ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ

Παρουσίαση

Η μετάφραση είναι σαν το περιστέρι του Καντίου που πετά στο κενό. Δεν υφίσταται γενικώς και αορίστως μετάφραση ούτε υπάρχει γενικώς ισχύουσα μεταφραστική μορφή των κειμένων. Τα μεταφράσματα ποικίλλουν αναλόγως των εκάστοτε επιδιωκόμενων σκοπών, ο δε κάθε σκοπός του μεταφραστή αποτελεί και μια μεταβλητή, η οποία λαμβάνει τις τιμές που της δίνει κάθε φορά αυτός που την προσλαμβάνει μέσω της γλώσσας. Σε όλα τα "γλωσσικά δρώμενα" απαντώνται πάντοτε δύο κρίσιμες μεν, συγκρουόμενες όμως μεταξύ τους όψεις: αφενός το περιεχόμενο, ήτοι η πληροφορία που πρέπει να εκφραστεί και που περνάει από τον πομπό στον δέκτη, δηλαδή η έννοια, και αφετέρου τα ακουστικά και/ή τα εικαστικά φαινόμενα που μεταφέρει η εν λόγω πληροφορία, δηλαδή τα κείμενα. Αφού η Γλωσσολογία τυποποιεί όλες τις μεταφράσεις μέσω ενός συνόλου πρόσφορων κανόνων, εδώ χρήση της γλώσσας σημαίνει μετάφραση της έννοιας στα κείμενα και των κειμένων στις έννοιες. Η ακεραιότητα της οντότητας των κειμένων διατηρείται στη μετάφραση μόνο εάν η μετάφραση έχει ειρμό και συνοχή. Η δε μετάφραση έχει, από απόψεως σκοπού, ειρμό και συνοχή μόνο αν αποτελεί μια γλώσσα, και δη γλώσσα αποτελούσα ιδανικό σύνθεμα της γλώσσας αφετηρίας και της γλώσσας αφίξεως. Η ύπαρξη τρίτης γλώσσας -αυτού, δηλαδή, που αποκαλείται "κοινή μεταφραστική" ή "translatorese"- καταλύει τη μετάφραση, διότι δεν πρόκειται κατ' ουσίαν περί γλώσσας αλλά περί γλωσσοείδειας. Η επιστήμη της μετάφρασης δεν ερευνά κυρίως τη "γλώσσα ως όργανο", αλλά τη "γλώσσα ως λόγο". Γι' αυτό και όλες οι περί μεταφράσεως επιστημονικές θεωρίες είναι πρόσφορες, αρκεί να βασίζονται στη δημιουργική πλευρά της γλώσσας, στη γλώσσα ως λόγο ήτοι, η οποία εμπεδώνεται στην ολοκληρωτική αφομοίωση των σχετικών με τους σκοπούς του μεταφραστή υποκειμενικών και ιστορικών στοιχείων». (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Εξήγηση συντμήσεων
Ουβερτούρα
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Τι είναι η θεωρία και η πράξη της μετάφρασης;
Αν η μετάφραση είναι "μήτις", τότε τι είναι ο μεταφραστής;
Μερικοί τυχαίοι ορισμοί και η πανουργία της "ισοδυναμίας"
Περί "ισοδυναμίας": πρώιμα initialia
Περί του σκοπού της μετάφρασης
"Ανοιχτές" και "κλειστές" μεταφράσεις
Η Επιστήμη της Μετάφρασης και η Γλωσσολογία
Γλώσσα και γνώση εν σχέσει προς τη μετάφραση: Herder, von Humboldt, Sapir, Whorf, Chomsky
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Και πάλι: Τι είναι μετάφραση;
"Μετάφραση" και "Translation"
Τι μεταφράζουμε; Τι είναι η μεταφραστική ικανότητα;
Η προβληματική της μεμονωμένης γλώσσας στην Επιστήμη της Μετάφρασης
Πόσο απόλυτο είναι το ότι "δεν μεταφράζονται λέξεις";
Τι είναι κείμενο;
Σημείο, σημασία, έννοια
Η αποστολή του μεταφραστή εν σχέσει προς την τριάδα "σημείο, σημασία, έννοια"
Η σημασιολογική και η ονομασιολογική φάση της μετάφρασης
Και πάλι η "ισοδυναμία"; - Η σημασία και η γενόμενη χρήση της σημασίας
Η λειτουργία των κειμένων στη μετάφραση, τα διάφορα εξωγλωσσικά στοιχεία και η ενδεχόμενη σύγκρουση σημείου και εννοίας κατά τη μετάφραση
Εννενοημένα, ωμιλημένα, εκπεφρασμένα και Επιστήμη της Μετάφρασης
Η γλώσσα ως πραγματικότητα και η Επιστήμη της Μετάφρασης
Μετάφραση και μεταγλωσσική λειτουργία της γλώσσας
Προπλασμοί κειμένου ή κείμενα εν προπλάσματι
Για ποιο λόγο μεταφράζουμε; - Πρωτοταγείς και δευτεροταγείς μεταφράσεις
Η μετάφραση στην τάξη του σχολείου
Περί ελέγχου των μεταφράσεων και των διορθώσεων που επιφέρονται σε αυτές
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
Εγγύτερες προσεγγίσεις της μετάφρασης
Μετάφραση και νόημα
Τα περί τον (προσδι)ορισμό του νοήματος προβλήματα
Οι παλαιές Περί Νοήματος Θεωρίες
Η Αναφορική και η Ιδεϊκή Θεωρίες του Νοήματος
Οι περί νοήματος και γλωσσοπαιγνίων θεωρίες του Λουδοβίκου Wittgenstein
Επαληθευσιμότητα και νόημα
Μη φυσικό νόημα και προθέσεις
Νόημα και όροι αληθείας των προτάσεων
Σημασιολογία και διεπιστημονικότητα
Η μετάφραση ως διαδικασία απονομής νοήματος
Η απροσδιοριστία της μετάφρασης: η περίπτωση του W. V. O. Quine
Μετάφραση και ισοδυναμία: αναλυτικά όψιμα
Ανακωδίκευση / υποκατάσταση
Τι είναι η περιώνυμη ισοδυναμία;
"Ισοδυναμία" και Αντιπαραβολική Γλωσσολογία
"Ισοδυναμία" και Επιστήμη της Μετάφρασης
Η λειτουργική δυνάμει ισοδυναμία εν διαφορά
Γιατί δεν υπάρχει ισοδυναμία ούτε μέσα στην ίδια την ισοδυναμία!
Δυσκολίες στη μετάφραση
Η γλωσσολογική προσέγγιση των εκ της μεταφράσεως προκυπτουσών δυσκολιών
Η μετάφραση της μεταφοράς
Περί μεταφοράς γενικώς
Τα είδη της μεταφοράς
Η νεκρή μεταφορά
Η στερεότυπη ή κοινότοπη μεταφορά
Η εξ αποθέματος ή αποθησαυρισμένη μεταφορά
Η νωπή ή αρτιγέννητη μεταφορά και οι νεολογισμοί
Η αυθεντική ή γνήσια μεταφορά
Η μετάφραση της argot και της slang
Μετάφραση μέσω της χρήσεως συνωνύμων
Γενικά περί συνωνυμίας
Τα είδη της συνωνυμίας - Συνωνυμία και θεωρία των σημασιολογικών αξιωμάτων - Συνωνυμία και διαφασικά υποσυστήματα - Λεξιλογική αλληλεγγύη και μετάφραση
Ο ρόλος των συνωνύμων και της σχέσης συνωνυμίας στη μεταφραστική διαδικασία
Η μετάφραση των γραμματικών συνωνυμιών
Η μετάφραση των λεξικών συνωνύμων
Η μετάφραση μέσω της χρήσης αναφορικών συνωνύμων
Η μετάφραση δια των συμφραστικών συνωνύμων
Φινάλε
Βιβλιογραφία
Ευρετήριο κυρίων ονομάτων
Ευρετήριο πραγμάτων