ΦΙΛΕΜΑ

Παρουσίαση

Ο Μάνος Κουνουγάκης με το Φίλεμά του αντιστρέφει προκλητικά αυτή την τάση: Αφενός, χρησιμοποιώντας οικεία υλικά και μπερδεύοντας με δεξιοτεχνία εποχές και στερεότυπα, οικοδομεί, μέσα στο εκ φύσεως παράλογο σκηνικό ενός πολέμου, την εξίσου παράλογη αλλά γνώριμη συνθήκη της φυλετικής διάκρισης σε "ανώτερους" και "κατώτερους". Παίζοντας έξοχα με την αριστοτελική αληθοφάνεια, εισάγει όλα τα αδιανόητα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τον τελευταίο Πόλεμο (μαζικές δολοφονίες αμάχων, Ολοκαύτωμα, διάκριση και εξόντωση "κατώτερων" φυλών) αντιστρέφοντάς τα· η συνθήκη της ετερότητας εισάγεται προσφυώς ήδη από την αρχική σκηνική οδηγία: ο πρωταγωνιστής Γιόζεφ ανήκει σε άλλο είδος ανθρώπου. Η ανθρωπότητα διαιρείται σε δύο κατηγορίες, τους σάπιενς και τους άλλους. Δεν διώκονται εδώ Εβραίοι, Ρομά και ομοφυλόφιλοι, και αυτό επισημαίνεται με διακριτικές αλλά σαφείς αναφορές. Τη θέση των αρίων έχουν πάρει τώρα οι "σάπιενς" και οι άλλοι είναι οι "υπάνθρωποι". Η ειρωνεία είναι εμφανής και βιτριολική: Σε έναν κόσμο όπου παραμένουν τα ριζώματα του φασισμού, κανείς δεν είναι ασφαλής· όλοι είμαστε δυνάμει θύματα. Η συνθήκη καθίσταται έτσι απολύτως ρεαλιστική και αριστοτελικά αληθοφανής: "Αφού συνέβη, μπορεί να ξανασυμβεί", όπως εμβληματικά έχει πει ο Πρίμο Λέβι, σε οποιαδήποτε εκδοχή, με όποιους θύτες και θύματα, ακόμα και -ίσως προπάντων- με θύτες και θύματα σε αντεστραμμένους ρόλους. Γιατί οι πόλεμοι, οι διακρίσεις, το μίσος εκπορεύονται από την πρωτόγονη, απολύτως ανθρώπινη συνθήκη του αμοιβαίου φόβου, που ερμηνεύει το διαφορετικό ως απειλή και οδηγεί στην άρνηση του Άλλου. (Απόσπασμα από την έκδοση)

Περιεχόμενα

Επίμετρο: Θανάσης Τριαρίδης