Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΛΟΥ

Παρουσίαση

Η "Θεωρία του Συμβόλου", η τελευταία εκτεταμένη -και ημιτελής- εργασία του Elias, συνεξετάζει τρία κύρια θέματα. Σε πρώτο επίπεδο διερευνά τα σύμβολα σε σχέση με τη γλώσσα, τη γνώση και τη σκέψη. Κατά δεύτερον, ο συγγραφέας τονίζει ότι τα σύμβολα είναι επίσης απτά ηχητικά ίχνη, υπογραμμίζοντας τον επικοινωνιακό χαρακτήρα του συμβόλου ως συνδετικού κρίκου ανάμεσα στην κουλτούρα και τη φύση, στον άνθρωπο και την εμπειρία του και εντέλει ανάμεσα στον άνθρωπο και το γλωσσικό περιβάλλον του. Σε ένα τρίτο επίπεδο, θέτει θεωρητικά ζητήματα για την οντολογική υπόσταση της γνώσης, υπερβαίνοντας παραδοσιακούς φιλοσοφικούς δυϊσμούς όπως υποκείμενο/αντικείμενο και ιδεαλισμός/υλισμός. Η "Θεωρία του Συμβόλου" επαναχαράσσει τα παραδοσιακά όρια ανάμεσα στο "κοινωνικό" και το "φυσικό". (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

Ο Νόρμπερτ Ελίας (1897-1990) είναι ένας από τους κορυφαίους κοινωνιολόγους του εικοστού αιώνα, που χάρη σε μια ευτυχή συγκυρία πολλά από τα βασικά του έργα είναι διαθέσιμα στην ελληνική βιβλιογραφία. Αναμφίβολα, οε αυτό το εγχείρημα υπήρξε σταθμός n έκδοση της θεμελιώδους μελέτης του "Η εξέλιξη του πολιτισμού" (1939, 1969, ελλ. εκδ. Νεφέλη, 1997), έργο με μεγάλη προϊστορία και σημαντικές επιδράσεις στο σύνολο της κοινωνιολογικής σκέψης. Σε απόσταση από το ακαδημαϊκό κατεστημένο και την επίσημη κοινωνιολογική προσέγγιση των κοινωνικών σχηματισμών, πολύ πριν γίνουν του συρμού οι γενεαλογικές μελέτες για την εξουσία και τους τρόπους διάχυσής της στο κοινωνικό σώμα, ο Ελίας επιτέλεσε ένα μοναδικό άθλο. Με βάση ένα πλούσιο εποπτικό υλικό, που αφορά τις αλλαγές στους τρόπους συμπεριφοράς και στα ήθη των ανώτερων στρωμάτων της Δύσης από τον Μεσαίωνα και μετά, μελέτησε τους μηχανισμούς του κοινωνικού ελέγχου, την εσωτερίκευση των ελέγχων στη διαδικασία διαφοροποίησης των κοινωνικών στρωμάτων, τη μετατροπή τους σε αυτοκαταναγκασμούς, και τέλος τις μεταβολές στον συναισθηματικό κόσμο αυτών των στρωμάτων. Οι ομόκεντροι κύκλοι αυτής της ανέλιξης, σε μια όλο και πιο διευρυμένη βάση, συνιστούν την εξάπλωση και την ανάπτυξη του πολιτισμού. Κοντολογίς, ο Ελίας αναλύει την πολιτισμική εξέλιξη στη βάση μιας διαδικασίας όχι αυστηρότερου αλλά διαφοροποιούμενου ελέγχου και αυτοελέγχου των ψυχορμήτων. Αυτή n διαδικασία συνδέεται άμεσα με τη δημιουργία μονοπωλίων της εξουσίας και ειδικότερα του κράτους. Με την κοινωνική άνοδο νέων στρωμάτων και την αναδιανομή της εξουσίας, οι κοινωνικοί σχηματισμοί μεταβάλλουν τα υποδείγματα κοινωνικής συμπεριφοράς και οργάνωσης των ψυχορμήτων. (...) (Γιώργος Μέρτικας, Η Αυγή 19-06-2011)