πολεοδομία
1. Πρώτη περίοδος [1918-1930]
1.1. Νέες αναζητήσεις
1.2. Ρεύματα πολεοδομικής έκφρασης
1.3. Αστική ανάπτυξη
Κίνητρα δημιουργίας και αρχές ανάπτυξης νέων πόλεων
Διαδικασία σχεδιασμού
Κατοικία
Τα πρώτα μέτρα
Απόψεις και αρχές για τη σοσιαλιστική κατοικία
2. Δεύτερη περίοδος [1931-1944]
2.1. Γενικές αρχές
2.2. Το "Γενικό Σχέδιο" ως βάση αστικής ανάπτυξης
2.3. Το Γενικό Σχέδιο της Μόσχας
2.4. Προδιαγραφές δόμησης στο Γενικό Σχέδιο της Μόσχας
2.5. Αποτελέσματα εφαρμογής των Γενικών Σχεδίων
2.6. Νέες αρχές χωροθέτησης πόλεων και πολεοδομικής πρακτικής
3. Τρίτη περίοδος [1945-1953]
3.1. Ανοικοδόμηση παλιών και οικοδόμηση νέων πόλεων
3.2. Φορείς και διαδικασία εκπόνησης Γενικών Σχεδίων
3.3. Αρχές χωροθέτησης, οργάνωσης και λειτουργίας των πόλεων
3.4. Τυπολογία νέων πόλεων
3.5. Αρχές Σχεδίου Δόμησης
3.6. Κατοικία
3.7. Γενικές αξιολογήσεις
4. Τέταρτη περίοδος [1954-1968]
4.1. Νέες αρχές οικιστικής οργάνωσης
4.2. Συστήματα οικισμών και πόλεων
4.3. Αγροτικοί οικισμοί
Προβλήματα λειτουργίας αγροτικών οικισμών
Προβλήματα κατανομής αγροτικών οικισμών και νέες αρχές οργάνωσής τους
Διαδικασία σχεδιασμού αγροτικών οικισμών
4.4. Προβλήματα οργάνωσης του δικτύου πόλεων και αστικών οικισμών
Οικισμικό δίκτυο και αστική ανάπτυξη
Δομή και οργάνωση της πόλης
4.5. Οργάνωση αστικών λειτουργιών
Αρχές ζωνοποίησης
Οργάνωση βιομηχανικών πόλεων
Δόμηση περιοχών κατοικίας και πολιτική στέγασης
4.6. Τάξεις μεγέθους πόλεων
Ταξινόμηση και τυπολογία πόλεων
Ο ρόλος της πόλης στο οικισμικό δίκτυο
4.7. Το πρόβλημα της βέλτιστης ανάπτυξης των πόλεων
Η αρχή της βέλτιστης κατανομής
Βέλτιστο μέγεθος των πόλεων
Η περίπτωση των μικρών και μεσαίων πόλεων
Η περίπτωση των μεγάλων πόλεων
Η αρχή της βέλτιστης κατανομής στην πράξη
5. Πέμπτη περίοδος [1969-1985]
5.1. Η περιφερειακή διάσταση ως νέα αναγκαιότητα στον προγραμματισμό
Αρχές περιφερειακής οργάνωσης της παραγωγής
Αναζήτηση ορισμού της "περιφέρειας"
5.2. Πόλεις και οικισμοί στα πλαίσια των νέων συνθηκών και προβληματισμών
Το νέο Γενικό Σχέδιο της Μόσχας
Τάσεις αστικής ανάπτυξης
Σημασία των μεθόδων βελτιστοποίησης στην οργάνωση του αστικού χώρου
Πολιτική κατοικίας
5.3. Η αστικοποίηση στη σοβιετική πρακτική
Σημειώσεις
Βιβλιογραφία Διεθνής
Βιβλιογραφία Σοβιετική
Εικόνες
Πίνακες
Χάρτες
Αρίθμηση Εικόνων
Αρίθμηση Πινάκων
Αρίθμηση Χαρτών
Μεταγλώττιση Ρωσικού Αλφαβήτου