ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Παρουσίαση

Όπως κάθε είδος εξειδικευμένης γνώσης, έτσι και η αρχαία φιλοσοφία κρύβει μία μεγάλη σειρά από μικρά μυστικά, τα οποία, μολονότι είναι αναμφισβήτητα γενικού ενδιαφέροντος, απειλούν να κρατήσουν "σε απόσταση" όποιον δεν ανήκει στον συγκεκριμένο επιστημονικό κλάδο.
Αρχικώς, το πρόβλημα το δημιουργούν οι παρεμβάσεις που υφίσταται ένα αρχαίο κείμενο προτού επανεμφανισθεί στα βιβλία μας, με άλλα λόγια οι περίπλοκες διαδρομές μέσω των οποίων προκύπτει από τα μεσαιωνικά χειρόγραφα (ή από τους παπύρους) ένα κείμενο, το οποίο συνήθως καταλήγει να είναι αισθητά διαφορετικό, όχι μόνον από άποψη τυπογραφική, αλλά και σε ό,τι άφορα την ακριβή διατύπωσή του και άλλα ζητήματα (όπως ο συγγραφέας και ο τίτλος που δίνουν τα χειρόγραφα, η πατρότητα του κειμένου και το έργο από το οποίο προέρχεται ένα φθαρμένο κομμάτι παπύρου). Αναφέρομαι, κυρίως, σε διεργασίες οι οποίες ουδέποτε επιτελούνται δια μιας, αλλά ανακύπτουν διαρκώς από την αναθεώρηση στην οποία υπόκεινται συνήθως τα κείμενα αυτά.
Γι' αυτό απορούμε όταν δεν έχει αποτέλεσμα η αναζήτηση του αποσπάσματος του Ηρακλείτου στο οποίο θα έπρεπε να εμφανίζεται η φράση πάντα ρει, και ομοίως όταν συνειδητοποιούμε τελικά πως ο Αριστοτέλης δεν έγραψε κατ' ουσίαν Μεταφυσική στα δεκατέσσερα βιβλία, υπό την έννοια ότι σπανίως θα βρει κανείς κάποια διευκρίνιση για ζητήματα αυτού του είδους, τα οποία οι ειδικοί τείνουν να θεωρούν δεδομένα, με αποτέλεσμα να μην αισθάνονται την ανάγκη να δώσουν εξηγήσεις ad hoc. Και αρκεί να διεξέλθουμε τον παρόντα τόμο για να αντιληφθούμε πόσα ακόμη "μυστικά" εντελώς διαφορετικής φύσεως περιπίπτουν συνήθως σε μια τρόπον τινά τελετουργική σιωπή στα εγχειρίδια και στα άλλα κείμενα της ιστορίας της αρχαίας φιλοσοφίας. [...] (Από τον πρόλογο του συγγραφέως)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Πρόλογος του συγγραφέως για την ελληνική έκδοση
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Ούτε μια πρώτη ματιά στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία ούτε ένας βιβλιογραφικός κατάλογος, αλλά
Τι εννοούμε με τον όρο "αρχαία φιλοσοφία" και τι μπορεί να σημαίνει η φιλοσοφία αυτή για μας σήμερα
ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Διάφορα είδη πηγών
Τα αντίγραφα, τα ψευδεπίγραφα, οι συλλογές κειμένων (compora), η Αλεξανδρινή φιλολογία
Από τον πάπυρο στον μεσαιωνικό κώδικα (codex) και ως τις πρώτες έντυπες εκδόσεις
Επεξεργασία και χρήση του παπυρικού κυλίνδρου
Η συμβολή των παπύρων (και της παπυρολογίας) στη γνώση του κλασικού κόσμου
Η ανακάλυψη των παπύρων: Ερκολάνου, Οξυρρύγχου, Δερβενίου, Ai Khanoum
Το πέρασμα από τον παπυρικό κύλινδρο στον κώδικα
Παράγοντες φθοράς και αποκατάστασης των κλασικών κειμένων κατά τον Μεσαίωνα
Μια εναλλακτική πηγή: οι αραβο-λατινικές μεταφράσεις
Το πέρασμα στις έντυπες εκδόσεις
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ
Η αποκατάσταση (restitutio) των αρχαίων κειμένων
Η αποκατάσταση ως αντικείμενο της κειμενικής κριτικής
Μια σειρά προκαταρκτικών εργασιών: από την κριτική θεώρηση των χειρογράφων (recensio) στο στέμμα των κωδίκων (stemma codicum)
Προς την κριτική έκδοση: εικασίες (coniecturae) και διορθώσεις (emendationes). Το κριτικό υπόμνημα. Η ορθογραφική εξομάλυνση
Η έκδοση του μοναδικού χειρογράφου. Η παλαιογραφική έκδοση
Οι έμμεσες αναφορές και οι "αποσπασματικοί" συγγραφείς
Το ζήτημα της γνησιότητας
Ιντερμέδιο: μια φιλολογική υπόθεση
Άλλου είδους παγίδες του αρχαίου κειμένου: μεταξύ φιλολογίας και φιλοσοφικής ιστοριογραφίας
ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ "ΣΥΛΛΟΓΕΣ" ΚΑΙ ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΕΜΜΕΣΕΣ ΠΗΓΕΣ
Τα κύρια σώματα (corpora) των αρχαίων ελληνικών (και λατινικών) φιλοσοφικών κειμένων
Το Corpus Democriteum
Το Corpus Platonicum
Το Corpus Aristotelicum
Το Corpus Theophrasteum
Το Coprus Chrysippeum
Το Corpus Plotinianum
Άλλα corpora μεταγενέστερων συγγραφέων
Πρώιμες ανθολογήσεις αποσπασμάτων και μαρτυριών
Τα αποσπάσματα των Προσωκρατικών φιλοσόφων
Socratis et Socraticorum Reliquiae
Ακαδημεικοί και Περιπατητικοί
Επικούρειοι και Στωικοί
"Ακαδημεικοί" και Σκεπτικοί
Η φιλοσοφία της αυτοκρατορικής εποχής και η Πατρολογία
Οι ιστορίες της φιλοσοφίας που συνετέθησαν από τους Αρχαίους
Μια πρώτη ματιά
Οι αρχαιότερες αναδρομές (προ του Αριστοτέλους)
Αριστοτέλης, Θεόφραστος, Εύδημος και άλλοι Περιπατητικοί
Φιλοσόφων Διαδοχαί, μεταξύ Ρόδου και Ερκολάνου (Herculaneum)
Ο Κικέρων
Η φιλοσοφική ιστοριογραφία των πρώτων αιώνων μ.Χ.
Αυγουστίνος και Σιμπλίκιος
ΟΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΤΗΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ
Η "φιλοσοφική ανάγνωση" των κειμένων: μια πρώτη ομάδα συντεταγμένων
Από τη φιλολογία στη φιλοσοφία. Το γλωσσικό "ιδίωμα" της φιλοσοφίας
Οι στόχοι της φιλοσοφικής έρευνας όπως προκύπτουν από τα φιλοσοφικά κείμενα
Απόπειρα εξακρίβωσης των θεωριών: αιτίες πολυπλοκότητας και ιδιόμορφοι κίνδυνοι
Καλοπροαίρετη ερμηνεία, προκαταλήψεις και "ερμηνευτικά όρια"
Διάφοροι τρόποι σύνθεσης της ιστορίας της (αρχαίας) φιλοσοφίας
Μεταξύ λογοτεχνίας και επιστήμης: η "εικονική" φιλοσοφία και η εμφάνιση της φιλοσοφικής ειδίκευσης
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ "ΤΡΙΤΟΓΕΝΕΙΣ" ΠΗΓΕΣ
Η συμβολή της πληροφορικής
Τα "κλειδιά πρόσβασης": ένα σύντομο πανόραμα
Ο "μικρόκοσμος" των συμβάσεων
Προβλήματα μεταγραφής
Η χρονολόγηση
Άλλες μικρολεπτομέρειες
ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ
ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΕΡΓΑ
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ