Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ

Παρουσίαση

Τροχός και φωτιά. Εφευρέσεις και ανακαλύψεις. Στα χέρια του ανθρώπου η τεχνολογία έχει πάντα δυο χρήσεις. Μία που χτίζει πολιτισμούς και μία που τους καταστρέφει. Η διαφορά σήμερα με το παρελθόν είναι ότι τότε η κακή χρήση της τεχνολογίας μπορούσε να καταστρέψει το τώρα. Σήμερα μπορεί να καταστρέψει και το μέλλον. Σ' αυτό ακριβώς το σημείο έρχεται ο Χανς Γιώνας να επισημάνει την σημασία που έχει ο τρόπος που θα διαχειριστεί ο σύγχρονος άνθρωπος τις νέες δυνατότητες. Ένας τρόπος που δεν βασίζεται στον φόβο και τον αποκλεισμό, αλλά στην διάκριση, την υπευθυνότητα και σε μια νέα ηθική την οποία οφείλουμε να αναπτύξουμε. Μια ηθική που δημιουργείται όταν αναλογιζόμαστε την ευθύνη απέναντι στον εαυτό μας, το περιβάλλον και τις μελλοντικές γενιές. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

"Αν ο διάλογος για την ηθική μπορεί να συνεισφέρει κάτι στον αγώνα του ανθρώπου να επιζήσει πέρα από τον παρόντα αιώνα, χρειαζόμαστε ακριβώς τέτοιου είδους εργασία για να προγραμματίσουμε τα αναγκαία βήματα. Χωρίς να αυταπατάται, αλλά και χωρίς να απελπίζεται, ο Χανς Γιώνας μας φέρνει ενώπιον των ζητημάτων από τα οποία εξαρτάται το οποιοδήποτε μέλλον μας." (David Levy, Times Higher Education Supplement)

Ο Γιόνας φέρνει στο προσκήνιο την, αγνοημένη από τη φιλοσοφία, ηθική της ευθύνης. Η αρχή της ευθύνης αξιώνει ότι «δεν πρέπει ποτέ οι επικίνδυνες πράξεις μας να διακυβεύουν σύνολη την ύπαρξη ή τη φύση του ανθρώπου», καθώς «η πρώτη εντολή που αφορά τον άνθρωπο είναι να υπάρχει ανθρωπότητα». Είναι μια αρχή που βασίζεται λιγότερο στην ελπίδα (όπως του Ερνστ Μπλοχ, την «αφελή» σκέψη του οποίου καταρρίπτει με συνοπτικές διαδικασίες) και περισσότερο στον φόβο, που όμως πρέπει να υπάρχει για να μας προστατεύει κι όχι για να μας καθηλώνει. Το υπόδειγμά του είναι το νεογέννητο παιδί, στο οποίο θεμελιώνεται η αρχή της ευθύνης (που αργότερα θα πρέπει να την έχουν οι πολιτικοί). Η μέριμνα για τον άμεσο απόγονό μας θα πρέπει να συνδεθεί με τη μέριμνα για απογόνους που δεν θα γνωρίσουμε ποτέ: αυτή είναι «η αρχέγονη ανθρώπινη περίπτωση όπου συμπίπτουν η αντικειμενική ευθύνη και το υποκειμενικό αίσθημα ευθύνης». Η γονεϊκή ευθύνη αποτελεί εκ των προτέρων (βιολογικά) και εκ των υστέρων (πολιτισμικά) «αρχέτυπο κάθε άλλης ευθύνης». (Γιώργος Λαμπράκος, bookpress.gr 09/05/2019)

Περιεχόμενα

Εισαγωγή
Πρόλογος στην αγγλική έκδοση
Η ΑΛΛΑΓΜΕΝΗ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΠΡΑΞΗΣ
Το παράδειγμα της αρχαιότητας
Χαρακτηριστικά της ηθικής που προηγήθηκε
Οι νέες διαστάσεις της ευθύνης
Η τεχνολογία ως "κλήση" του ανθρώπου
Παλιές και καινούριες προστακτικές
Παλιότερες μορφές μιας "ηθικής προσανατολισμένης προς το μέλλον"
Ο άνθρωπος ως αντικείμενο της τεχνολογίας
Η "ουτοπιστική" δυναμική της τεχνικής προόδου και το υπερβολικό μέγεθος της ευθύνης
Το ηθικό κενό
ΠΕΡΙ ΑΡΧΩΝ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΥ
Ιδεατή και πραγματική γνώση στην "ηθική του μέλλοντος"
Επικράτηση της κακής επί της καλής πρόγνωσης
Το στοίχημα ως στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης
Το καθήκον να εξασφαλίσουμε ένα μέλλον
Είναι και πρέπει να είναι
ΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Το σφυρί
Το δικαστήριο
Το περπάτημα
Το πεπτικό όργανο
Από την πραγματικότητα στην εγκυρότητα: Από το ζήτημα του σκοπού στο ζήτημα της αξίας
ΤΟ ΑΓΑΘΟ, ΤΟ "ΔΕΟΝ" ΚΑΙ ΤΟ ΕΙΝΑΙ: ΜΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ
Είναι και δέον
Θεωρία της ευθύνης: Πρώτες διακρίσεις
Θεωρία της ευθύνης: Γονέας και πολιτικός ως εξέχοντα παραδείγματα
Θεωρία της ευθύνης: Ό ορίζων του μέλλοντος
Πόσο μακριά στο μέλλον παρεκτείνεται η πολιτική ευθύνη;
Γιατί ή "ευθύνη" δεν είχε κεντρική θέση στην προηγούμενη ηθική θεωρία;
Η σχέση γονέα-παιδιού Το αρχέτυπο της ευθύνης
Η ΕΥΘΥΝΗ ΣΗΜΕΡΑ: ΤΟ ΕΠΙΣΦΑΛΕΣ ΜΕΛΛΟΝ ΚΑΙ Η ΙΔΕΑΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ
Το μέλλον της ανθρωπότητας και το μέλλον της φύσης
Η δυσοίωνη πλευρά του Βακωνικού ιδεώδους
Ο μαρξισμός ή ο καπιταλισμός είναι καταλληλότερος για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο;
Εξετάζοντας συγκεκριμένα τις αφηρημένες πιθανότητες
Η ουτοπία του ερχόμενου "αληθινού ανθρώπου"
Ουτοπία και η ιδέα της προόδου
ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΟΥΤΟΠΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΗΘΟΣ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ
Οι κολασμένοι της γης και η παγκόσμια επανάσταση
Κριτική του μαρξιστικού ουτοπισμού
Από την κριτική της ουτοπίας στην ηθική της ευθύνης
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3
Αδυναμία ή ισχύς της υποκειμενικότητας
ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ'
Το επιχείρημα της ασυμβατότητας
Το επιχείρημα του επιφαινομένου
"Έπιφαινομενισμός" ακυρούμενος από την ακύρωση της "ασυμβατότητας"
Ανασκόπηση της προτεινόμενης λύσης βάσει της κβαντομηχανικής
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ