ΟΙ ΓΝΩΣΙΑΚΕΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΚΥΜΑ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΩΝ ΣΤΙΣ ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Παρουσίαση

Η γνωσιακή ψυχοθεραπεία που εισήγαγε ο Ααρών Τ. Μπεκ στα μέσα της 10ετίας του 1960 διαδραμάτισε μια εκπληκτική πορεία, σε βαθμό ώστε να ηγείται έναντι άλλων ψυχοθεραπειών, ακαδημαϊκά, ερευνητικά και κλινικά. Π.χ. η γνωσιακή θεραπεία έχει αναγνωρισθεί ως το «χρυσό πρότυπο» ψυχοθεραπείας που έχουμε ως σήμερα, διότι:
-Είναι η περισσότερο ερευνητικά μελετημένη ψυχοθεραπεία.
-Καμία άλλη ψυχοθεραπεία δεν έχει αποδειχθεί συστηματικά ανώτερη της γνωσιακής και αν υπάρχουν διαφορές, αυτές τυπικά ευνοούν τη γνωσιακή.
-Και τέλος, γιατί υπάρχει χώρος για βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της κατανόησης των μηχανισμών αλλαγής, ώστε η γνωσιακή να αποτελεί ουσιαστική πλατφόρμα για την απαρτίωση νέων δεδομένων.
Η εισαγωγή της γνωσιακής ψυχοθεραπείας στην Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών έγινε με δειλά βήματα το 1981, με την επιστροφή μου από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα, όπου άρχισα πανεπιστημιακές διαλέξεις και μαθήματα γνωσιακής ψυχοθεραπείας. Οι προσπάθειές μου έλαβαν σάρκα και οστά, με διαλέξεις και σε άλλες ψυχιατρικές κλινικές, οργάνωση σεμιναρίων και την έκδοση του πρώτου βιβλίου μου «Γνωσιακή θεραπεία: θεωρία και πράξη», με πρόλογο του καθηγητή και διαχρονικού μου δασκάλου, Κώστα Στεφανή. Υπό την προεδρία μου, έλαβε χώρα το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γνωσιακών Ψυχοθεραπειών (2007).
Πέρασαν πάνω από 25 χρόνια από την έκδοση του πρώτου μου βιβλίου. Ταυτόχρονα, η πρόοδος της γνωσιακής ψυχοθεραπείας γινόταν κάθε μέρα πιο αντιληπτή, όπως και η ανάγκη καταγραφής και ενσωμάτωσης των κλινικών δεξιοτήτων, ιδίως στην αντιμετώπιση των αγχωδών διαταραχών, όπου σημειώθηκε η μεγαλύτερη έρευνα και πρόοδος.
Έτσι, αποφάσισα τη συγγραφή της γνωσιακής ψυχοθεραπείας στις αγχώδεις διαταραχές που αποτελούν τις πιο συχνές ψυχικές διαταραχές στον γενικό πληθυσμό, με επικράτηση ζωής από 16 έως 31%, ενώ οι αμέσως επόμενες, οι διαταραχές διάθεσης,
με επικράτηση ζωής 12%. Κοντολογίς, το βιβλίο δημιουργήθηκε για την επικαιροποίηση των γνωσιακών-συμπεριφορικών θεραπειών στις αγχώδεις διαταραχές και την ανάδυση της τρίτης γενιάς θεραπειών ή του λεγόμενου τρίτου κύματος των γνωσιακών-συμπεριφορικών θεραπειών. [...] (Από την εισαγωγή της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Εισαγωγή
ΜΕΡΟΣ Α' Βασικά θέματα ψυχοθεραπειών
-Διάγνωση και ταξινόμηση ψυχικών διαταραχών
DSM-5
RDoC
Μετα-διαγνωστική («trans-diagnostic») ταξινόμηση
-Άγχος και αγχώδεις διαταραχές
Φόβος (οξεία απειλή)
Άγχος (δυνητική απειλή)
Αγχώδεις διαταραχές
-Επεξεργασία πληροφοριών
Ο τριαδικός εγκέφαλος
Τα δύο συστήματα επεξεργασίας πληροφοριών1
Απαρτίωση των δύο τύπων επεξεργασίας των πληροφοριών
Νευροψυχολογικοί οδοί
-Έκθεση
Θεωρία ανασταλτικής μάθησης
Πειραματικός έλεγχος υποθέσεων
Συμπεριφορική έκθεση έναντι πειραματικού ελέγχου υποθέσεων
-Νοητική απεικονιστική
Νοητική απεικονιστική και ψυχοπαθολογία
Νοητική απεικόνιση και επεμβάσεις
Τεχνικές νοητικών απεικονίσεων
-Πρόσδεση (Attachment)
Κατηγορίες πρόσδεσης στα παιδιά με βάση την αντίδραση στη μη οικεία κατάσταση
Τύποι πρόσδεσης στους ενηλίκους
Εσωτερικά μοντέλα εργασίας
Πρόσδεση και θεραπευτική σχέση
Μερικοί περιορισμοί της θεωρίας πρόσδεσης
-Ψυχοθεραπευτικές σχέσεις
Η γνωσιακή σχέση
Βασικές μέθοδοι στη γνωσιακή σχέση
Δημιουργία κατάλληλης θεραπευτικής σχέσης
Δυσχέρειες στη σχέση εξαρτώμενες από τον ασθενή
Διαφύλαξη της σχέσης
Από την πλευρά του ασθενούς
Από την πλευρά του θεραπευτή: αντι-μεταβίβαση
-Ενσυναίσθηση (Empathy)
Χαρακτηριστικά συναισθηματικής κατανόησης
Συστατικά της ενσυναίσθησης
Χειρισμοί
Γνωσιακές-Συμπεριφορικές Ψυχοθεραπείες (CBT): οι τρεις γενιές
ΜΕΡΟΣ Β' Αναβαθμισμένες γνωσιακές ψυχοθεραπείες στις αγχώδεις διαταραχές
-Εισαγωγή
Η προσέγγιση του Beck
Γνωσιακή αναδιατύπωση (cognitive reformulation)
Έλεγχος (παρεμβάσεις)
Συμπεριφορικές μέθοδοι
Γνωσιακές μέθοδοι
Αποτελεσματικότητα
-Διαταραχή πανικού
Εισαγωγή
-Αγοραφοβία
Συμπεριφορική και γνωσιακή προσέγγιση
Επιδημιολογικά
Επεμβάσεις
Γνωσιακές επεμβατικές φάσεις
Κλίμακες και ερωτηματολόγια για εκτίμηση
Ερωτηματολόγια
Καταγραφή κρίσεων πανικού
Συμπεριφορικές παρεμβάσεις
-Ειδικές φοβίες
Επιδημιολογικά
Αποτελεσματικότητα
Φάρμακα ενισχυτικά της γνωσιακής λειτουργίας στο φοβογόνο ερέθισμα
-Διαταραχή κοινωνικού άγχους [...]
-Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους (ΔΓΑ)
-Ιδεο-ψυχαναγκαστική διαταραχή
-Διαταραχές Ιδεοψυχαναγκαστικού Φάσματος
-Διαταραχή μετατραυματικού στρες (ΔΜΤΣ)
-Θεραπεία σχημάτων (Schema therapy)
ΜΕΡΟΣ Γ' Τρίτη γενιά (κύμα) γνωσιακών-συμπεριφορικών ψυχοθεραπειών
-Συναίσθημα
-Συγκινήσεις
-Συμπόνια και αυτοσυμπόνια
-Αηδία (απέχθεια, δυσγευσία: disgust)
-Διεργασίες της σκέψης και μορφές σκέψης κλινικής σημασίας
-Μεταγνωσιακή θεραπεία (Wells)
-Γνωσιακή θεωρία εστιασμένη στον μηρυκασμό για τη θεραπεία της υπολειπόμενης κατάθλιψης
-Θεραπείες τρίτου κύματος
-Μείωση του στρες βασισμένη στην ενσυνειδητότητα
-Διαλεκτική-Συμπεριφορική Θεραπεία
-Γνωσιακή θεραπεία βασισμένη στην ενσυνειδητότητα
-Θεραπεία αποδοχής και δέσμευσης
-Άλλες μη ταξινομούμενες θεραπείες
-Νοο-κατασκευαστική θεραπεία (Constructive Psychotherapy)
-Θετικές ψυχοθεραπείες
-Πνευματική θεραπεία
-Βιβλιογραφία