Ο ΙΔΙΟΣ Ο ΕΑΥΤΟΣ ΩΣ ΑΛΛΟΣ

Παρουσίαση

Ο μεγάλος γάλλος φιλόσοφος Πωλ Ρικέρ χρωστά τη φήμη του όχι μόνο στην κριτική αναμέτρησή του με ρεύματα όπως η ψυχανάλυση, ο στρουκτουραλισμός και η κριτική κοινωνική θεωρία αλλά και στους λεπταίσθητους στοχασμούς του γύρω από σύνθετα και δυσεπίλυτα ζητήματα όπως η μεταφορά, το κείμενο, η αφήγηση και ο χρόνος, από τους οποίους απορρέει το αίτημα μιας φαινομενολογικής ερμηνευτικής του υποκειμένου που θα έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με την καρτεσιανή και καντιανή παράδοση του cogito. Το επίμαχο αίτημα υλοποιείται με υποδειγματική σαφήνεια στο βιβλίο του "Ο ίδιος ο εαυτός ως άλλος" -αναμφισβήτητα, ένα από τα σημαντικότερα έργα του εν γένει-, το οποίο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στα γαλλικά το 1990. Ξεχωριστό, εν προκειμένω, ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύζευξη της ερμηνευτικής του υποκειμένου με μιαν "ελάσσονα ηθική" η οποία εκβάλλει στην αξίωση να εξοβελιστεί το ατομοκεντρικό "εγώ" ώστε να εμφανιστεί στο προσκήνιο ο "εαυτός", ο οποίος συγκροτείται μέσα από την κριτική συνάντηση με τη ριζική ετερότητα του άλλου. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Η στωική σταθερότητα που επέδειξε ο Πωλ Ρικέρ απέναντι στις αντιξοότητες της ζωής, στο διανοητικό επίπεδο αντιστοιχούσε στον σεβασμό του απέναντι σε διαφορετικές έως και αντιτιθέμενες φιλοσοφικές τάσεις. Ανέπτυξε ένα θεωρητικό στιλ που καθορίστηκε από την προσπάθεια να λάβει υπόψη, να σεβαστεί και να συνδιαλλάξει διαφορετικές τάσεις. Συνυφαίνει ετερογενείς έννοιες και λόγους για να σχηματίσει έναν σύνθετο λόγο, μέσα στον οποίο δημιουργούνται νέες σημασίες, χωρίς να μειώνεται η ιδιαιτερότητα και η διαφορά των συστατικών μερών. Πίστευε ότι οι φιλοσοφικές συγκρούσεις δεν απαιτούν βιαστικές λύσεις αλλά ειλικρινή και προβληματισμένο στοχασμό, ότι η φιλοσοφία βρίσκει τον τρόπο να περιέχει και να εκφράζει διαφορετικές τάσεις, και ότι δεν θα υπήρχε αν απλώς υιοθετούσε τη μία ή την άλλη πλευρά των θεμελιωδών διλημμάτων της ύπαρξης. (Βαγγέλης Αθανασόπουλος, Ελευθεροτυπία)

Το μέλημα του Πωλ Ρικέρ, στη σπουδαία τούτη μελέτη του, είναι τελικά η ανα-γνώριση της σημασίας που έχει το πράττειν υπό το φως της διαλεκτικής συνύπαρξης, χωρίς ωστόσο να ολισθαίνει στη δίνη μεταφυσικών αποριών. (Σπύρος Α. Γεωργίου, Διαβάζω)

Περιεχόμενα

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Το ζήτημα της εαυτότητας
Το Cogito θέτει εαυτόν
Το θραυσμένο Cogito
Προς μιαν ερμηνευτική του εαυτού
ΠΡΩΤΗ ΜΕΛΕΤΗ:
Το "πρόσωπο" και η ταυτοποιητική αναφορά
Σημασιολογική προσέγγιση
Άτομο και εξατομίκευση
Το πρόσωπο ως βασικό επιμέρους πράγμα
Τα σώματα και τα πρόσωπα
Η πρωτογενής έννοια του προσώπου
ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΕΛΕΤΗ:
Η εκφορά και το ομιλούν υποκείμενο
Πραγματολογική προσέγγιση
Εκφορά και ομιλιακά ενεργήματα (speech-acts)
Το υποκείμενο της εκφοράς
Η σύζευξη των δύο οδών της φιλοσοφίας της γλώσσας
ΤΡΙΤΗ ΜΕΛΕΤΗ:
Μια σημασιολογία της πράξης δίχως δρώντα
Το εννοιακό σχήμα της πράξης και το ερώτημα ποιος;
Δύο σφαίρες λόγου: πράξη εναντίον συμβάντος, κίνητρο εναντίον αιτίας
Η εννοιακή ανάλυση της πρόθεσης
Σημασιολογία της πράξης και οντολογία του συμβάντος
ΤΕΤΑΡΤΗ ΜΕΛΕΤΗ:
Από την πράξη στον δρώντα
Ένα παλαιό και ένα νέο πρόβλημα
Οι απορίες της προσγραφής
ΠΕΜΠΤΗ ΜΕΛΕΤΗ:
Η προσωπική ταυτότητα και η αφηγηματική ταυτότητα
Το πρόβλημα της προσωπικής ταυτότητας
Τα παράδοξα της προσωπικής ταυτότητας
ΕΚΤΗ ΜΕΛΕΤΗ:
Ο εαυτός και η αφηγηματική ταυτότητα
Η αφηγηματική ταυτότητα και η διαλεκτική της εαυτότητας και του ταυτού
Ανάμεσα στο περιγράφω και στο επιτάσσω: αφηγούμαι
Οι εθικές συνεπαγωγές της αφήγησης
ΕΒΔΟΜΗ ΜΕΛΕΤΗ:
Ο εαυτός και η ηθική σκόπευση
Η σκόπευση του "αγαθού βίου"
...μαζί με τον άλλο και γι' αυτόν
...μέσα σε δίκαιους θεσμούς
ΟΓΔΟΗ ΜΕΛΕΤΗ:
Ο εαυτός και η ηθική κανονιστική αρχή
Η σκόπευση του "αγαθού βίου" και η υποχρέωση
Η φροντίδα και η κανονιστική αρχή
Από την αίσθηση της δικαιοσύνης στις "αρχές της δικαιοσύνης"
ΕΝΑΤΗ ΜΕΛΕΤΗ:
Ο εαυτός και η πρακτική σοφία: Η πεποίθηση
ΙΝΤΕΡΛΟΥΔΙΟ: Η τραγικότητα της πράξης
Θεσμός και σύγκρουση
Σεβασμός και σύγκρουση
Αυτονομία και σύγκρουση
ΔΕΚΑΤΗ ΜΕΛΕΤΗ:
Καθ' οδόν προς ποια οντολογία;
Η οντολογική δέσμευση της πιστοποίησης
Εαυτότητα και οντολογία
Εαυτότητα και ετερότητα
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Ο Paul Ricoeur και το αίτημα μιας φαινομενολογικής ερμηνευτικής του εαυτού