ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΩΝ, ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ

Παρουσίαση

Δύο χρόνια μετά την κυκλοφορία του τόμου «Ανατολική Μακεδονία - Δυτική Θράκη» του Ευρετηρίου των Βυζαντινών Τοιχογραφιών της Ελλάδος, το Κέντρο Έρευνας της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης της Ακαδημίας Αθηνών ευρίσκεται στην ευχάριστη θέση να παρουσιάσει τον τρίτο τόμο της σειράς, αφιερωμένο στα Νησιά του Ιονίου. Λίγα σχετικώς και σε κακή κατάσταση είναι τα κατάλοιπα της μεσοβυζαντινής και της παλαιολογείου μνημειακής ζωγραφικής στην περιοχή αυτή, τα οποία ανά τους αιώνες υπέστησαν μεγάλες καταστροφές από σεισμούς και άστοχες ανθρώπινες επεμβάσεις. Διασώζονται ωστόσο τοιχογραφίες που εξαρτώνται από σημαντικά καλλιτεχνικά κέντρα, όπως των Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου στην Κέρκυρα, άλλες που τεκμηριώνουν την όσμωση της βυζαντινής και της δυτικής παραδόσεως (στην Οδηγήτρια της Λευκάδος) και μία ομάδα ταπεινών ναών στην Κέρκυρα, των οποίων η διακόσμηση έχει άμεση σχέση με την απέναντι ακτή της Απουλίας.
Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες αρχές του Ευρετηρίου, περιλαμβάνεται ο γραπτός διάκοσμος όλων των ναών που χρονολογούνται μεταξύ 750 και 1500 μ.Χ., ασχέτως της εκτάσεως και της σημασίας του. Περισσότερα μνημεία διασώζει η Κέρκυρα, λιγώτερα η Ζάκυνθος και η Λευκάδα, ενώ στην Κεφαλληνία υπάρχουν αρκετές εκκλησίες αλλά μικρών διαστάσεων και σε κατάσταση προχωρημένης ερειπώσεως. Δεν έχουν μέχρι σήμερα εντοπισθεί βυζαντινές τοιχογραφίες στην Ιθάκη, τους Παξούς και τα ελάσσονα νησιά.
Τα λήμματα του καταλόγου έχουν συγγράψει αρχαιολόγοι που υπηρετούν στην εξεταζόμενη περιοχή -η κυρία Διαμάντω Ρηγάκου- ή έχουν εργασθεί σ' αυτήν: η κυρία Πολυξένη Δημητρακοπούλου, ο κ. Ιωάννης Χουλιάρας, ο καθ. Δημήτρης Τριανταφυλλόπουλος, που έχει και το αρχείο τον αειμνήστου μελετητού της Οδηγητρίας Απόλπαινας καθηγητού Δημητρίου Πάλλα, και ο υποφαινόμενος, ο οποίος έγραψε και δύο σύντομα εισαγωγικά κεφάλαια για την ναοδομία και την θρησκευτική ζωγραφική. Την ευθύνη για τα κείμενά τους έχουν οι συγγραφείς. Οι επεμβάσεις του διευθυντού της σειράς για την κατά το δυνατόν ενιαία δομή των κειμένων περιορίσθηκαν στο ελάχιστον. Εκτενή ιστορική εισαγωγή πρόλαβε να συνθέσει ο αείμνηστος κερκυραίος καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου Σπύρος Ασωνίτης, στην μνήμη του οποίου αφιερώνεται αυτό το βιβλίο.
Οι φωτογραφίες -εκτός αν σημειώνεται άλλη προέλευση- είναι του κ. Νίκου Κασέρη, τους χάρτες των σ. 57-60 σχεδίασε ο κ. Ελευθέριος Τσουρής, τα πρωτότυπα σχέδια εφιλοτέχνησαν η αρχιτέκτων κυρία Γιώτα Ζαχοπούλου, ο κ. Νίκος Καλλιοντζής και ο καθηγητής κ. Γιώργος Φουστέρης. Την επιμέλεια της εκδόσεως είχε η κυρία Ευαγγελία Κυπραίου, και στο όλο εγχείρημα συνέβαλαν η κυρία Ιωάννα Μπίθα και το προσωπικό των εμπλεκομένων εφορειών. Τους ευχαριστώ όλους θερμότατα, όπως και τον τυπογράφο κ. Αντώνη Μπουλούκο και τους συνεργάτες του. (Παναγιώτης Λ. Βοκοτόπουλος, από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ - ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Λ. ΒΟΚΟΤΟΠΟΥΛΟΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ - ΣΠΥΡΟΣ Ν. ΑΣΩΝΙΤΗΣ
Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΙΟΝΙΟΥ - ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Λ. ΒΟΚΟΤΟΠΟΥΛΟΣ
Η ΜΝΗΜΕΙΑΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΙΟΝΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΕΙΟ ΠΕΡΙΟΔΟ - ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Λ. ΒΟΚΟΤΟΠΟΥΛΟΣ
ΧΑΡΤΕΣ ΤΩΝ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ
ΚΕΡΚΥΡΑ
1. Κέρκυρα. Άγιοι Ιάσων και Σωσίπατρος
2. Άγιος Μάρκος. Άγιος Μερκούριος
3. Κορακιάνα. Άγιος Νικόλαος
4. Κορακιάνα. Άι-Μιχαήλης στο Βουνό
5. Κορακιάνα. Άγιος Ισίδωρος
6. Βάτος. Άγιος Γεώργιος
7. Βάτος. Άγιος Νικόλαος
8. Κασσιώπη. Υ. Θ. Κασσωπίτρα
9. Καμάρα. Άγιος Βλάσιος
10. Χλομός. Παντοκράτωρ
ΛΕΥΚΑΔΑ
11. Απόλπαινα. Μονή Παναγίας Οδηγητρίας
12. Αλέξανδρος. Μονή Αγίου Γεωργίου Σκάρων
13. Βουρνικάς. Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος των Καραβιάδων
14. Φτερνό. Άγιος Γεώργιος
ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑ
15. Κοντογενάδα. Άγιος Γεώργιος
16. Ζολά. Άγιος Ιωάννης στη Σπηλιά
17. Ζολά. Άγιος Ιωάννης ο Επάνω
18. Καρυά. Άγιος Ανδρέας
19. Πλαγιά. Αγία Αναστασία
20. Τζανάτα. Σωτήρας
21. Αγία Ειρήνη. Αγία Κυριακή
22. Αγία Ειρήνη. Άγιος Γεώργιος
23. Αγία Ειρήνη. Άγιος Ιωάννης
24. Αγία Ειρήνη. Παναγία
25. Πάστρα. Άγιοι Ανάργυροι
ΖΑΚΥΝΘΟΣ
26. Κάστρο. Σωτήρ (Παντοκράτωρ)
27. Σκοπός. Άγιος Νικόλαος Μεγαλομάτης
28. Λαγοπόδο. Άγιος Νικόλαος
29. Πλεμονάρι. Παναγία Αναφωνήτρια
ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ
ΓΕΝΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
Οι συγγραφείς: Π.Λ. ΒΟΚΟΤΟΠΟΥΛΟΣ, Π. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Δ. ΡΗΓΑΚΟΥ, Δ.Δ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ, Ι.Π. ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ