NICOLAS CALAS

Παρουσίαση

Ο ποιητής και κριτικός τέχνης Νικόλαος Κάλας (Λωζάννη, 1907 - Νέα Υόρκη, 1988) ήταν ένας ανήσυχος άνθρωπος, που δραπέτευσε από την Ελλάδα του Μεταξά για να συνεχίσει τις περιπλανήσεις του στις ατραπούς της μαρξιστικής και της φροϋδικής σκέψης, στην καρδιά του μοντέρνου κόσμου. Είχε τη στόφα του προφήτη, του εκλεκτού, του μάγου, που ύψωσε τη σημαία μιας πρωτοπορίας και προσπάθησε να αντιτάξει στον «αποθνήσκοντα ανθρωπισμό» μια καινούργια αντίληψη: τον υπερρεαλισμό. Έτσι ήταν και είναι έτοιμος να γίνει τέρας και να αγαπήσει τερατωδώς με «σωματικές επιθυμίες έναν λεπρό για τις πληγές του». Είναι ο διανοούμενος που πιστεύει στη συγκίνηση ως τον κύριο επαναστατικό μοχλό που παράγεται στο πεδίο της τέχνης. Στον Κάλας η παρουσία του βιώματος γίνεται τέχνη. Μαιτρ των συγκρούσεων, των αντιφάσεων και της αμφισβήτησης, ο ποιητής μας είναι υπέρ της έντασης που δημιουργείται, όταν η Σφίγγα θέτει ερωτήματα ζωής και θανάτου. «Της ηρεμίας είμαι εχθρός», θα πει. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Ευχαριστίες
Εισαγωγή - Το θέμα και οι στόχοι μας
Η κριτική για τον Ν. Κάλας
Βιογραφικά - Η αλληλογραφία του Κάλας
Αρχειακό υλικό
Εργογραφία Νικόλα Κάλας (Νικολάου Καλαμάρη, Νικήτα Ράντου, Μ. Σπιέρου, Nicolas Calas)
Μέρος Α': Ο ποιητής
Κεφ.Ι: Η αμφισβήτηση του κατεστημένου: Μία θεματική, μορφική και χρονολογική προσέγγιση στις συλλογές
Ο Κάλας και τα καλλιτεχνικά ρεύματα της πρωτοπορίας
Εξπρεσιονισμός
Ο φουτουρισμός
Ο υπερρεαλισμός
Ιδέες και θεματολογία στην ποίηση
"Το τραγούδι των λιμενικών έργων"
"Η διαδήλωση"
"Πανεπιστημιακή παράδοση"
"Στρογγυλή Συμφωνία"
Η έννοια του παιχνιδιού και ρομαντικά κατάλοιπα
"Σκάκι"
"Μπιλιάρδο"
Ο υπερρεαλισμός στην ελληνική του εκδοχή
"Ορέστης"
"Συμβόλαιο με δαίμονες"
Κεφ.II: Η ιδεολογία στην ποίηση του Κάλας
Η ιδεολογία του υπερρεαλισμού
Ο αντίλογος
Η απόρριψη της προγονοπληξίας
Εναντίον του χριστιανισμού: "Αθώος άλλος από τον άθεο;"
"Επανάσταση" (ενάντια στην παράδοση)
Το μαρξιστικό υπόβαθρο
Διαχρονική ιδεολογία: Μαρξισμός-Υπερρεαλισμός
Η απελευθέρωση από κάθε συμβατική ιδεολογία
Ιδεολογία και αισθητική
Ανθρωποφαγία για "ν' ανοίξουν οι πόρτες του ονείρου"
Κεφ.III: Η διακειμενικότητα στην υπηρεσία του μηνύματος
Τα πρόσωπα της καλασιανής διακειμενικότητας
Το πρόβλημα της ταυτότητας: Η αυτοβιογραφία ως διακείμενο
"Ερμαφρόδιτος" = ξένος και ανεπιθύμητος
Διακειμενικοί μάντεις, αρχαία και παλαιότερα κείμενα
Το πρόβλημα της γλώσσας και ο αντι-ψυχαρισμός
"Ακρόπολη"
Η συν-ομιλία με τους Έλληνες ποιητές
Η παρουσία του Καβάφη στην ποίηση του Κάλας
Το αίνιγμα που ακούει στο όνομα Ντόρρος
Η αντιπαλότητα με το Σεφέρη
Ο αντι-παλαμισμός του Κάλας
Το ποιητικό πορτρέτο του Γ. Θεοτοκά και η απάντηση
Συνομιλία με την ξένη ποίηση
Η τεχνική του χλευασμού και ο χλευασμός της τέχνης
Εναντίον βασιλέων και παλατιανών
Κοροϊδίες και καλαμπούρια
Μέρος Β': Ο θεωρητικός
Κεφ.IV: Ο Κάλας ως κριτικός και θεωρητικός της ελληνικής λογοτεχνίας
Μία θεωρητική προσέγγιση του όρου "πρωτοπορία"
Η νεότητα ως επαναστατικός λόγος
Αισθητική και ιδεολογική ταύτιση κριτικού και ποιητικού λόγου
Προλεταριακή τέχνη εναντίον μοντερνισμού
Κριτική της αρχαίας αρμονίας
Ο αντιπαλαμισμός του Κάλας
Η γραμματολογική πρόταση του Κάλας και ο καβαφισμός
"Για τις δίχως τέλος κατακτήσεις του ρομαντισμού"
"Για τον ελληνικό υπερρεαλισμό"
Κριτικά σημειώματα στον Εθνικό Κήρυκα της Νέας Υόρκης
Κριτική του θεατρικού συγγραφέα Θεοτοκά
"Το νοθευμένο κρασί της νοσταλγίας"
Ο Διγενής Ακρίτας του Ερρίκου Γκρεκουάρ
Εναντίον Ρίτσου και Αραγκόν
Κεφ.V: Ο Κάλας ως γάλλος θεωρητικός του υπερρεαλισμού
Εναντίον του υποκειμενισμού
Πολιτικές κρίσεις μέσα από τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία
Ο υπερρεαλισμός ως υπέρβαση (του υποκειμενισμού)
Η εικόνα (και ο διχασμός του Κάλας)
Η αισθητική εναντίον της ψυχολογίας
Εικόνα
Το Σύμβολο
Ο Κάλας ως επαναστάτης
Ο επαναστατικός σαδισμός
Επανάσταση κατά της θρησκείας
Η εξέγερση κατά του πατρός και η εντολή πατροκτονίας
Ο υπερηρωισμός
Κεφ.VI: Ο Κάλας ως αμερικανός θεωρητικός του υπερρεαλισμού
Ο Κάλας ως συγγραφέας υπερρεαλιστικών μανιφέστων
Ο υπερρεαλισμός ως προπαγάνδα και "θαύμα"
Ο χωροχρόνος του υπερρεαλιστή
Για ποιον γράφουμε;
Το αίνιγμα της Σφίγγας και ο Οιδίπους
Ένας απολογισμός: "Η πρόκληση του υπερρεαλισμού"
Κεφ.VII: Ο Κάλας ως αμερικανός κριτικός τέχνης
Confound the wise (1942) (Να μωράνουμε τους σοφούς)
Ο Κάλας ως κριτικός μιας "αιρετικής" τριαδικής εικόνας
Art in the age of risk (1968) - "Η τέχνη την εποχή της διακύβευσης"
Ο Κάλας ως υπερρεαλιστής τεχνοκριτικός της εικόνας
Ikones and images of the Sixties (1971) (Εικόνες και είδωλα της δεκαετίας του '60)
Transfigurations. Art Critical Essays on the Modern Period (1985). (Μεταμορφώσεις: Κριτικά Δοκίμια Τέχνης της Σύγχρονης Περιόδου)
Η τρέλα στην αρένα
Επίλογος
Επίμετρο Ι. Αντρέας Καραντώνης (1933): "Ένας υπερμοντέρνος λόγιος"
Επίμετρο II. Ν. Κάλας (1940): "Προς ένα τρίτο υπερρεαλιστικό μανιφέστο"
Ένα γαλλικό ποίημα του Κάλας
Βιβλιογραφία