ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΑΔΙΚΟΠΡΑΞΙΩΝ

Παρουσίαση

"Μη ζημιώσεις τον συνάνθρωπό σου", μου έλεγαν οι γονείς μου, "κι αν άθελά σου προκάλεσες βλάβη ή προξένησες ζημία, αποκατάστησέ την ...... Η πιο πάνω φράση είναι το απαύγασμα και το δικαιοηθικό έρεισμα της αρχής "του μη ζημιούν", όπως αποτυπώνεται στο δίκαιο των αδικοπραξιών, εντός ή εκτός συστήματος του Αστικού Κώδικά μας, αλλά και γενικότερα στο πλαίσιο του νομικού μας πολιτισμού.
Από τους Μιλήσιους φυσιοκράτες μέχρι τα αριστοτελικά Ηθικά Νικομάχεια, η βλάβη που προκαλείται από ανθρώπινη ενέργεια σε αγαθά τρίτου προσώπου επιβάλλει την ανάγκη επαναφοράς της ισορροπίας που εθίγη λόγω της επεμβάσεως. Για τις αρχαιοελληνικές αντιλήψεις, είτε πρόκειται για ακούσιον συνάλλαγμα είτε για εκούσιον, η πρόκληση βλάβης αποτελεί την αναγκαία προϋπόθεση για τη γένεση αποκαταστατικής ευθύνης. Όπως η εκπλήρωση μιας συμβατικής παροχής δημιουργεί για το άλλο μέρος υποχρέωση καταβολής αντιπαροχής, έτσι και η αδικοπρακτική προσβολή των έννομων αγαθών τρίτου προσώπου δημιουργεί σε βάρος του δράστη, ο οποίος ωφελήθηκε καθ' οιονδήποτε τρόπο (άμεσο ή έμμεσο, υλικό ή ηθικό), υποχρέωση παροχής, μέσω της οποίας αναιρούνται, στο μέτρο του δυνατού, οι συνέπειες της συμπεριφοράς του. Ο αποζημιωτικός λόγος ευθύνης, ως λόγος αποτρεπτικός, αλλά και αποκαταστατικός, εκφράζεται ως ηθική εντολή και ταυτοχρόνως νομική δεσμευτική υποχρέωση, απευθυνόμενη σε όλους τους κοινωνούς του δικαίου, μέσω της γενικής ρήτρας των ΑΚ 914 επ. (914-938).
Οι πιο πάνω σκέψεις αποτέλεσαν την αφορμή της σχετικής ενασχόλησής μου, την αφετηρία και τον λόγο συγγραφής του ανά χείρας πονήματος. Η μακρόχρονη πορεία του δικαίου των αδικοπραξιών -όπως διανθίζεται και εμπλουτίζεται από την αδιάπτωτη αλληλουχία των κοινωνικο-ιστορικών δεδομένων, διαλέγεται με την επιστήμη και αντανακλάται στο θετικό δίκαιο και στη νομολογία- είναι το κυρίαρχο αντικείμενο του ανά χείρας έργου, στο οποίο αποπειρώμεθα να αποδώσουμε το ζωντανό δίκαιο της αδικοπρακτικής ευθύνης των άρθρων 914-938 ΑΚ.
Ευχαριστίες οφείλονται στους μαθητές μου, τον διδάκτορα και δικηγόρο Απόστολο Μάνθο, τη διδάκτορα και δικηγόρο Χριστίνα Βρεττού, καθώς και τη μεταπτυχιακή φοιτήτρια Αστικού Δικαίου και δικηγόρο Δήμητρα Θεοχαροπούλου, για τη βοήθεια και την ανεκτίμητη συμπαράστασή τους. (Από τον πρόλογο του συγγραφέα)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ-ΑΦΙΕΡΩΜΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
§ 1. Η αδικοπραξία γενικά
Ι. Έννοια
II. Αδικοπραξία και παραβίαση σύμβασης
III. Αποκαταστατικός ή κυρωτικός χαρακτήρας
IV. Γενική ρήτρα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΔΙΚΟΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ
§ 2. Ανθρώπινη συμπεριφορά
Ι. Εισαγωγικά
II. Η ανθρώπινη συμπεριφορά ως στοιχείο του πραγματικού της ΑΚ 914
III. Ανθρώπινη πράξη
IV. Ανθρώπινη παράλειψη
§ 3. Παράνομη συμπεριφορά
Ι. Οριοθέτηση της αδικοπρακτικής ευθύνης
ΙΙ. Έννοια "παρανόμου"
III. Μορφές "παρανόμου"
IV. Άρση του παρανόμου
§ 4. Υπαιτιότητα και ικανότητα για καταλογισμό
Ι. Έννοια υπαιτιότητας
ΙΙ. Ο δόλος ως μορφή υπαιτιότητας
III. Η αμέλεια ως μορφή υπαιτιότητας
IV. Τυχηρά και ανωτέρα βία
V. Απαλλακτικές ρήτρες
VI. Ικανότητα προς καταλογισμό
§ 5. Αιτιώδης σύνδεσμος
Ι. Ο αιτιώδης σύνδεσμος ως νόμιμη προϋπόθεση της αδικοπρακτικής ευθύνης
ΙΙ. Οι θεωρίες για τη θεμελίωση της αιτιότητας
III. Προβληματικές περιπτώσεις αιτιότητας
IV. Πρόκληση ζημίας από περισσότερους
§ 6. Ζημία
Ι. Έννοια και αποκατάσταση της ζημίας
II. Διακρίσεις
III. Συνυπολογισμός ζημίας και κέρδους
IV. Ζημία από συντρέχον πταίσμα (ΑΚ 300)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΕΙΔΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΑΔΙΚΟΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ
§ 7. Προσβολή των χρηστών ηθών
Ι. Η ρύθμιση της ΑΚ 919
II. Αντίθεση στα χρηστά ήθη
III. Πρόθεση για την πρόκληση ζημίας
IV. Περιπτωσιολογία
§ 8. Δυσφημητικές διαδόσεις
Ι. Η ρύθμιση της ΑΚ 920
ΙΙ. Προϋποθέσεις εφαρμογής της ΑΚ 920
III. Η ζημία που αποκαθίσταται
§ 9. Παραμέληση εποπτείας
Ι. Η ρύθμιση της ΑΚ 923
ΙΙ. Εποπτεία του προσώπου
III. Φορείς εποπτείας
IV. Προϋποθέσεις ευθύνης κατ' ΑΚ 923
V. Ευθύνη του εποπτευόμενου
§ 10. Ευθύνη του κατόχου ζώου
Ι. Η ρύθμιση της ΑΚ 924
II. Ο γενικός κανόνας
III. Η εξαίρεση των κατοικίδιων ζώων
§ 11. Ευθύνη από πτώση κτίσματος ή άλλου έργου
Ι. Η ρύθμιση της ΑΚ 925
II. Προϋποθέσεις θεμελίωσης της ευθύνης κατ' ΑΚ 925
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΕΥΘΥΝΗ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΩΝ
§ 12. Η ευθύνη από πρόστηση
Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις
II. Η έννοια της πρόστησης
III. Πρόκληση ζημίας κατά την υπηρεσία
IV. Εις ολόκληρον ευθύνη
V. Συγγενείς μορφές ευθύνης
§ 13. Εις ολόκληρον και εξ αναγωγής ευθύνη
Ι. Εισαγωγή
ΙΙ. Εις ολόκληρον ευθύνη
III. Αναγωγική ευθύνη
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΕΝΝΟΜΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
§ 14. Η αξίωση αποζημίωσης
Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις για την έννομη προστασία
II. Γενικά χαρακτηριστικά της αξίωσης αποζημίωσης
III. Θανάτωση προσώπου
IV. Βλάβη του σώματος ή της υγείας
V. Ειδικότερα ζητήματα σχετικά με την αξίωση αποζημίωσης λόγω θανάτωσης ή βλάβης του σώματος ή της υγείας
VI. Αφαίρεση ή βλάβη πράγματος
VII. Παραγραφή της απαίτησης από αδικοπραξία
§ 15. Η αξίωση για άρση ή παράλειψη της προσβολής
Ι. Ουσιαστικές προϋποθέσεις
§ 16. Η αξίωση χρηματικής ικανοποίησης της ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης
Ι. Ο σκοπός της χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης
ΙΙ. Η αξίωση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης
III. Ενάγων και εναγόμενος
IV. Ουσιαστικές προϋποθέσεις
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ