Ο «ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ» ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ

Παρουσίαση

Ο άνθρωπος εντός της πολιτικής κοινωνίας διαδραματίζει ενεργό ρόλο, ισορροπώντας και εναρμονίζοντας την ατομικότητά του και την προσωπική του ελευθερία με τη συλλογική ζωή και τη συλλογική ευημερία. Ο Παπαϊωάννου φαίνεται να αναζητά με το έργο του τη γεφύρωση της νεωτερικής διαμάχης μεταξύ των δύο αντίπαλων ηθικών και οντολογικών μεγεθών, μεταξύ δηλαδή του ατόμου και του συνόλου: μακριά από τις αυταρχικές και τις ολοκληρωτικές ιδεολογίες, τις μαξιμαλιστικές ουτοπίες που συρρίκνωσαν όχι μόνο την ιδιότητα του πολιτικού αλλά την ίδια την ιδιότητα του ανθρώπου κι εξίσου μακριά από τις υπερκαταναλωτικές σειρήνες της μαζικής παθητικότητας στις σύγχρονες αστικές δημοκρατίες, ο Παπαϊωάννου αναζητά εκ νέου τον αρχαίο ελληνικό Λόγο, ασκώντας κριτική στον εργαλειακό ορθολογισμό.
Αναζητά την ομαλή συναρμογή του ατομικού με το συλλογικό, ανατρέχοντας στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία ως ιστορικό παράδειγμα, για να την κατανοήσει ο σύγχρονος άνθρωπος και να δημιουργήσει ένα κριτικό διάλογο με το παρελθόν, ώστε να εμπλουτίσει το παρόν του. Αναζητά ένα νέο Μύθο, εμπνευστικό για τους πολλούς αλλά ούτε εξουσιαστικό -εκ των άνω προερχόμενο για την καθυπόταξη των μαζών- ούτε διαλυτικό, ανορθολογικό και παραδομένο στο ένστικτο. Οι αναζητήσεις του αυτές τον φέρνουν αναγκαστικά μπροστά στον Σωκράτη και την απορητική του μέθοδο, στο έργο του Πλάτωνα, ειδικά στο ζήτημα της Παιδείας και της Ανάμνησης και μπροστά στο έργο του Χέγκελ, του ανατόμου της Φιλοσοφίας της Ιστορίας ακολούθως, στο μαρξικό έργο ως αφύπνιση του "πολιτικού ανθρώπου" στη νεωτερική εποχή και στο νιτσεϊκό έργο για την κριτική του πολιτισμού και των αξιών του και από εκεί στους σύγχρονούς του στοχαστές, όπως ο Γιάσπερς ή ο Αρόν.
Ανατέμνοντας το έργο του Παπαϊωάννου, εντοπίζεται η Μέριμνα, όρος που ο ίδιος ανασύρει από την αρχαία Ελλάδα και της αποδίδει παιδαγωγικό περιεχόμενο, ως έγνοια και φροντίδα για το πώς δύναται να ανανοηματοδοτηθεί η πολιτική ιδιότητα του ανθρώπου στις σύγχρονες συνθήκες. Και σ' αυτό το σημείο εντοπίζεται η επικαιρότητα του στοχασμού του. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος (του Γιώργου Ν. Πολίτη) Προοίμιο
Βραχυγραφίες Πηγών
Εισαγωγή
- Η αρχαία Ελλάδα και η γένεση του "πολιτικού ανθρώπου" στον Παπαϊωάννου
Η ελληνική αρχαιότητα και ο αναστοχασμός για τη σύγχρονη εποχή
Όροι και προϋποθέσεις συγκρότησης της δημοκρατίας
Θεατρική παιδεία και δημοκρατία
Η "ανάγνωση" του κλασικού στο μεταπολεμικό Παρίσι
Το σωκρατικό πρόβλημα, ο Πλάτων και η παρακμή του πολιτικού
Η αρχαία Ελλάδα του Καστοριάδη και του Παπαϊωάννου
Αρχαία Ελλάδα και ανανοηματοδότηση της πολιτικής
- Νεωτερικότητα και δύναμη της μάζας στην πολιτική σκέψη του Παπαϊωάννου
Νεωτερικότητα και Μάζα
Παθητικότητα και ενεργοποίηση των μαζών κατά τη νεωτερική εποχή
Εσχατολογία και επανάσταση
Ο "Ελληνισμός" του Χέγκελ και η Γαλλική Επανάσταση
Ο "πολιτικός άνθρωπος" στο μαρξικό έργο
Κριτικές επισημάνσεις
- Προς τη σύγχρονη εποχή: Ο Παπαϊωάννου απέναντι στη μαρξιστική "δυστοπία" και τη μαζική παθητικότητα του 20ού αιώνα
Ο 20ός αιώνας ως πρόβλημα για τον "πολιτικό άνθρωπο"
Το ολοκληρωτικό κόμμα και ο σοβιετικός ολοκληρωτισμός (κριτική στον Λένιν και τον Στάλιν)
Ο κίνδυνος της μαζικής παθητικότητας στις δυτικές κοινωνίες
Φιλοσοφική ανατομία του 20ού αιώνα και το ζητούμενο της Μέριμνας για τον "πολιτικό άνθρωπο"
Γαλλία: οι καταστασιακοί, ο Μάης του '68 και η διαρκής διερώτηση του Παπαϊωάννου
Υπερβαίνοντας τις συμπληγάδες: μεταξύ αυταρχισμού και παθητικότητας
Επίλογος
Επίμετρο
Έργα και ημέρες του Κώστα Στρ. Παπαϊωάννου
Εργογραφία Κώστα Στρ. Παπαϊωάννου
Ενδεικτική βιβλιογραφία