Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΟΥ ΤΡΙΑΝΤΑ

Παρουσίαση

Γιατί εξακολουθεί να μας απασχολεί τόσο η γενιά του '30; Ποια μυστηριώδης αύρα έλκει μελετητές, κριτικούς και λογοτέχνες στα πεπραγμένα της; Πώς εξηγείται η διαρκής αναφορά παλαιότερων και νεότερων σε αυτήν; Ιδεοληψία, θαυμασμός, άγχος επίδρασης, κρυφή ζήλια ή κριτική αναθεώρηση; Συνιστά, εντέλει, η γενιά του '30 γραμματολογικό μόρφωμα, ή λογοτεχνικό και πολιτισμικό μύθο; Πρέπει να δούμε τον μύθο της ως μέρος μιας ευρύτερης πολιτισμικής, και όχι μόνο λογοτεχνικής, ιστορίας; Το παράδοξο με τη γενιά του '30 είναι ότι αποθεώθηκε και πολεμήθηκε όσο καμιά άλλη, και αυτή η αντιφατική αντιμετώπισή της, μαζί με τη μυθολογία που την περιβάλλει, απαιτεί μια εξήγηση. Με το να λειτουργεί ως βαρόμετρο πνευματικών μεταλλαγών, η αντιμετώπιση της γενιάς του '30 προσφέρει το πρίσμα για να παρακολουθήσουμε τις πολιτισμικές και ιδεολογικές εξελίξεις στην Ελλάδα, από το 1930 μέχρι σήμερα. Μια πολιτισμική θεώρηση της γενιάς δίνει τη δυνατότητα να αναλυθεί και να κατανοηθεί καλύτερα η σύμπραξη αισθητικής, ιδεολογίας και πολιτικής, ενώ ο "μύθος της γενιάς" παραπέμπει εδώ στη διπλή λειτουργία του μύθου ως καταστατικής και πλαστής αφήγησης. Ο μύθος της γενιάς του '30 υπήρξε ένας μύθος με διάρκεια και απήχηση, γιατί έθεσε και έθιξε καίρια ζητήματα καλλιτεχνικής πρωτοπορίας, ταξικής αντιπαλότητας και πολιτισμικής ταυτότητας. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

Κατά γενική παραδοχή, είναι μια γενιά ανομοιογενής, μοντερνιστών και ρεαλιστών, που έχει κατά καιρούς χωρέσει τον συντηρητικό Ανδρέα Καραντώνη και τον πρωτοποριακό Νικόλα Κάλα, τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Τσάτσο και τον κομμουνιστή Κοσμά Πολίτη, μια γενιά που έχει ως ηγετική φυσιογνωμία τον Σεφέρη - αν και εκείνος ελάχιστα την αναφέρει- και περιλαμβάνει απαρέγκλιτα τον Ελύτη, παρ΄ ότι ο ίδιος αρνήθηκε ότι ανήκει σε αυτήν.
Πρόκειται για μια γενιά διαρκώς παρούσα αλλά απροσδιόριστη και αινιγματική. Εν τέλει, "η γενιά του ΄30 δεν υπήρξε ποτέ" καταλήγει ο Τζιόβας. Την πιο συνεκτική εικόνα της προσφέρει ο μύθος της, τον οποίο συνέθεσαν τόσο οι άνθρωποι του 1930 όσο και οι πολέμιοί τους.
Τον μύθο της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας τον καλλιέργησε η ίδια η γενιά στη δεκαετία του 1930: ήταν εκείνοι που έφεραν την πεζογραφία από την ειδυλλιακή επαρχία στις πόλεις, κοντά στην τρέχουσα πραγματικότητα και στις ανησυχίες του μεταπολεμικού ανθρώπου. "Εγώ πρώτος μεταχειρίστηκα τον όρο γενεά του 1930. Συνειδητά και εκ προθέσεως προσπάθησα από καιρό να δημιουργήσω και να επιβάλω το μύθο του 1930 και τώρα βλέπω ότι κάτι κατόρθωσα" γράφει στις 22 Νοεμβρίου 1947 στο ημερολόγιό του ο Γιώργος Θεοτοκάς, δημόσιος εκπρόσωπος της γενιάς και συντάκτης του "μανιφέστου" της Ελεύθερο πνεύμα (1929). Από την άλλη πλευρά, οι αντίπαλοί της την περίοδο 1940-1974 προβάλλουν τον αρνητικό μύθο των δυτικοθρεμμένων μεγαλοαστών και αδύναμων πεζογράφων. Έναν μύθο πρόσφορο για ιδεολογικές αντιπαραθέσεις, τόσο από την Αριστερά όσο και από τη Δεξιά και εν τέλει ανθεκτικό. (ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ, ΒΗΜΑ, 15/5/2011)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. Η γενιά και το κανόνι: νεοτερικότητα και τραύμα
2. Ιδεολογικές αντινομίες: ατομισμός και γενιά
3. Η ρητορική της ρήξης και η υπόσχεση της αναγέννησης
4. Η ατελέσφορη νεοτερικότητα: πρωτοπορία και μυθιστόρημα
5. Η ευρωπαϊκή αυτοπεποίθηση της νέας γενιάς
6. Ελληνικότητες και η γενιά του '30
7. Παράδοση, νεοτερικότητα και αρχετυπική ελληνικότητα
8. Η γενιά του '30 και η μυθολογία του Αιγαίου
9. Η αρχή της αμφισβήτησης και ο αστικός ελιτισμός
10. Λαϊκό και μοντέρνο: η στάση της Αριστεράς
και η σύγκρουση των γενεών
ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Γιώργος Θεοτοκάς: Η Λογοτεχνική γενεά του 1930
Ηλίας Βενέζης: Η Γενεά του Τριάντα
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΣΩΠΩΝ