ΘΕΩΡΙΑ, ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

Παρουσίαση

Το βιβλίο "Θεωρία, μεθοδολογία και ερευνητικές υποδομές στις κοινωνικές επιστήμες" δίνει έμφαση στην περιγραφή των επιλογών και των κριτηρίων βάσει των οποίων συγκροτείται η μεθοδολογία σε μια εμπειρική έρευνα και αναφέρεται συστηματικά στις σχέσεις ανάμεσα στην επιστημολογία, τη μεθοδολογία και την κοινωνική θεωρία. Εστιάζεται επίσης στη διαδικασία της εννοιολόγησης, η οποία αποτελεί το κατεξοχήν πεδίο σύζευξης της θεωρίας με τις μεθόδους και παρουσιάζεται συνήθως ελλειπτικά στα περισσότερα βιβλία μεθοδολογίας.
Ο συγγραφέας εξετάζει τη σχέση της μεθοδολογίας με την ανάπτυξη ερευνητικών υποδομών και αναφέρεται στις μεθοδολογικές αλλαγές που αυτή συνεπάγεται. Η θεαματική ανάπτυξη των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας τα τελευταία χρόνια μετέβαλε δραστικά τις δυνατότητες αλλά και τις ανάγκες της έρευνας, επέτρεψε την ανάπτυξη ερευνητικών υποδομών για τις κοινωνικές επιστήμες και αναμένεται να προκαλέσει αλλαγές στο υπόδειγμα πάνω στο οποίο αναπτύχθηκε μέχρι σήμερα η μεθοδολογία.
Έτσι το βιβλίο δεν αποτελεί ένα απλοποιημένο εισαγωγικό εγχειρίδιο, αλλά ένα κείμενο αναφοράς για τον μεθοδολογικό σχεδιασμό στο οποίο οι φοιτητές θα ανατρέχουν καθ' όλη τη διάρκεια των σπουδών τους, επιτρέποντάς τους να έρθουν σε επαφή με τις μεθόδους, κυρίως, όμως, βοηθώντας τους να καταλάβουν πώς οι μέθοδοι σχετίζονται με τις επιστημολογικές και οντολογικές επιλογές με βάση τις οποίες σχεδιάζεται η μεθοδολογία και επιχειρείται η λύση ενός προβλήματος.
Ακόμη, διαφοροποιείται από τα περισσότερα βιβλία μεθοδολογίας επιλέγοντας ως αντικείμενό του το σχεδιασμό της μεθοδολογίας συνολικά και όχι την περιγραφή των επιμέρους μεθόδων. Αυτό μαζί με τη συσχέτιση της μεθοδολογίας με τη θεωρία, την επιστημολογία και την ανάπτυξη ερευνητικών υποδομών αποτελούν και τα σημαντικότερα πλεονεκτήματά του. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΜΕΡΟΣ Α': ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
1: Εισαγωγή
1.1 Νόηση και γνώση και η σχέση τους με τη γλώσσα
Η διάκριση νόησης και πραγματικότητας
Η νόηση ως λειτουργία του εγκεφάλου
Γλώσσα και νοητική ανάπτυξη
Γλώσσα και γλωσσική ανάπτυξη
Η γνώση ως λόγος
1.2 Η επιστημονική γνώση
Τρεις αρχές αληθείας της επιστήμης
Τα ειδικά χαρακτηριστικά της επιστήμης
Η θεωρητική συγκρότηση της επιστημονικής γνώσης
Η διάκριση της θεωρίας της γνώσης από τη θεωρία του αντικειμένου
2: Η θεωρία της επιστημονικής γνώσης
2.1 Ο θετικισμός
Οι γνωσιολογικές παραδοχές του θετικισμού
Η επιστημονική παραγωγή
2.2 Η μεταθετικιστική επιστημολογία
Οι γνωσιολογικές παραδοχές των μεταθετικιστικών προσεγγίσεων
Η επιστημονική παραγωγή
2.3 Η επιστημολογία των κοινωνικών επιστημών
Οι γνωσιολογικές παραδοχές των κοινωνικών επιστημών
Η επιστημονική παραγωγή
3: Η θεωρία του αντικειμένου στις κοινωνικές επιστήμες
3.1 Το επιστημονικό αντικείμενο των κοινωνικών επιστημών
Η οριοθέτηση των κοινωνικών επιστημών από τη βιολογία
Το άτομο και η κοινωνία ως κοινωνικές κατασκευές
Η ιστορική συγκρότηση της κοινωνίας
3.2 Οι διαφορετικές κοινωνιολογικές προσεγγίσεις
Οι ολιστικές προσεγγίσεις
Οι ατομοκεντρικές προσεγγίσεις
Οι μεικτές προσεγγίσεις
3.3 Η επίδραση της θεωρίας του αντικειμένου στη μεθοδολογία
Η έλλειψη επιστημονικού παραδείγματος στις κοινωνικές επιστήμες
Ο ρόλος της θεωρίας του αντικειμένου
Η θεωρία της γνώσης ως ειδική κοινωνική θεωρία
Γενικές και ειδικές θεωρίες
ΜΕΡΟΣ Β' Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
1: Η εμπειρική έρευνα
1.1 Ο ρόλος της εμπειρικής έρευνας
Η αμιγώς επιστημονική εμπειρική έρευνα
Η επιχειρησιακή εμπειρική έρευνα
Η σχέση επιχειρησιακής και ερευνητικής εμπειρικής έρευνας
Ο ρόλος των επιστημόνων στην οργάνωση της παρατήρησης
1.2 Η διαδικασία της εμπειρικής έρευνας
Η διατύπωση του σκοπού και του ερευνητικού προβλήματος
Ο αρχικός σχεδιασμός της εμπειρικής έρευνας
Η εννοιολόγηση
Ο σχεδιασμός της παραγωγής των τεκμηρίων
Η παραγωγή των τεκμηρίων
Ανάλυση των τεκμηρίων και ερμηνεία των αποτελεσμάτων
Συγγραφή της ερευνητικής έκθεσης και παρουσίαση αποτελεσμάτων
1.3 Η ερευνητική δεοντολογία
Η δεοντολογία απέναντι στην επιστημονική κοινότητα
Η δεοντολογία απέναντι στους ερωτώμενους
Η χρήση των αποτελεσμάτων της έρευνας
2: Η μεθοδολογία της εμπειρικής έρευνας
2.1 Οι όροι μέθοδος και μεθοδολογία
Ο όρος μέθοδος στο φιλοσοφικο-επιστημολογικό επίπεδο
Ο όρος μέθοδος στο θεωρητικό επίπεδο
Ο όρος μέθοδος στο επίπεδο σχεδιασμού της εμπειρικής έρευνας
2.2 Η συγκρότηση της μεθοδολογίας
2.3 Η διαχείριση του χωροχρόνου
Η ανιστορική προοπτική
Η ιστορική-συγκριτική προοπτική
2.4 Δικαιολόγηση ή ανακάλυψη
Η αποδοχή της ανακάλυψης ως επιστημονικής διαδικασίας
Οι διαδικασίες λογικού συμπερασμού
Οι διαδικασίες ανακάλυψης ή δικαιολόγησης
Ανακάλυψη και εννοιολογική ανάλυση
2.5 Η επιλογή θεωρητικής προσέγγισης και η εννοιολόγηση
Η διάκριση όλον/μέρη
Ιδιογραφική ή νομοθετική προσέγγιση
2.6 Ο τρόπος παραγωγής των τεκμηρίων
Τύποι τεκμηρίων
Πρωτογενής και δευτερογενής παραγωγή επιστημονικών τεκμηρίων
2.7 Η επιλογή μεθόδων και στρατηγικής ανάλυσης
Οι μέθοδοι ανάλυσης
Οι στρατηγικές ανάλυσης
3: Η εννοιολόγηση
3.1 Οι έννοιες
Η παραγωγή των εννοιών στις διάφορες επιστημολογικές προσεγγίσεις
Κατηγορίες επιστημονικών εννοιών
3.2 Η παραγωγή των επιστημονικών εννοιών στις κοινωνικές επιστήμες
Ο ορισμός των εννοιών [...]
3.3 Η σύνδεση εννοιών-ενδείξεων
3.4 Η εννοιολόγηση σύμφωνα με την οπτική της δικαιολόγησης
Αξιοπιστία και εγκυρότητα της μέτρησης
3.5 Η εννοιολόγηση σύμφωνα με την οπτική της ανακάλυψης
4: Η παραγωγή των τεκμηρίων
5: Η ανάλυση των τεκμηρίων
6: Τα μεθοδολογικά πλαίσια
ΜΕΡΟΣ Γ΄: ΟΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
1: Οι ερευνητικές υποδομές
2: Παράρτημα Α΄: Γνωσιακά σχήματα
3: Παράρτημα Β΄: Το βιβλίο κωδικοποίησης
4: Παράρτημα Γ΄: Σχεδιασμός του ερωτηματολογίου
5: Παράρτημα Δ΄: Το μοντέλο οντοτήτων-συσχετίσεων
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ