ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Παρουσίαση

"Θυμάμαι τη μικρή πολιτεία, όπου γεννήθηκα. Τα παιδικά μου χρόνια. Είχε τότε μόνο Δημοτικό Σχολείο και Ελληνικό, με Σχολάρχη. Θυμάμαι που στις νυχτερινές ακολουθίες των Χαιρετισμών και της Μεγάλης Εβδομάδας, μικρός στην εκκλησία, μέσα στο ιερό όπου ιερουργούσε ο Παππούς μου, ο παπάς, γλάρωναν τα μάτια μου και κουτούλαγα. Και ο Παππούς μου μ' έπαιρνε από το χέρι και με ξάπλωνε επάνω στην κασέλλα, όπου είχε τα ιερά του μια κασέλλα πλάι στον κάλαμο της αγίας τράπεζας. Από την πλάκα της έπεφτε η ενδυτή εμπρός από την κασέλλα και ήταν σαν να με σκέπαζε το ιερό άμφιο στον ύπνο μου.
...Στην προκείμενη "Δοκιμή αυτοβιογραφίας" ας μην περιμένει κανείς πως θα βρει κάτι σπουδαίο και αξιομνημόνευτο. Αντίθετα, τα βιογραφικά επεισόδια που σημειώνονται είναι από τα πιο ασήμαντα που μπορεί να φανταστεί κανείς. Και ούτε καν είναι που να ενδιαφέρουν τους ώριμους ανθρώπους. Ανήκουν στην καθημερινότητα. Τα παρουσιάζω μόνο για λόγους τεχνικούς, σαν ένα είδος σκελετού για όσα άλλα δεν είναι βιογραφικά."
Ο αρχαιολόγος Δημήτρης Πάλλας (1907-1995) εργάστηκε πολλά χρόνια στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, έγινε το 1965 καθηγητής της Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και απολύθηκε το 1968 από τη χούντα των συνταγματαρχών. Το αυτοβιογραφικό κείμενο που δημοσιεύεται από τα κατάλοιπά του και ο ίδιος παρουσιάζει με τα παραπάνω λόγια γράφτηκε το 1972 με αφορμή το λόγο περί ορθοδοξίας που βρισκόταν την εποχή εκείνη σε έξαρση, άλλοτε στην επίσημη εκδοχή του "ελληνοχριστιανικού πολιτισμού", άλλοτε ως αντιπολιτευόμενη "νέα" προσέγγιση της ορθοδοξίας, που διακήρυσσε την αποκάθαρση της παράδοσης από τον δυτικό ορθολογισμό. Στις απόψεις αυτές ο Πάλλας απαντά εκθέτοντας τις εμπειρίες του από τη λαϊκή, σχεδόν δεισιδαιμονική, λατρεία των παιδικών του χρόνων. Περιγράφει μετά την πορεία του προς μια λόγια θρησκευτικότητα και στη συνέχεια στην αμφισβήτησή της, καθώς σταδιακά ανακάλυπτε την ιστορική διάσταση της θρησκείας, του χριστιανισμού και της έννοιας της ορθοδοξίας. Μαζί με την "Αυτοβιογραφική δοκιμή" δημοσιεύεται ένα δοκίμιο για την ελληνοχριστιανική ιδεολογία των δικτατόρων της 21ης Απριλίου, τις πηγές της και τη σημασία που είχε η παραεκκλησιαστική οργάνωση "Ζωή" στη μεταπολεμική Ελλάδα. Το κείμενο αυτό, γραμμένο στις αρχές του 1974, προοριζόταν να δημοσιευθεί στην εφημερίδα "Το Βήμα", αλλά κόπηκε γιατί δεν θα πέρναγε από τη λογοκρισία της χούντας. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ (ΟΛΓΑ ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ)
Δ. Ι. ΠΑΛΛΑΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
ΔΟΚΙΜΗ ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1. ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ
2. ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (ΚΑΤΙ ΣΑΝ ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ)
3. ΟΝΕΙΡΟΠΟΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΜΦΙΒΟΛΙΕΣ. ΝΕΕΣ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ
4. ΠΡΟΣ ΤΟ ΟΡΙΑΚΟ ΣΗΜΕΙΟ (ΚΑΤΙ ΣΑΝ ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ)
5. Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ
6. Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΩΣ ΠΛΗΡΩΜΑ ΚΑΙ ΩΣ ΚΕΝΩΜΑ
7. Ο ΔΙΑΣΚΕΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Ο «ΕΛΛΗΝΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ»
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΠΑΡΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΤΗΣ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967
ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΚΕΛΟΣ
1. ΠΡΟΪΔΕΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
2. ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967
3. ΤΟ ΕΥΣΕΒΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (ΟΛΓΑ ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ)