ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΖΩΑ

Παρουσίαση

Ιδού ένα παράξενο βιβλίο. Τιτλοφορείται "Πραγματεία για τα ζώα", τίτλος που παραπέμπει στο αρχαιότερο σύγγραμμα, εκείνο του Αριστοτέλη, πάνω στο ζήτημα αυτό. Η παρούσα πραγματεία δεν σχετίζεται, ωστόσο, καθόλου με το έργο του διάσημου θεμελιωτή των φυσικών επιστημών και της συστηματικής ταξινόμησης των ζώντων οργανισμών. Όποιος αναζητεί έναν οιονεί ουσιοκεντρικό περί ζώων λόγο δεν θα αποκομίσει τίποτα. Εκείνος που ζητά να γνωρίσει τον βαθμό ανάπτυξης της ζωολογίας την εποχή του Διαφωτισμού δεν θα μάθει, επίσης, τίποτα παραπάνω. Και όλα αυτά, διότι το αληθινό αντικείμενο του βιβλίου είναι η σχέση ανθρώπου και ζώου, σχέση που δεν νοείται καθ' εαυτήν παρά στον βαθμό που μας διαφωτίζει για τη φύση του ανθρώπινου πνεύματος.
Πρόκειται για έργο πολεμικής. Το έργο βάλλει, καταρχάς, εναντίον των υποστηρικτών της καρτεσιανής θεωρίας των ζώων-μηχανών και, πίσω από αυτούς, εναντίον του Μπυφόν, συγγραφέα μιας διάσημης "Φυσικής ιστορίας". Πέρα όμως από τις συγκυριακές πολεμικές, οι θέσεις που υπερασπίζεται η "Πραγματεία" διεκδικούν μια αδιαμφισβήτητη επικαιρότητα: η επικαιρότητα αυτή δεν συνίσταται στο να μάθουμε πώς οφείλουμε να συμπεριφερόμαστε στα ζώα, πόσο μάλλον στο να διερωτηθούμε, όπως θα κάνουν οι ωφελιμιστές του 18ου αιώνα, καθώς και ορισμένοι σύγχρονοι φιλόσοφοι, αν τα ζώα έχουν δικαιώματα ή αν έχουμε υποχρεώσεις απέναντί τους. Συνίσταται, πολύ πιο καίρια, στο να αποκριθούμε στο εξής θεμελιώδες ερώτημα: Ποιο είναι το ίδιον του ανθρώπου; (Denis Collin, από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ: ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΤΕΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ΤΟΥ Κ. ΝΤΕ ΜΠΥΦΟΝ
Ι. Γιατί τα ζώα δεν είναι απλώς αυτόματα και γιατί έχουμε την τάση να επινοούμε εντελώς αθεμελίωτα συστήματα
II. Αν τα ζώα αισθάνονται, αισθάνονται όπως εμείς
III. Αν τα ζώα ήταν μόνο υλικά όντα, ο κ. Ντε Μπυφόν δεν θα μπορούσε να εξηγήσει το αίσθημα που τους αποδίδει
IV. Αν δεχτούμε την υπόθεση ότι τα ζώα είναι μόνο υλικά όντα και συγχρόνως διαθέτουν αισθήσεις, τότε δεν θα μπορούσαν να μεριμνούν για την αυτοσυντήρησή τους, εφόσον δεν θα ήταν ικανά για γνώση
V. Τα ζώα συγκρίνουν και κρίνουν, και έχουν ιδέες και μνήμη
VI. Έλεγχος των παρατηρήσεων του κ. Ντε Μπυφόν για τις αισθήσεις
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ: ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΤΩΝ ΖΩΩΝ
Ι. Για τη γέννηση των συνηθειών που είναι κοινές σε όλα τα ζώα
II. Το γνωστικό σύστημα των ζώων
III. Τα άτομα του ίδιου είδους ενεργούν τόσο περισσότερο ομοιόμορφα όσο λιγότερο αντιγράφουν το ένα το άλλο και, επομένως, οι άνθρωποι είναι τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους, επειδή, σε σχέση με όλα τα ζώα, αυτοί έχουν τη μεγαλύτερη τάση για μίμηση
IV. Για τη γλώσσα των ζώων
V. Για το ένστικτο και τον λόγο
VI. Για το πώς αποκτά ο άνθρωπος τη γνώση του Θεού
VII. Για το πώς αποκτά ο άνθρωπος τη γνώση των ηθικών αρχών
VIII. Ως προς τι τα ανθρώπινα πάθη διαφέρουν από τα πάθη των ζώων
IX. Για το σύστημα των συνηθειών των ζώων: πώς μπορεί να είναι ελαττωματικό και πώς ο άνθρωπος διαθέτει το πλεονέκτημα να μπορεί να διορθώσει τις κακές του συνήθειες
Χ. Για τη νόηση και τη βούληση στον άνθρωπο και στα ζώα!
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΜΕΡΟΥΣ
ΕΠΙΜΕΤΡΟ του Μιχάλη Πάγκαλου: ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΔΥΝΗ ΤΩΝ ΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Ι. Το ιστορικό πλαίσιο: ο περιβάλλων καρτεσιανισμός
II. Από τον Κοντιγιάκ, στον Βίτγκενσταϊν: "στέκομαι απέναντι σε μια ψυχή"
III. Ντάιαμοντ versus Σίνγκερ και Ρόρτυ: για μια ηθικά σημαντική έννοια του ανθρώπινου όντος
IV. Το Αλτσχάιμερ, η αναγνώριση και η πίστη στην ιερότητα της ζωής
V. Ελίζαμπεθ Κοστέλο: από τη φιλοσοφία, στο μυθιστόρημα
VI. Το ζώο, το πλάσμα, το εγώ, το πρόσωπο: από τον Βίτγκενσταϊν, στον Λεβινάς