ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ (ΔΙΤΟΜΗ-ΧΑΡΤΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

Παρουσίαση

Η ιστορική επιστήμη είναι βέβαια, μεταξύ άλλων, και ενασχόληση με το συλλογικό ανθρώπινο παρελθόν, δεν παύει ωστόσο να επικοινωνεί με τη ζώσα πραγματικότητα, να επηρεάζεται από αυτήν, αλλά και να την επηρεάζει. Το παρόν δεν αποτελεί μόνο παράγοντα διαμόρφωσης του μέλλοντος, θέτοντας απλώς τις προϋποθέσεις για το σχεδιασμό του, αλλά καθορίζει παράλληλα και τις οπτικές μέσ' από τις οποίες προσεγγίζουμε το παρελθόν. Σήμερα, το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για την κατάσταση και μελλοντική εξέλιξη του φυσικού περιβάλλοντος και των παραμέτρων που το διαμορφώνουν (ατμόσφαιρα, νερό, έδαφος, κλίμα κ.λπ.) θέτει τις προϋποθέσεις για νέες προσεγγίσεις του παρελθόντος, μέσ' από την ανάπτυξη μεθόδων και μέσων που έχουν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν θεωρητικά και πρακτικά τη δημιουργική επικοινωνία της ιστορικής επιστήμης με διάφορους κλάδους των φυσικών επιστημών.
Στη μελέτη αυτή επιχειρείται το «άνοιγμα» της βυζαντινολογικής έρευνας προς τον κλάδο εκείνον των φυσικών επιστημών που καταπιάνεται με την αποκρυπτογράφηση της «ιστορίας» του κλίματος. Επιχειρείται δηλαδή η καταγραφή και η συστηματική παρουσίαση των μαρτυριών που περιέχουν οι βυζαντινές -κυρίως- πηγές σχετικά με φαινόμενα που άμεσα ή έμμεσα αφορούν το μετεωρολογικό γίγνεσθαι και το κλίμα κατά τη βυζαντινή εποχή, καθώς και η προσέγγιση των πληροφοριών που οι μαρτυρίες παρέχουν με τελικό στόχο αφενός τη σύγκριση των πορισμάτων που θα προκύψουν με τα φυσικά δεδομένα για την ιστορία του κλίματος, αφετέρου τον προσδιορισμό του τρόπου με τον οποίο ο βυζαντινός άνθρωπος βίωνε και ερμήνευε τα μετεωρολογικά φαινόμενα και τις συνέπειές τους. Παράλληλα, επιχειρείται η παρουσίαση και ανάλυση της ιδιαίτερης θεματικής και μεθοδολογίας που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία πενήντα χρόνια στο διεπιστημονικό πλαίσιο έρευνας των πηγών της ευρωπαϊκής μεσαιωνικής ιστορίας σε σχέση με ζητήματα που αφορούν στη μελέτη κειμενικών μαρτυριών που σχετίζονται με τα μετεωρολογικά φαινόμενα και το κλίμα κατά το μεσαίωνα. [...] (Από τον πρόλογο του συγγραφέα)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΕΙΡΩΝ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
Ι. ΠΗΓΕΣ
II. ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ
Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. Ιστορία του κλίματος και ιστορική κλιματολογία
1.1 Η γνώση του παρελθόντος κλίματος
και ο κλάδος της ιστορικής κλιματολογίας
1.2 Τυπολογία, μέθοδος προσέγγισης και τρόπος επεξεργασίας των πηγών και των πληροφοριών για την ιστορία του κλίματος
2. Η χρήση των πορισμάτων της ιστορικής κλιματολογίας από τον ιστορικό
2.1 Το πρόβλημα της επίδρασης των κλιματικών μεταβολών στις κοινωνίες του παρελθόντος. Μεθοδολογικές προσεγγίσεις
2.2 Ιστορική κλιματολογία και ιστορική έρευνα για το χώρο της Ανατολικής Μεσογείου 4ος-15ος αι. μ.Χ.
Β. ΟΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ
1. Αντικείμενο της παρούσας ερευνάς
1.1 Η επιλογή των πηγών
1.2 Μέθοδος προσέγγισης των ιστορικο-κλιματολογικών μαρτυριών
1.3 Τρόπος παρουσίασης του υλικού των πηγών
2. Το corpus των μαρτυριών
4ος - 15ος Αιώνας
Γ. ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
1. Ποιοτική διερεύνηση των μαρτυριών
1.1 Αίτια των φαινομένων και προειδοποιήσεις (Α 1-2)
1.2 Προσδιορισμός σε χρόνο και χώρο (Β 3α-6)
1.3 Συμπεριφορές και εμπειρίες των ανθρώπων κατά τη διάρκεια εκδήλωσης του φαινομένου (Γ 7-11)
1.4 Αποτελέσματα της δράσης του φαινομένου στο περιβάλλον (Γ 12-13)
1.5 Συναισθήματα και συμπεριφορές που προκάλεσε το συμβάν στους ανθρώπους (Δ 14-23)
1.6 Δευτερογενή επακόλουθα του συμβάντος (Δ 24-28)
1.7 Θρησκευτική και δεισιδαιμονική αντίληψη του συμβάντος (Ε 29-31)
1.8 Συμπεράσματα
2. Στατιστική διερεύνηση των πηγών και των πληροφοριών
2.1 Κατανομή πηγών, συγγραφέων και μαρτυριών
2.2 Χρονολογικός πίνακας ιστορικο-κλιματολογικών πληροφοριών
2.3 Κατανομή ιστορικο-κλιματολογικών πληροφοριών
2.3.1 Άμεσες πληροφορίες για φαινόμενα μεγάλης διάρκειας (τύπος Α)
2.3.2 Άμεσες πληροφορίες για φαινόμενα μικρής διάρκειας (τύπος Β)
2.3.3 Έμμεσες πληροφορίες: πλημμύρες (τύπος Γπ)
2.3.4 Έμμεσες πληροφορίες: ανωμαλίες στη διακύμανση της στάθμης του ποταμού Νείλου (τύπος ΓπΝ)
2.3.5 Έμμεσες πληροφορίες: οι «λιμοί» (τύπος Γλ)
2.4 Συμπεράσματα και συζήτηση
Δ. ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ (300-1500 μ.Χ.)
1. Εμπειρικές ενδείξεις για την ιστορία του κλίματος της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής (300-1500 μ.Χ.)
2. Αντί επιλόγου
SUMMARY
ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ
1. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΧΩΡΙΩΝ
2. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΤΟΠΩΝ
3. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
4. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΡΩΝ
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ