ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟ, Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΚΑΙ Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ

Παρουσίαση

Ο όρος "τραγικό" παραπέμπει κατά παράδοση στην ουσία της τραγωδίας. Και αντίστροφα, κάθε τραγωδία προϋποθέτει την αισθητική κατηγορία του τραγικού, που συνιστά και το βασικό κριτήριο για τη θεώρηση της ως τραγωδίας. Έτσι, το τραγικό ανέκαθεν συνδέεται αυτόματα και σχεδόν αποκλειστικά μ' έναν χώρο της λογοτεχνίας, τον οποίο καταλαμβάνει το τραγικό δράμα, και κατ' αρχήν, η αρχαία τραγική ποίηση.
Αυτός ο εύλογος αισθητικός συσχετισμός των δύο εννοιών (όπως το κωμικό ανήκει στην κωμωδία, έτσι και το τραγικό αποτελεί τον ουσιώδη χαρακτήρα της τραγωδίας), δεν είναι, εν τούτοις, αδιάβλητος. Κλασσικοί φιλόλογοι, θεατρολόγοι, φιλόσοφοι και θεατράνθρωποι έχουν υποστηρίξει, κατά καιρούς, θέσεις με τις οποίες φαινόταν να τίθεται υπό αμφισβήτηση αυτή η θεωρητικά αναγκαία σχέση, ή, στην καλύτερη περίπτωση, φαινόταν να διευρύνεται τόσο η "σημαντική" έκταση των όρων "τραγικό" / "τραγωδία", ώστε η σχέση τους, όχι μόνο να τοποθετείται σ' ένα επίπεδο διαφορετικό από εκείνο του κλασσικού θεάτρου θεωρουμένου στο σύνολό του, αλλά και να μη θεωρείται αποκλειστική.
Στα κεφάλαια που ακολουθούν, επιχειρείται η παρουσίαση των θέσεων μερικών από τους φιλοσόφους της νεώτερης και σύγχρονης Ευρώπης που διατύπωσαν άποψη για το τραγικό ή για την ουσία της τραγωδίας καθαυτήν, ή και για τις δύο έννοιες σε αμοιβαίο συνδυασμό. Ανάλογα με την υιοθετούμενη εκάστοτε οπτική, η έννοια του τραγικού άλλοτε υπάγεται στο αισθητικό φαινόμενο (δηλαδή στην τραγωδία) δυνάμει του οποίου αυτή προσέλαβε, θα λέγαμε, μια ιστορικότητα άλλοτε, πάλι, αναδεικνύεται σε έμμεσο δεδομένο της συνείδησης που, πριν από οποιαδήποτε αισθητική του επεξεργασία, συνδέεται, κατ' αρχήν, με το βίωμα και τη διαλεκτική της ανθρώπινης ατομικής ύπαρξης.
Η διαδικασία σύζευξης του τραγικού με την τραγωδία συνδέεται με την παραδοσιακή, αισθητική θεώρηση του τραγικού. Σύμφωνα μ' αυτήν, ο όρος "τραγωδία" αποδίδεται, από την πλευρά του, σ' ένα συγκεκριμένο πολιτισμικό γεγονός που έλαβε χώρα σ' έναν συγκεκριμένο τόπο και σε μια ορισμένη περίοδο: στον αττικό 5ο αιώνα π.Χ. [...] (Από την εισαγωγή της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
G.W.F. HEGEL
Α. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Β. ΑΠΟ ΤΗ "ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ" ΣΤΑ "ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ"
1. Ιστορικά στοιχεία
2. Η Ιδέα ως κίνηση
Θέση
Αντίθεση
Σύνθεση
3. Ο ρόλος της αντίφασης στη διαλεκτική
4. Οι εκφάνσεις του πνεύματος
5. Ο ρόλος και ο σκοπός της τέχνης
Γ. Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ
Η έκταση του προβληματισμού
Θρησκεία και τέχνη
Αισθητική θρησκεία και τραγική δημιουργία
Τέχνη και ποίηση
Οι χαρακτήρες της τραγικής ποίησης
Η αρχή της ατομικότητας στην τραγωδία
Ο τραγικός ήρωας και η πράξη του
Ο τραγικός "έλεος" και ο "φόβος"
Η πραξιακή αντίφαση και η τραγική λύση
Το τραγικό, ο Λόγος και ο σκοπός της τραγωδίας
Διαφορές μεταξύ αρχαίας και νεώτερης τραγωδίας
Δ. ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙ ΤΡΑΓΙΚΟΥ ΘΕΩΡΙΑΣ ΥΠΟ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
-A. SCHOPENHAUER
Α. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Β. Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ
Η βούληση ως μεταφυσική αρχή του κόσμου
Βούληση και βουλητική πράξη
Η εικόνα του κόσμου ως εξωτερίκευση της βούλησης
Οι δύο μορφές γνώσης
Βούληση, σωματικότητα και γνώση
Η αυτοαναίρεση της βούλησης
Αυτοαναίρεση της βούλησης και αυτοκτονία
Γ. Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ
Το αισθητικό στάδιο και η σημαντική των "Ιδεών"
Η λειτουργία της ποίησης και η δραματική ποίηση
Ο σκοπός και τα μέσα της τραγωδίας
Τα στοιχεία του τραγικού
Η αυτοκαταργούμενη βούληση
Το ανικανοποίητο αξιακό αίτημα
Η τυχαιότητα και η πλάνη
Δ. ΟΙ ΥΠΕΡΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ ΑΠΟΨΗΣ
-S. KIERKEGAARD
Α. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Β. Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ ΣΤΟΧΑΣΤΗ
1. Ύπαρξη και υπέρβαση
2. Το παράδοξο της πίστης
3. Αγωνία και αμαρτία
4. Οι κατηγορίες του χρόνου και η στιγμή
5. Οι τρόποι του υπάρχειν
Το αισθητικό στάδιο
Το ηθικό στάδιο
Το θρησκευτικό στάδιο
Γ. Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ
Ι. Το αρχαίο και το σύγχρονο τραγικό
Πράξη και πάθος
Τραγική ενοχή και ηθική ενοχή
Τραγικό και ηθικό
Θλίψη και πόνος
Ο κληρονομικός χαρακτήρας της τραγικής ενοχής
Η αγωνία
II. Ο τραγικός ήρωας και ο ιππότης της πίστης
Η ηθικότητα και η πίστη
Το καθολικό και το ατομικό
Η ανάπαυση και η ένταση
Η "ανοικτή" και η "ιδιωτική" σχέση με τη θεότητα
Δ. ΚΑΠΟΙΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ
-FR. NIETZSCHE
Α. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Β. Η ΒΟΥΛΗΣΗ ΓΙΑ ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ Ο ΤΡΑΓΙΚΟΣ ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ
Το σύστημα, ο λόγος και η ηθική
Η βούληση για δύναμη
Ο Υπεράνθρωπος
Η αιώνια επιστροφή
Γ. Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ
Ο κόσμος του δράματος και το δράμα του κόσμου
Το απολλώνειο και το διονυσιακό
Η τραγική αντίφαση και η κατάφασή της
Η λογική γνώση και η τραγική σοφία
Ο ρόλος της τραγικής τέχνης
Η ουσία της τραγωδίας και του τραγικού αισθήματος
Το προσωπείο
Η τραγωδία ως φιλοσοφικός αντίλογος
Ο θάνατος της τραγωδίας
Ο άμεσος υπόλογος του τραγικού τέλους της τραγωδίας
Ο Αισχύλος και ο Σοφοκλής
Η δυνατότητα αναγέννησης της τραγωδίας
Δ. ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ
-ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ