ΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ

Παρουσίαση

Ο Ρασκόλνικοφ, ο κεντρικός ήρωας στο Έγκλημα και Τιμωρία, κουβαλά -παρότι ο ίδιος, τουλάχιστον αρχικώς, δεν το αντιλαμβάνεται- την ουσία της Ορθοδοξίας. Πρόκειται για μια φυσιογνωμία "σχισματική" (Raskol = Σχίσμα, raskolnik = σχισματικός), όπως άλλωστε δηλώνει το όνομά του· είναι "σαν να εναλλάσσονται μέσα του δυο αντικρουόμενοι χαρακτήρες", λέει ο Ραζουμίχιν στην Πουλχερία και την Ντούνια.
Πρώην φοιτητής, διωγμένος από το πανεπιστήμιο, "απόμακρος" και "κλειστός" χαρακτήρας, σχεδόν ακοινώνητος, με τη "νεανική φιλαρέσκεια" και περηφάνια που του αρμόζει, ο Ρασκόλνικοφ δεν είναι ένας χυδαίος δολοφόνος, αλλά ένας ιδεολόγος με ανώτερα κίνητρα. Όχι μόνο αφουγκράζεται τις "παράξενες ιδέες" της νέας γενιάς που "κυκλοφορούν στην ατμόσφαιρα", αλλά υποκύπτει σε αυτές και, "έχοντας γίνει προληπτικός το τελευταίο διάστημα", αντιλαμβάνεται την συζήτηση μεταξύ του αξιωματικού και του φοιτητή που ακούει στο καφενεδάκι λίγο πριν διαπράξει τον φόνο σαν μια "υπόδειξη" για τον προορισμό του. Κυριεύεται από την ηθική του ωφελιμισμού, όπου "ένα μικρό ασήμαντο εγκληματάκι" όχι μόνο θα "ξεπλυθεί με χιλιάδες καλές πράξεις", αλλά θα φέρει "εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες υπάρξεις στο σωστό δρόμο", και φτάνει στο σημείο να διαπράξει έναν φόνο για λόγους ιδεολογικούς, για να δικαιώσει "το καθήκον, τη συνείδηση" της νέας γενιάς". Ο Ρασκόλνικοφ ενσαρκώνει όλα τα προβλήματα της εποχής του που ο Ντοστογιέφσκι προσπαθεί να πολεμήσει καθώς το μυθιστόρημα υπακούει στην αντιδικία του συγγραφέα με τους μηδενιστές, η οποία εκφραζόταν καιρό τώρα σε κάθε του συγγραφική απόπειρα. Δεν μένει όμως στάσιμος ως χαρακτήρας στην πολιτική και ιδεολογική του διάσταση· αντιθέτως, εξελίσσεται καθώς έρχεται αντιμέτωπος με τις συνέπειες των πράξεών του. Η αληθινή τιμωρία δεν είναι αυτή που του επιβάλλεται από το νόμο, αλλά η ψυχική κόλαση πού επιβάλλει ο ίδιος στον εαυτό του. Δεν αρκεί μονάχα να ομολογήσει το έγκλημά του για να λυτρωθεί, ούτε να ζητήσει συγχώρεση από τον Θεό κι από την ανθρωπότητα. Χρειάζεται να δει το φως πού κρύβεται μέσα του και να τολμήσει να ομολογήσει στον εαυτό του την πίστη του. Το βιβλίο περιγράφει την πορεία του Ρασκόλνικοφ προς την ελευθερία, καθώς ανακαλύπτει, με τη βοήθεια της Σόνιας και την δύναμη της αγάπης, τον εαυτό του και ψηλαφεί εντός του την παρουσία του Ιησού Χριστού. Η ανάγνωση της ιστορίας του Λαζάρου από τα χείλη της Σόνιας παροτρύνει τον αναγνώστη να πιστέψει στη μεταμόρφωση του ήρωα, η οποία έρχεται στο τέλος του βιβλίου όταν ο Ρασκόλνικοφ αγκαλιάζει την πλευρά του εαυτού του που τόσο καιρό απαρνιόταν, παύει να αντιστέκεται στην πίστη του και, ως άλλος Λάζαρος, ανασταίνεται. (Από την έκδοση)