ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΚΑΙ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

Παρουσίαση

Η κατάργηση των δύο αυτοκέφαλων Αρχιεπισκοπών της Βαλκανικής, του Πεκίου (1766) και της Αχρίδας (1767), κατέχει στη διεθνή βιβλιογραφία περίοπτη θέση. Από πολλούς ιστορικούς θεωρήθηκε ως το χρονικό σημείο της επικράτησης του εθνικού και πολιτιστικού ιμπεριαλισμού του αναδυόμενου ελληνικού Έθνους, με κύριο εκπρόσωπο το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τους Φαναριώτες, στους λαούς της Βαλκανικής. Αυτή η θεωρία όχι μόνο ανακίνησε εθνικιστικές ιδέες στους σλαβικούς λαούς (Σέρβους, Βουλγάρους, Σλαβομακεδόνες), αλλά και επέδρασε στη νεώτερη ελληνόγλωσση ιστοριογραφία, κυρίως μέσω όσων ιστορικών τηρούν έντονα κριτική στάση απέναντι στο Πατριαρχείο και την Εκκλησία γενικότερα. Επακόλουθη συνέπεια ήταν η εμφάνιση αμυντικών υπέρ των δύο εκκλησιαστικών θεσμών απόψεων, δημιουργώντας τελικά πόλωση στις επιμέρους ερμηνείες.
Η παρούσα εργασία, αξιοποιώντας κυρίως τις πρωτότυπες πηγές, επιδιώκει να ανασυνθέσει το κλίμα της εποχής, που οδήγησε στην κατάργηση, αλλά και να ερμηνεύσει όσον το δυνατόν αντικειμενικότερα τις αιτίες και τις συνέπειες που είχε στη ζωή των Ορθοδόξων λαών κατά την ύστερη Τουρκοκρατία. Ταυτόχρονα εξετάζει τη θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τη στάση των πρωταγωνιστών των γεγονότων, αλλά και τη στάση της οθωμανικής πολιτικής, που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στις εξελίξεις. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. Η προβληματική του ζητήματος
2. Ανύψωση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως έναντι των υπολοίπων Ορθοδόξων Εκκλησιών μετά την Άλωση
3. Επεμβάσεις του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στα «Κλίματα» της Βαλκανικής
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α': ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΠΕΚΙΟΥ (1219-1766)
1. Πέκιο και Αχρίδα
2. Επανασύσταση της Αρχιεπισκοπής Πεκίου (1557)
3. Μεταναστεύσεις και εκκλησιαστική διαίρεση των Σέρβων (1690 και 1737)
4. Εχθρότητα των Τούρκων και στροφή προς τη Ρωσία
5. Λατινική διείσδυση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΩΝ ΠΕΚΙΟΥ ΚΑΙ ΑΧΡΙΔΩΝ
1. Απαιτήσεις των Οθωμανών εξαιτίας των χρεών προς τον Γεώργιο Σπαθάρη
2. Κατάργηση της Αρχιεπισκοπής Πεκίου
3. Κατάργηση της Αρχιεπισκοπής Αχριδών
4. Αντίδραση του Μητροπολίτη Σάββα Πέτροβιτς και ανεξαρτητοποίηση της Εκκλησίας του Μαυροβουνίου
5. Προσθήκη των επαρχιών του Πεκίου και της Αχρίδας στα βεράτια του Πατριαρχείου
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ': ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ
1. Διαφορές στα επίσημα κείμενα για την κατάργηση της Αρχιεπισκοπής Πεκίου
2. Προβλήματα στα κείμενα για την κατάργηση της Αρχιεπισκοπής Αχριδών
3. «Πατριαρχικό και Συνοδικό Γράμμα» του Πατριάρχη Σαμουήλ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ': ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ
1. Διάσταση απόψεων των ιστορικών
2. Έλληνες ιστορικοί και συγγραφείς και διαφοροποίηση στις ερμηνείες τους
3. Σέρβοι συγγραφείς και εξέλιξη των θέσεών τους
4. Βούλγαροι και «Σλαβομακεδόνες» ιστορικοί
5. Θεωρίες των δυτικοευρωπαίων ιστορικών
6. Προσπάθεια συνθέσεως των απόψεων των ιστορικών
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε' ΟΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗΣ
1. Τα χρέη των δύο Αρχιεπισκοπών
2. Η στάση της Υψηλής Πύλης
3. Πατριαρχείο και αυτοκέφαλες Εκκλησίες
4. Υπήρχε σχέδιο εξελληνισμού της Βαλκανικής;
5. Εσωτερικές και εξωτερικές αιτίες
ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Ιστορική συνέχεια
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ