Ο ΜΟΧΑΧΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ

Παρουσίαση

Το Πρόγραμμα Ιστορικής Γεωγραφίας του Ινστιτούτου Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, σε συνεργασία με την 6η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων οργάνωσε στις 5 και 6 Μαΐου 2000 στο Αίγιο, διεθνές συμπόσιο με θέμα "Ο Μοναχισμός στην Πελοπόννησο από τον 4ο μέχρι τον 15ο αιώνα".
Η επιστημονική αυτή συνάντηση κρίθηκε αναγκαία, καθώς συνδυαζόταν με την ολοκλήρωση και τελική επεξεργασία προς δημοσίευση του δίτομου έργου του Προγράμματος, Ιστορική Γεωγραφία της Βυζαντινής Πελοποννήσου (395-1204). Είχε προηγηθεί, δύο χρόνια νωρίτερα, η επιτυχής διοργάνωση συμποσίου για την Πρωτοβυζαντινή Μεσσήνη και Ολυμπία. Αστικός και αγροτικός χώρος στη Δυτική Πελοπόννησο. Ως θέμα της συνάντησης επιλέχθηκε ο πελοποννησιακός μοναχισμός, με σκοπό την παρουσίαση της σύγχρονης προβληματικής γύρω από τη διείσδυση του χριστιανισμού στην περιοχή και τον ρόλο του μοναχισμού και της όψιμης ιεραποστολικής δράσης, ιδιαίτερα μετά την περίοδο των "σκοτεινών χρόνων", με κεντρικό πρόσωπο τον όσιο Νίκωνα. Η θεματική αυτή υπαγορεύθηκε και από την ανάγκη να αξιοποιηθούν συνδυαστικά τα δεδομένα των ιστορικών πηγών και των εκκλησιαστικών, κυρίως των μοναστηριακών μνημείων της περιόδου, να αναδειχθεί η πορεία των νέων πληθυσμιακών ομάδων προς τη χριστιανική θρησκεία και την ένταξή τους στην τοπική ελληνική κοινωνία, να μελετηθούν οι σχέσεις Λατίνων και Ορθοδόξων κατοίκων της χερσονήσου στα χρόνια της Φραγκοκρατίας καθώς και τα προβλήματα στις σχέσεις της εκκλησιαστικής και της πολιτικής εξουσίας με τα μοναστήρια της περιοχής. Στο συμπόσιο θίχτηκαν πολλές από τις πτυχές αυτές του πελοποννησιακού μοναχισμού. Στα Πρακτικά του συμποσίου, που εκδίδονται στον ανά χείρας τόμο, πολλές από τις ανακοινώσεις δημοσιεύονται σε εκτενέστερη από την αρχική μορφή τους και με διευρυμένη προβληματική.
Η αιφνίδια ασθένεια και ο αδόκητος θάνατος του Ν. Οικονομίδη στέρησαν δυστυχώς το συμπόσιο, το οποίο είχε ενθαρρύνει ως διευθυντής του ΙΒΕ, από τη δυναμική παρουσία του και την ενεργό συμμετοχή του στη συζήτηση. Όμως το κείμενο της ανακοίνωσής του, που είχε προλάβει να ετοιμάσει, περιλαμβάνεται στον παρόντα τόμο, ο οποίος και αφιερώνεται στη μνήμη του. (Ευάγγελος Χρυσός, Διευθυντής ΙΒΕ/ΕΙΕ, από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Το πρόγραμμα του Συμποσίου
Βραχυγραφίες
ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΛΑΜΨΙΔΗΣ, Αποστολικός κηρυγματικός μοναχισμός
ΝΙΚΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ, Όψιμη ιεραποστολή στη Λακωνία
ΜΑΡΙΑ ΓΕΡΟΛΥΜΑΤΟΥ, Πελοποννησιακές μονές και εξουσία (10ος - 11ος αι.)
ΕΛΕΝΗ ΚΟΥΡΙΝΟΥ-ΠΙΚΟΥΛΑ, Συμβολή στη μνημειακή τοπογραφία της βυζαντινής Λακεδαιμονίας: ο ναός του Οσίου Νίκωνος του Μετανοείτε
ΗΛΙΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ - ΤΙΤΟΣ ΠΑΠΑΜΑΣΤΟΡΑΚΗΣ, Ο μοναχός του Αγίου Ανδρέα στην Πάτρα και η απεικόνισή του στο χειρόγραφο του Σκυλίτζη
ΑΝΝΑ Ι. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ, Ο μοναχισμός στην Αχαΐα κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο: συνθήκες εξάπλωσης και ανάπτυξης
ΜΥΡΤΩ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ-ΒΕΡΡΑ, Βυζαντινά μονύδρια και ασκηταριά στην περιοχή του όρους Σκόλλις στην Αχαΐα
ΑΦΕΝΤΡΑ Γ. ΜΟΥΤΖΑΛΗ, Αγία Ειρήνη Ριγανόκαμπου Πατρών
ΗΛΙΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ, Από την εικόνα της μοναχής Ευφροσύνης στον "Βίο" των οσίων του Μεγάλου Σπηλαίου: Η ιστορία μιας κατασκευής
ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΥΡΤΗΣ, Δύο ιστορημένα βυζαντινά χειρόγραφα της μονής Μεγάλου Σπηλαίου
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Ι. ΜΟΥΣΟΥΡΑΣ, Η μονή Στροφάδων (1200-1500). Ένα παράδειγμα αμυντικού μοναχισμού
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Χ. ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΗΣ, Μεσαιωνικά εκκλησιαστικά μνημεία Ηλείας. Προκαταρκτική παρουσίαση νέων στοιχείων από την τοπογραφική και αρχαιολογική έρευνα
ΜΠΕΑΤΑ ΚΙΤΣΙΚΗ-ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ, Δυτικός μοναχισμός στην Πελοπόννησο. Κιστερκιανοί, Φραγκισκανοί και Δομινικανοί τον 13ο και 14ο αιώνα
ΜΑΡΙΑ ΝΤΟΥΡΟΥ-ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ, Οι Ιωαννίτες ιππότες και το πριγκιπάτο της Αχαΐας
ΦΑΝΗ Α. ΔΡΟΣΟΓΙΑΝΝΗ, Προβληματισμοί για την ιστορία της μονής Βλαχερνών Κυλλήνης τον 15ο αιώνα
ANDREA NANETTI, Houses of the Mendicant Orders in Venetian Messenia: The Documentary Evidence Until 1500