Η ΚΡΙΣΗ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΒΑΙΜΑΡΗΣ

Παρουσίαση

Το βιβλίο περιλαμβάνει τέσσερα άρθρα που εξετάζουν την περίπλοκη σχέση ανάμεσα στην κβαντική φυσική και στο κοινωνικο-πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο αυτή διαμορφώθηκε.
Στο πρώτο άρθρο, του αμερικανού ιστορικού των επιστημών Πολ Φόρμαν, υποστηρίζεται ότι η διαμόρφωση της κβαντικής φυσικής ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα στη γερμανόφωνη Ευρώπη μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της νέας κβαντομηχανικής, ο μη αιτιακός χαρακτήρας της, δεν ήταν, σύμφωνα με τον Φόρμαν, προϊόν των εσωτερικών εξελίξεων στη φυσική, αλλά αποτέλεσμα της οικειοποίησης από πολλούς φυσικούς της ιδεολογίας του ανορθολογισμού που κατείχε ηγεμονική παρουσία στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Το δεύτερο και το τρίτο άρθρο, των ιστορικών της φυσικής Τζων Χέντρι και Νόρτον Γουάιζ αντίστοιχα, εκφράζουν με αντιπροσωπευτικό τρόπο την πρόσληψη της "θέσης Φόρμαν" από την κοινότητα των ιστορικών των επιστημών. Ο τόμος κλείνει με μια πρόσφατη εργασία του ίδιου του Φόρμαν, όπου απαντά στην κριτική που ασκήθηκε στο έργο του από το 1971, όταν πρωτοδημοσιεύθηκε.
Στόχος του βιβλίου είναι να παρουσιάσει στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό τη συζήτηση για τη "θέση Φόρμαν" -μια ρηξικέλευθη προσέγγιση που έχει συζητηθεί πολύ ανάμεσα σε φυσικούς, μαθηματικούς, και ιστορικούς και φιλοσόφους των επιστημών- διερευνώντας τόσο τις ιστοριογραφικές προκείμενες της κοινωνικής και πολιτισμικής ιστορίας των επιστημών όσο και την ιστορία της σύγχρονης φυσικής. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Εισαγωγή των επιμελητών: Οι δυνατότητες για μια κοινωνική και πολιτισμική ιστορία της σύγχρονης φυσικής
ΠΟΛ ΦΟΡΜΑΝ
Το πολιτισμικό περιβάλλον της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, η αιτιότητα και η κβαντική θεωρία, 1918-1927: Η προσαρμογή των Γερμανών φυσικών και μαθηματικών σε ένα εχθρικό διανοητικό περιβάλλον
Ι. Το πολιτισμικό πλαίσιο στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης ως εχθρικό πνευματικό περιβάλλον
1. Όπως το αντιλαμβάνονται οι φυσικοί και οι μαθηματικοί
2. Όπως βεβαιώνεται από άλλους παρατηρητές
3. Πνευματικοί σύμμαχοι: Ο Κύκλος της Βιέννης και το Μπάουχαους
4. Εκπαιδευτικά ιδεώδη και μεταρρυθμίσεις
5. Η κρίση της επιστήμης
6. Ο Σπένγκλερ και Η παρακμή της Δύσης
ΙΙ. Η προσαρμογή της ιδεολογίας στο διανοητικό περιβάλλον
1. Εισαγωγή
2. Από το θετικισμό στη φιλοσοφία της ζωής
3. Η συνθηκολόγηση με τη θεωρία του Σπένγκλερ
4. Η σφοδρή επιθυμία για κρίσεις
ΙΙΙ. "Εγκαταλείποντας την αιτιότητα": Η γνώση προσαρμόζεται στο διανοητικό περιβάλλον
1. Εισαγωγή. Η έννοια της αιτιότητας
2. Οι πρώτες νύξεις μιας διαφωνίας, 1919-1920
3. Προσηλυτισμοί στο δόγμα της μη αιτιότητας, 1919-1925
α. Οι πρώτοι προσήλυτοι: Έξνερ και Βάιλ
β. Καλοκαίρι και φθινόπωρο του 1921: φον Μίσες, Σότκι, Νερνστ, κ.ά.
γ. Σημαντικές μεταγενέστερες μεταστροφές: Σρέντινγκερ και Ράιχενμπαχ
4. Οι αμετανόητοι κόντρα στο ρεύμα, 1922-1923
5. Η κατάσταση γύρω στο 1924
6. Η τελευταία αντίσταση της αιτιότητας, 1925-1926
7. Συμπέρασμα
ΤΖΩΝ ΧΕΝΤΡΙ
Το πολιτισμικό περιβάλλον της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και η κβαντική αιτιότητα
Οι θέσεις του Φόρμαν
Το διανοητικό περιβάλλον της Βαϊμάρης
Η γενική προσαρμογή των φυσικών και των μαθηματικών στο περιβάλλον τους
Το θέμα της αιτιότητας
Περίληψη και συζήτηση
ΝΟΡΤΟΝ Μ. ΓΟΥΑΪΖ
Πάσκουαλ Γιόρνταν: κβαντομηχανική, ψυχολογία, εθνικοσοσιαλισμός
Διαισθητική κβαντομηχανική
Ο ρόλος του Μπορ
Η ταυτότητα
Ο αυθορμητισμός
Το κείμενο του Γιόρνταν
Στοχαστικός θετικισμός
Η μη δυνατότητα αντικειμενοποίησης
Η συμπληρωματικότητα και η θεωρία μετασχηματισμού
Βιολογία, ψυχολογία και παραψυχολογία
Θεωρία της ενίσχυσης και φαινομενολογική τελεολογία
Ο οργανισμός είναι μια μικροσκοπική οντότητα
Ο σχηματισμός ολοκληρωμένων δομών
Η σκοπιμότητα
Ψυχανάλυση και παραψυχολογία
Συμπεράσματα και ηθικό δίδαγμα
Μπορεί η ναζιστική ιδεολογία να κάνει καλή κβαντομηχανική;
Οι αντιστροφές
Διεθνισμός και αντισημιτισμός
Πολιτική ισχύος - από το NSDAP στο CDU
ΠΟΛ ΦΟΡΜΑΝ
Ορισμένες σκέψεις για την απόρριψη από νεωτερικούς και μετανεωτερικούς ιστορικούς της επιστήμης του άρθρου "Το πολιτισμικό περιβάλλον της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, η αιτιότητα και η κβαντική θεωρία"
Η χαρακτηριστική μεθοδολογία των επιστημονικών κλάδων ήταν το πλαίσιο της σύνθεσης
Η απόρριψη της "Βαϊμάρης" από τους νεωτερικούς και τους προνεωτερικούς
Η απόρριψη της "Βαϊμάρης" από τους μετανεωτερικούς
Πάρθια βέλη
Ευρετήριο ονομάτων