ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Παρουσίαση

Το ζητούμενο για το τι πρέπει να αποκομίζει ο μαθητής από την ιστορία στο σχολείο έχει μεταβληθεί πολλές φορές, παραμένοντας σταθερά αντικείμενο διαπραγμάτευσης και επιστημονικού διαλόγου. Η Διδακτική της Ιστορίας, όταν αυτονομήθηκε ως κλάδος στη δεκαετία του 1970, έβαλε κατά της πολιτικοποίησης του μαθήματος με τη λογική του εθνικού φρονηματισμού που επικρατούσε στον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα. Δεν έχασε όμως ποτέ τον πολιτικό της χαρακτήρα, καθώς η προτασσόμενη «ιστορική σκέψη» που έπρεπε να αποκτήσουν οι μαθητές ενείχε σαφώς και τον χαρακτήρα της χειραφέτησής τους. Τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 η Διδακτική της Ιστορίας επαναπολιτικοποιήθηκε: πρόταγμα η «συνάφεια» του μαθήματος στο σχολείο με τον μαθητή και τις ανάγκες του, η σύνδεση της ιστορικής γνώσης με τις πρακτικές ανάγκες της καθημερινής ζωής. Στοιχεία φιλοσοφίας της ιστορίας στις αγγλοσαξονικές χώρες, το εννοιολογικό οπλοστάσιο της επιστήμης της ιστορίας, συνδυάστηκαν με τη θεωρία της ιστορικής συνείδησης όπως αυτή αναπτύχθηκε στη Γερμανία.
Το μόνιμο ερώτημα είναι: Μπορούν οι μαθητές να γίνουν ιστορικοί; Υπάρχουν πολλοί περιορισμοί, όμως οι μαθητές μπορούν να μιμηθούν τους ιστορικούς στις «κινήσεις» που κάνουν. Οι διδακτικολόγοι της ιστορίας συμφωνούν ότι, πέραν της γνώσης περιεχομένου, είναι απαραίτητο να έχουν οι μαθητές και κάποια εμπειρία της ιστορικής έρευνας. Άλλωστε, πολλές δεξιότητες που απαιτούνται για την ιστορική έρευνα θα μπορούσαν να μεταφερθούν κάποια στιγμή και σε άλλους τομείς στην καθημερινή ζωή. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΚΕΨΗ
1.1 Ιστορική έρευνα στο σχολείο ή η «προσομοίωσή» της;
1.1.1. Οι «ιστορικές έννοιες» περιγράφουν την ιστορική έρευνα
1.1.2 «Νέα ιστορία» στην ιστοριογραφία και την ιστορική εκπαίδευση
1.1.3 Κονστρουκτιβισμός-εποικοδομητισμός
1.2 Σχέση παρελθόντος και παρόντος γενικά
1.3 Σχέση παρελθόντος-παρόντος και σχολείο
1.4 Σχέση παρελθόντος-παρόντος και μεταϊστορικές έννοιες
1.4.1 Οι έννοιες στην ιστορία
1.4.2 Επίπεδα κατανόησης της επιστήμης της ιστορίας από τους μαθητές
1.4.3 Επιμέρους έννοιες και επίπεδά τους
Α. Η έννοια των πηγών-τεκμηρίων και η διαδικασία της τεκμηρίωσης
Β. Επίπεδα κατανόησης της τεκμηρίωσης στην ιστορία
Γ. Η έννοια της αιτιότητας
Δ. Επίπεδα κατανόησης της αιτιότητας στην ιστορία
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ
2.1 Ιστορική συνείδηση: τα χαρακτηριστικά και τα συστατικά στοιχεία της
2.1.1 Η τυπολογία των ιστορικών ταυτοτήτων του Rusen
2.1.2 Μνήμη
2.1.3 Ταυτότητα
2.2 Ιστορική συνείδηση και ειδικότερα θέματα
2.2.1 Ιστορικό παρελθόν και παρελθόν ταυτότητας, συλλογική μνήμη, περιπέτειες επιλεκτικότητας
Α. Η αναφορά στο παρελθόν είναι μια διαδικασία αφήγησης, μια διαδικασία κατασκευής ταυτότητας
Β. Η έρευνα για την ιστορική συνείδηση σε σχέση με το ιστορικό και το πρακτικό παρελθόν
2.2.2 Πότε οι μαθητές νιώθουν συνάφεια με το παρελθόν: από τις μεγάλες αφηγήσεις στην καθημερινότητα - ή πρόσφατο και απόμακρο παρελθόν
Προσωπικές προσεγγίσεις
2.2.3 Η ιστορική συνείδηση εν μέσω κρίσης: τραυματικές, ταυτοτικές και διαστάσεις της ιστορικής συνείδησης σε σχέση με τον χώρο
2.3 Ιστορική εκπαίδευση και συγκρουσιακά ζητήματα
2.3.1 Από πότε, γιατί και πού μιλάμε για συγκρουσιακά ζητήματα στην εκπαίδευση και την ιστορική εκπαίδευση - ορισμοί
2.3.2 Σχολική ιστορία, δημόσια ιστορία, συγκρουσιακά ζητήματα
2.3.3 Η διδασκαλία των συγκρουσιακών ζητημάτων
2.3.4 Πολυπρισματικότητα
Α. Ενσυναίσθηση: το παρελθόν της και οι ενστάσεις από διαφορετικά μέτωπα
Β. Η πολυπρισματικότητα
Γ. Η πολυπρισματικότητα στο ελληνικό σχολείο - η πρόσφατη έρευνα
Δ. Συμπερασματικά
2.3.5 Διδάσκοντας την πολυπρισματικότητα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ
3.1 Ο όρος
3.1.1 Εισαγωγή
3.1.2 Ιστορική κουλτούρα
3.2 Τα σχολικά βιβλία ιστορίας
3.2.1 Το ελληνικό πλαίσιο σε σχέση με την ιστορική εκπαίδευση
3.2.2 Σχολικές πρακτικές στην Ελλάδα: Πώς χρησιμοποιούνται τα σχολικά εγχειρίδια στο ελληνικό σχολείο;
3.2.3 Η πρώτη φάση της ανάλυσης των εγχειριδίων στην Ελλάδα: ιστορική επισκόπηση
3.2.4 Η δεύτερη φάση της ανάλυσης των εγχειριδίων: παιδαγωγικές προσεγγίσεις
3.3 Τα μουσεία και ο υλικός πολιτισμός
3.3.1 Εισαγωγή
3.3.2 Η διδασκαλία της ιστορίας στο σχολείο σήμερα
3.3.3 Τύποι μουσείων και ιστορική σκέψη
3.3.4 Τα πλεονεκτήματα του υλικού πολιτισμού για την ιστορική εκπαίδευση
3.3.5 Υλικός πολιτισμός, ιστορική συνείδηση, ιστορικός εγγραμματισμός: η περίπτωση των συγκρουσιακών ζητημάτων της ιστορίας στην ιστορική εκπαίδευση
3.3.6 Συμπέρασμα σε σχέση με τη χρήση του υλικού πολιτισμού στην εκπαίδευση
3.4 Κινηματογράφος, ψηφιακά περιβάλλοντα και μέσα
3.4.1 Κινηματογράφος
3.4.2 Ψηφιακά περιβάλλοντα και μέσα
Α. Ψυχαγωγικά βιντεοπαιχνίδια με ιστορικό περιεχόμενο
Β. Ψυχαγωγικά βιντεοπαιχνίδια με ιστορικό περιεχόμενο και ιστορική εκπαίδευση
3.5 Αντί επιλόγου: ψηφιακότητα και ιστορική εκπαίδευση