ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Παρουσίαση

Η πολιτική, είτε ως "προσπάθεια οριοθέτησης του θεωρητικού πλαισίου μέσα στο οποίο κινείται ο κοινωνικός βίος", είτε ως "επιχείρηση διευθέτησης των ποικίλων πλευρών της ανθρώπινης εμπειρίας ώστε να επιτευχθεί η κοινή δράση", απασχόλησε έντονα τους μεγαλύτερους φιλοσόφους. Από αυτούς κάποιοι (Πλάτων, Αριστοτέλης, Rousseau) υπέταξαν την πολιτική στην ηθική οραματιζόμενοι μια πολιτική ουτοπία, μια λογική κατασκευή, δηλαδή, που αρνείται το χρόνο, άλλοι υποστήριξαν την αυτονομία της πολιτικής (Hobbes) οραματιζόμενοι τη γέννηση μιας νέας θετικής επιστήμης ικανής να λύσει όλα τα πολιτικά προβλήματα, και ορισμένοι (Rawls) υπέταξαν την ηθική στην πολιτική, θεωρώντας πως η πολιτική δεν θα μπορέσει ποτέ να διευθετήσει τις ανθρώπινες σχέσεις αν δεν διατηρήσει μια απόσταση από αυτές.
Πότε, όμως, και υπό ποιες προϋποθέσεις είναι τελικά δυνατή η συνύφανση ηθικής και πολιτικής; Μήπως θα ήταν τελικά περισσότερο σώφρον να διαχωρίσουμε εντελώς την ηθική από την πολιτική αφήνοντας την πρώτη στη φιλοσοφία και τη δεύτερη στην πολιτική επιστήμη; Τι λένε για τη σχέση ηθικής πολιτικής οι σύγχρονοι φιλόσοφοι που προσπάθησαν με τις θεωρίες τους να υπερβούν το αδιέξοδο στο οποίο οδήγησαν την πολιτική φιλοσοφία η γλωσσική ανάλυση και ο εμπειρισμός; Μήπως για όλη αυτή την περιπέτεια της πολιτικής φιλοσοφίας ευθύνονται τελικά οι αρχαίοι μας πρόγονοι, οι οποίοι επέμεναν να θέτουν στην πολιτική ηθικούς στόχους, και δεν κατάλαβαν ότι είναι αδύνατον η πολιτική να ταυτιστεί με την ηθική, αφού η πρώτη είναι η τέχνη του εφικτού, της διπλωματίας και των δίκαιων συμβιβασμών, ενώ η δεύτερη η απόλυτη εφαρμογή ηθικών κανόνων; Ή, μήπως, είχαν τελικά δίκιο οι αρχαίοι στοχαστές, και η πολιτική δεν θα μπορούσε ποτέ να αποχωριστεί πλήρως από την ηθική, αφού οι άνθρωποι δεν θα αποφάσιζαν να χύσουν το αίμα τους και να πεθάνουν, αν δεν το θέλουν; Πόσο χρήσιμη μπορεί να είναι για τη κοινωνική ζωή η φιλοσοφική διερεύνηση εννοιών όπως δημοκρατία, σοσιαλισμός, κοινωνική δικαιοσύνη, πολιτική υπακοή, πολιτικός αμοραλισμός, νομικός θετικισμός κ.ά.τ.; Μπορεί η φιλοσοφία να μας αποκαλύψει τι μπορούμε να περιμένουμε από την πολιτική δράση, τις πολιτικές διακηρύξεις και τις κομματικές διαμάχες, και τι όχι; Ποιες είναι τελικά οι διαφορές που υφίστανται μεταξύ των πολιτευμάτων; Είναι η ιδιοκτησία δημοκρατικό μας δικαίωμα, ή όχι; Μήπως, εν τέλει, το πρόσωπο της εξουσίας είναι παντού το ίδιο -όποιο και αν είναι το πολίτευμα-, αφού στην πολιτική υπάρχουν όρια που δεν μπορούμε να υπερβούμε όσο και εάν το επιθυμούμε;
Παρακάτω θα επιχειρήσω να απαντήσω στα ερωτήματα αυτά [...]. (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Κεφάλαιο Α'. Ουτοπία και Δημοκρατία: Έλλογο εναντίον Πραγματικού
Ι. Ουτοπία: Η Λάχεσις της Πολιτικής
II. Δύο Ουτοπίες για την Αθήνα: Πλάτων, Αριστοτέλης
Κεφάλαιο Β'. Το Δημοκρατικό Ήθος και οι Φιλοσοφικές Συνεπαγωγές του
Ι. Δημοκράτες, Φιλόσοφοι, Καλλιτέχνες
ΙΙ. Το Παράδοξο του Δημοκρατικού Ήθους
III. Δημοκρατικοί ή Φιλόσοφοι Δικαστές;
IV. Ο Σιδηρούς Κανόνας της Ολιγαρχίας
V. Αντιπρόσωποι και Πληρεξούσιοι
VI. Σχετικοκράτες εναντίον Απολυταρχικών
VII. Κοινωνικό Συμβόλαιο και Ανθρώπινα Δικαιώματα
VIII. Ορθολογισμός και Εξουσία
IX. Φιλελευθερισμός εναντίον Λαϊκής Δημοκρατίας
Κεφάλαιο Γ'. Τα "Δυναμάρια" της Δημοκρατίας: Ισότητα εναντίον Ελευθερίας
Ι. Πλάτων, Σοφιστές: Ανθρώπινη Φύση και Παθολογία της Δημοκρατίας
II. Αριστοτέλης: Ορθά και Ημαρτημένα Πολιτεύματα
III. Locke: Ατομική Ιδιοκτησία και Δημοκρατικά Δικαιώματα
IV. Rousseau: Δημοκρατία, το Πολίτευμα των Αγγέλων
V. Hegel: Πανουργία του Λόγου και Δημοκρατία
VI. Μarx: Υπερτερεί της Δημοκρατίας ο Κομμουνισμός;
VII. Popper: Μην διερωτάσθε "Ποιος άρχει;", αλλά "Πώς άρχει;", Επιστήμη και Δημοκρατία
VIII. Rawls: Ακριβοδικία και Παγκόσμια Δημοκρατία
IX. Χριστιανισμός και Δημοκρατικοί Θεσμοί
Κεφάλαιο Δ'. Πολιτική Ανυπακοή και Δημοκρατία: Το Αναπαλλοτρίωτο του Ατομικού
Ι. Το Δικαίωμα της Αντίστασης στον Λεβιάθαν του Hobbes
ΙΙ. Ο Πολίτης Μεταξύ Νόμου και Ελευθερίας
Βιβλιογραφία
Ευρετήριο