ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Παρουσίαση

Η παρούσα τρίτη έκδοση του "Εγχειριδίου" κατέστη επιβεβλημένη ως εκ των πολλών τροποποιήσεων που επήλθαν στην ύλη του κατά την πενταετία που παρήλθε από την προηγούμενη έκδοσή του και ιδίως κατά το τελευταίο χρονικό διάστημα.
Παρότι δεν μεσολάβησε μείζων νομοθετική μεταβολή, ως λ.χ. νέος Καταστατικός Χάρτης, νόμος για την εκκλησιαστική περιουσία ή την εκκλησιαστική δικαιοσύνη, πλήθος διατάξεων, κατά κανόνα σε άσχετα νομοθετήματα, τροποποίησε πολλές και καίριες διατάξεις του δικαίου τόσο της Εκκλησίας της Ελλάδος όσο και της νομοθεσίας που αφορά στα ιδιαίτερα εκκλησιαστικά καθεστώτα εντός της ελληνικής επικράτειας.
Η θέση εξάλλου σε ισχύ του νεαρού Ν. 4301/2014, με αντικείμενο την οργάνωση της νομικής μορφής των θρησκευτικών κοινοτήτων και των ενώσεών τους στην Ελλάδα, διαφοροποίησε ουσιωδώς κεφάλαια περί θρησκευτικής ελευθερίας.
Τέλος, η παραγωγή πληθώρας νέων, κατ' εξουσιοδότηση του νόμου, Κανονισμών στην Εκκλησία της Ελλάδος, αλλά ήδη και στην Εκκλησία της Κρήτης, οδήγησε σε σοβαρές μεταβολές πολλών ενοτήτων του δικαίου που διέπει την εσωτερική διοίκηση των εκκλησιαστικών νομικών προσώπων.
Συνέπεια όλων αυτών ήταν να καταστεί αναγκαία η νέα έκδοση του μετά χείρας έργου, με την ευκαιρία δε αυτή η ενημέρωσή του με τη νεότερη νομολογία και ο εμπλουτισμός του με τη νεότερη βιβλιογραφία.
Κρίθηκε, επίσης, ότι παρά το γεγονός πως τα "Ιδιαίτερα εκκλησιαστικά καθεστώτα στην ελληνική επικράτεια" αποτελούν ήδη αντικείμενο αναλύσεως σε άλλο ad hoc έργο μου (Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2012), του οποίου μάλιστα προετοιμάζεται νέα έκδοση, θα πρέπει να παραμείνει η συνοπτική εξέτασή τους και στο "Παράρτημα" του παρόντος τόσο για την πληρότητα του έργου όσο και λόγω των επελθουσών μεταβολών και στη συγκεκριμένη αυτή ύλη.
Προϋπόθεση, όμως, αυτής της νέας συνολικής επεξεργασίας του "Εγχειριδίου" ήταν η ενημέρωση δύο βασικών βοηθημάτων, στα οποία έχει συγκεντρωθεί το σύνολο των βασικών πηγών που αφορούν στο εκκλησιαστικό δίκαιο στην ελληνική επικράτεια. Προηγήθηκε, λοιπόν, η επανέκδοση τόσο των "Θεμελιωδών διατάξεων σχέσεων Κράτους και Θρησκευμάτων" (γ' έκδ., 2016) όσο και των "Κανονισμών Εκκλησίας της Ελλάδος" (β' έκδ., 2015) που προλείαναν το έδαφος για την μετά χείρας έκδοση.
Την προετοιμασία της νέας αυτής εκδόσεως, με τη συγκέντρωση του υλικού, ανέλαβε, με υποδειγματικό τρόπο και σχολαστικότητα, ο παλαιός μαθητής μου, ήδη διδάκτωρ νομικής, Βασίλης Μάρκος, στον οποίο οφείλω χάριτες. Κατά τη διόρθωση των τυπογραφικών δοκιμίων συνέδραμε ουσιωδώς και ο παλαιός μαθητής μου Γιώργος Ανδρουτσόπουλος, ήδη Λέκτορας του Εκκλησιαστικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών, τον οποίο, επίσης από καρδιάς, ευχαριστώ.
Και η έκδοση αυτή αφιερώνεται στους δασκάλους μου και τους μαθητές μου για τους λόγους που ανέλυσα στον πρόλογο της πρώτης εκδόσεως.
Ευχαριστώ, τέλος, και από τη θέση αυτή, τις Εκδόσεις Σάκκουλας Α.Ε. (Αθήνα-Θεσσαλονίκη), προσωπικώς δε τον Παναγιώτη Σάκκουλα και τους άξιους συνεργάτες του, για την εξαίρετη συνεργασία και τη φροντισμένη έκδοση και αυτού του έργου μου. (Από τον πρόλογο του συγγραφέα)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
Α. ΝΟΜΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΑ
Β. ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Γ. ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Έννοια, αντικείμενο και φύση του εκκλησιαστικού Δικαίου
Πηγές του Εκκλησιαστικού Δικαίου
Ερμηνεία του Εκκλησιαστικού Δικαίου. Εκκλησιαστική οικονομία
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Α. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως
Ελευθερία της λατρείας
Β. ΦΡΑΓΜΟΙ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Δημόσια τάξη και χρηστά ήθη
Καθήκοντα έναντι του Κράτους και συμμόρφωση στους νόμους
Προσηλυτισμός
Γ. ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ
Νομική προσωπικότητα
Δικαιώματα, περιορισμοί και εποπτεία
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ-ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Α. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΣΕΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ-ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Συστήματα ενώσεως
Συστήματα διακρίσεως
Β. ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ-ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ
ΤΙΤΛΟΣ Ι: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Διάπλαση των σχέσεων
Αποκρυστάλλωση των σχέσεων
Απόληξη των σχέσεων
Περίοδος της δικτατορίας 1967-1974
Περίοδος της μεταπολιτεύσεως
ΤΙΤΛΟΣ ΙΙ: ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Σχέσεις Πολιτείας-Εκκλησίας υπό το ισχύον Σύνταγμα
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Διάρθρωση της Ορθόδοξης Εκκλησίας
Α. ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΟΥΣ
ΤΙΤΛΟΣ Ι: ΚΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΙΔΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΜΕΛΟΥΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Είσοδος στην Εκκλησία. Βάπτισμα και χρίσμα
Έξοδος από την Εκκλησία
ΤΙΤΛΟΣ ΙΙ: ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Λαϊκοί
Κληρικοί
Μοναχοί
Β. ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
ΤΙΤΛΟΣ Ι: ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
Σύνοδοι και είδη αυτών
Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας
Διαρκής Ιερά Σύνοδος
Συνοδικές Επιτροπές
Εκκλησιαστικοί οργανισμοί και υπηρεσίες
ΤΙΤΛΟΣ ΙΙ: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
Μητροπόλεις και Μητροπολιτικά Συμβούλια
Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, Μητροπολίτες και Βοηθοί Επίσκοποι
Ναοί, Ενορίες και Εκκλησιαστικά Συμβούλια
Εφημέριοι
Μονές
ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Α. ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΝΟΜΙΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΛΗΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΟΝΑΧΩΝ
Ιδιαίτερη νομική μεταχείριση των κληρικών
Ιδιαίτερη νομική μεταχείριση των μοναχών. Κληρονομική τους διαδοχή
Β. ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ
Μυστήρια και ιερές τελετές
Κήρυγμα και θρησκευτική εκπαίδευση
Γ. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ
Διοικητική εξουσία επί προσώπων
Διοικητική εξουσία επί πραγμάτων. Εκκλησιαστική περιουσία
Διοίκηση περιουσίας Μητροπόλεων, Ναών και Μονών
Έσοδα και ασφάλιση κληρικών και μοναχών
ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ: ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
Α. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΑΔΙΚΗΜΑΤΑ
Το εκκλησιαστικό αδίκημα γενικώς
Επιμέρους εκκλησιαστικά αδικήματα
Β. ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΟΙΝΕΣ
Ποινές επιβαλλόμμενες σε όλα τα μέλη της Εκκλησίας
Ποινές επιβαλλόμμενες σε κληρικούς ή/και μοναχούς
Επιβολή και επιμέτρηση των ποινών
ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ: ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ
Α. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ
Εκκλησιαστικά δικαστήρια
Άλλα δικαιοδοτικά όργανα
Β. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ
Προδικασία
Αποδεικτικά μέσα
Κύρια διαδικασία
Ένδικα μέσα
Εκτέλεση των αποφάσεων. Απονομή χάρης
Σχέσεις εκκλησιαστικής και ποινικής ή πειθαρχικής δίκης
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΘΕΣΤΩΤΑ
Εκκλησία της Κρήτης
Άγιον Όρος
Εκκλησιαστικές επαρχίες Δωδεκανήσου
ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ