ΤΟ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

Παρουσίαση

Το κληρονομικό δίκαιο του Αστικού Κώδικα είναι κατά γενική ομολογία το δυσκολότερο τμήμα του αστικού μας δικαίου. Αυτό οφείλεται εν πολλοίς στο ότι κατά τη σύνταξη του προσχεδίου του κώδικα ο εισηγητής του διαγράμματος του σχετικού «βιβλίου» και της αιτιολογικής έκθεσης Γεώργιος Μπαλής έλαβε ως πρότυπα, εκτός από το μέχρι τότε ισχύον στη χώρα μας βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο, τον γερμανικό και τον γαλλικό κώδικα, οι οποίοι ακολουθούν όμως εντελώς διαφορετικά συστήματα ρύθμισης των κληρονομικών σχέσεων. Συνέπεια τούτου ήταν η συμπερίληψη στο κείμενο του ΑΚ διατάξεων αντιφατικών ή αλληλοσυγκρουόμενων μεταξύ τους με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα εκείνες των άρθρων 1826 και 1830, που ρυθμίζουν τη διαδοχή βαθμών και την προσαύξηση της νόμιμης μοίρας.
Στρυφνή είναι η ρύθμιση και άλλων θεμάτων, όπως η νομοτεχνική κατάστρωση του δικαίου της νόμιμης μοίρας, η σχέση των καταλογιστέων προς τις συνεισενεκτέες παροχές του διαθέτη κατά τον υπολογισμό της νόμιμης μοίρας των κατιόντων του κ.ά. Μερικές από τις ρυθμίσεις αυτές έχουν χαρακτηρισθεί κατά καιρούς από τη νομολογία και τη θεωρία ως «βαρύς σταυρός των νομικών», «γρίφος για δυνατούς λύτες», «το καλύτερο νομοθετικό παράδειγμα προς αποφυγή μιμήσεως», «τα ολιγότερον σαφή μέρη του ΑΚ» κλπ.
Από τα παραπάνω συνάγεται ότι η εφαρμογή των διατάξεων του κληρονομικού δικαίου του ΑΚ στην πράξη δεν μπορεί να επιτευχθεί με απλή «γραμματική» ερμηνεία του κειμένου τους. Πρέπει να προηγηθεί συστηματική και τελολογική ερμηνεία τους με βάση τους κανόνες της μεθοδολογίας του δικαίου: Να αρθούν οι αντινομίες, να πληρωθούν τα κενά και να διευθετηθούν οι πραγματικές ή φαινομενικές συγκρούσεις που εμφανίζονται μεταξύ ορισμένων ρυθμίσεων. Μόνο τότε θα μπορέσει ο νέος νομικός, στον οποίο κυρίως απευθύνεται το παρόν βιβλίο, αλλά και ο νομικός της πράξης, να κατανοήσουν το εσωτερικό σύστημα του κληρονομικού μας δικαίου και να συνειδητοποιήσουν την κοινωνική λειτουργία που καλείται αυτό να επιτελέσει.
Ένας άλλος λόγος, που κατέστησε επιβεβλημένη τη συγγραφή του παρόντος έργου, ήταν η θέσπιση επ' εσχάτων της νέας νομοθεσίας για το σύμφωνο συμβίωσης (ν. 4356/2015), η οποία επέκτεινε τον θεσμό αυτόν και στα ομόφυλα ζευγάρια, ενώ παράλληλα αναβάθμισε τις έννομες συνέπειές του σε τέτοιον βαθμό, ώστε αυτές να προσεγγίζουν σημαντικά τον γάμο. Η συνέπεια είναι ότι στον επιζώντα σύντροφο, που κατάρτισε σύμφωνο συμβίωσης στο πλαίσιο του παραπάνω νόμου, αναγνωρίζεται από το άρθρο 8 αυτού εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα καθώς και δικαίωμα νόμιμης μοίρας στην κληρονομία του συντρόφου του, ανάλογο με αυτό του συζύγου, ενόψει της πρόβλεψης ότι ως προς το κληρονομικό δικαίωμα των μερών του συμφώνου εφαρμόζονται οι διατάξεις του ΑΚ που αφορούν τους συζύγους.
Θεωρώ χρήσιμο να τονίσω ότι το βιβλίο αυτό δεν επιδιώκει (και δεν πρέπει) να υποκαταστήσει το συστηματικό εγχειρίδιο του κληρονομικού δικαίου, αλλά να το συμπληρώσει και να το συνδέσει με την καθημερινή ζωή και τη δικαστηριακή πράξη. Άλλωστε, πολλά από τα πρακτικά θέματα της συλλογής έχουν διατυπωθεί με βάση υποθέσεις που κρίθηκαν από τα δικαστήρια ή ζητήματα που απασχόλησαν τη θεωρία. Με άλλα λόγια, το παρόν πόνημα πρέπει να θεωρηθεί ως συμπλήρωμα και όχι ως υποκατάστατο του πανεπιστημιακού συγγράμματος ή του εγχειριδίου. [...] (Από τον πρόλογο του συγγραφέα)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Συντομογραφίες
Βιβλιογραφία
ΚΕΦ.1ο: ΕΠΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ
Προσαύξηση χρόνου σε περίπτωση χρησικτησίας - Μεταγραφή επί ακινήτων
1 Προσαύξηση χρόνου ή διαδοχή στη χρησικτησία
2 Επαγωγή της κληρονομίας - Υπεισέλευση κληρονόμου στις έννομες σχέσεις του κληρονομουμένου - Αποδοχή κληρονομίας επί ακινήτου
ΚΕΦ.2ο: Η ΔΙΑΔΟΧΗ ΑΠΟ ΔΙΑΘΗΚΗ
Όροι κύρους της διαθήκης - Ικανότητα για σύνταξη διαθήκης - Είδη διαθήκης - Ανάκληση διαθήκης - Απώλεια και ανασύσταση διαθήκης - Προϋποθέσεις εγκυρότητας του περιεχομένου της διαθήκης - Άκυρη διαθήκη - Ακυρώσιμη διαθήκη - Ερμηνεία διαθηκών - Εγκατάσταση κληρονόμου - Υποκατάσταση και προσαύξηση στην εκ διαθήκης διαδοχή - Αιρέσεις και προθεσμίες στη διαθήκη - Παράνομες και ανήθικες αιρέσεις - Ρήτρα εκπτώσεως σε διαθήκη - Αποκλήρωση υπό ευρεία έννοια - Εκτελεστής διαθήκης
3 Ανικανότητα για σύνταξη διαθήκης - Στερητική δικαστική συμπαράσταση του διαθέτη - Χρόνος άρσης ανικανότητας για σύνταξη διαθήκης
4 Στοιχεία κύρους ιδιόγραφης διαθήκης - Χρονολογία και υπογραφή - Σύνταξη σε περισσότερα αντίτυπα - Ειδική ανάκληση ιδιόγραφης διαθήκης - Συνέπειες καταστροφής ενός από τα περισσότερα αντίτυπα - Εκ
νέου σύνταξη ιδιόγραφης διαθήκης
5 Πολύφυλλη ιδιόγραφη διαθήκη - Ιδιόγραφη διαθήκη με τη μορφή επιστολής προς τον τιμώμενο [...]
ΚΕΦ.3ο: Η ΕΞ ΑΔΙΑΘΕΤΟΥ ΔΙΑΔΟΧΗ
Η πρώτη τάξη - Η δεύτερη τάξη - Η τρίτη τάξη - Το εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα του συζύγου - Το εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα του συντρόφου από σύμφωνο συμβίωσης του ν. 4356/2015 - Διαδοχή βαθμών και τάξεων στην εξ αδιαθέτου διαδοχή - Προσαύξηση στην εξ αδιαθέτου διαδοχή - Η συνεισφορά στην εξ αδιαθέτου διαδοχή
ΚΕΦ.4ο: Η ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΟΧΗ (ΝΟΜΙΜΗ ΜΟΙΡΑ)
Δικαιούχοι και ποσοστό νόμιμης μοίρας - Τρόποι κατάλειψης νόμιμης μοίρας - Προσβολή και παραίτηση - Υπολογισμός νόμιμης μοίρας - Υπολογισμός νόμιμης μοίρας σε περίπτωση συνεισφοράς - Διαδοχή βαθμών και τάξεων στη νόμιμη μοίρα - Προστασία του δικαιώματος της νόμιμης μοίρας - Μέμψη άστοργης δωρεάς - Αγωγή περί κλήρου - Αποκλήρωση υπό στενή έννοια
ΚΕΦ.5ο: ΚΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ - ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΥΓΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥΣ ΚΑΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΔΑΝΕΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ
Αποδοχή της κληρονομίας - Αποποίηση της κληρονομίας - Σχολάζουσα κληρονομία - Κληρονομική αναξιότητα - Τα χρέη της κληρονομίας - Αποδοχή της κληρονομίας με το ευεργέτημα της απογραφής - Δικαστική εκκαθάριση της κληρονομίας - Η κοινωνία των συγκληρονόμων
ΚΕΦ.6ο: ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥ
Κληρονομητήριο - Δημόσια πίστη - Τεκμήρια - Αγωγή περί κλήρου
ΚΕΦ.7ο: ΚΛΗΡΟΔΟΣΙΕΣ - ΤΡΟΠΟΣ
ΚΕΦ.8ο: ΚΑΤΑΠΙΣΤΕΥΜΑΤΑ
ΚΕΦ.9ο: ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΕΣ ΕΝ ΖΩΗ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΔΟΧΗ
Απαγόρευση κληρονομικών συμβάσεων - Δωρεά αιτία θανάτου
Αλφαβητικό Ευρετήριο