ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Παρουσίαση

Πέρασαν ήδη πέντε έτη από την πρώτη έκδοση του συλλογικού έργου «Θεμελιώδη δικαιώματα. Ατομικά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα», που καλύπτει το σύνολο των συνταγματικών δικαιωμάτων. Με τον τρόπο αυτόν, επιδιώξαμε την υπέρβαση της «τεχνητής» διάκρισης που απαντάται συχνά στην πράξη, ήτοι τη διάκριση μεταξύ, αφενός, των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και, αφετέρου, των πολιτικών δικαιωμάτων.
Στο διάστημα αυτό των πέντε ετών επήλθαν αρκετές και σημαντικές αλλαγές, οι οποίες κατέστησαν απαραίτητη τη δεύτερη έκδοση του έργου. Πέρα από τις πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις και βιβλιογραφικές συμβολές και πέρα από τη συνταγματική αναθεώρηση του 2019 που προσέθεσε ρητή διάταξη περί του δικαιώματος στην αξιοπρεπή διαβίωση στο άρθρο 21, πολλές υπήρξαν και οι τροποποιήσεις στην κοινή νομοθεσία που συγκεκριμενοποιεί τα κατ' ιδίαν θεμελιώδη δικαιώματα.
Από τη θέση αυτή θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά όλους τους συγγραφείς των κατ' ιδίαν κεφαλαίων για την προθυμία και τη συνεργασία τους. Η ποιότητα και πληρότητα των συμβολών τους θεωρώ ότι αντανακλούν το υψηλό επίπεδο της επιστημονικής τους συγκρότηςσης. Ευχαριστίες οφείλονται επίσης τόσο στον πάντα φιλόξενο εκδοτικό οίκο της Νομικής Βιβλιοθήκης, όσο και στην Εύη Γαλάνη και τον Γιάννη Καστανά, χωρίς τη συνδρομή των οποίων δεν θα ήταν δυνατή η ανά χείρας έκδοση.
Νοέμβριος 2022, Σπυρίδων Βλαχόπουλος, Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ (Από τον πρόλογο στη β΄ έκδοση)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Β΄ ΕΚΔΟΣΗΣ
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Α΄ ΕΚΔΟΣΗΣ
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΕΡΟΣ 1ο: ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ
1] ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
Ι. Εισαγωγή
Ιστορική εξέλιξη
Ονομασίες, κατηγοριοποίηση, παλαιές και νέες διαστάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων
Τα θεμελιώδη δικαιώματα ως υπερεθνικό μέγεθος: Διεθνές και ενωσιακό δίκαιο
ΙΙ. Φορείς
Φυσικά πρόσωπα
Νομικά πρόσωπα
ΙΙΙ. Αποδέκτες
Κρατική εξουσία
Ιδιώτες
IV. Ισχύς
Αναστολή
Παραίτηση
V. Πεδίο προστασίας
Οριοθέτηση από το συνταγματικό κείμενο
Οριοθέτηση με βάση τον σκοπό του δικαιώματος
VI. Περιορισμοί
Από το συνταγματικό κείμενο
Επιφύλαξη υπέρ του νόμου
Σύγκρουση με άλλες συνταγματικές διατάξεις
Περιορισμοί των περιορισμών
VII. Συρροή
Γενικές και ειδικές διατάξεις
Αληθείς συρροές
VIII. Μέσα προστασίας
IΧ. Θεμελιώδη δικαιώματα και συνταγματικές υποχρεώσεις
ΜΕΡΟΣ 2ο: ΤΑ «ΜΗΤΡΙΚΑ» ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
2] Η ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις
ΙΙ. Νομικές βάσεις
Σύνταγμα
Δίκαιο ΕΕ
Διεθνές Δίκαιο
ΙΙΙ. Φορείς
IV. Αποδέκτες
V. Πεδίο προστασίας
Αξία του ανθρώπου
Σωματική και ψυχική ακεραιότητα του ανθρώπου
VΙ. Συρροή
VII. Περιορισμοί
3] ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ
I. Εισαγωγικές παρατηρήσεις
II. Νομικές βάσεις
Σύνταγμα
Δίκαιο ΕΕ
Διεθνές Δίκαιο
III. Φορείς
IV. Αποδέκτες
V. Πεδίο προστασίας
Το περιεχόμενο της αρχής
Η έκταση της δικαστικής προστασίας: επεκτατική εφαρμογή ευνοϊκής ρύθμισης;
VI. Συρροή
VII. Περιορισμοί
VIII. Ειδικές μορφές της αρχής
Ισότητα των δύο φύλων
Ισότητα στα δημόσια βάρη
Ισότητα στην στρατολογική υποχρέωση
Ισότητα στην αμοιβή εργασίας
Ισότητα στην πρόσβαση σε δημόσιες θέσεις
4] Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ
Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις
ΙΙ. Νομικές βάσεις
Σύνταγμα
Δίκαιο ΕΕ
Διεθνές Δίκαιο
ΙΙΙ. Φορείς
IV. Αποδέκτες
V. Πεδίο προστασίας
A. Επιμέρους εκδηλώσεις της προσωπικότητας
1. Σεξουαλική ελευθερία - Σύμφωνο Συμβίωσης Ομοφυλοφίλων και δικαίωμα μεταβολής φύλου
2. Δικαίωμα στο όνομα, δικαίωμα στην εικόνα, δικαίωμα αναζήτησης της καταγωγής
3. Λοιπές νομολογιακές περιπτώσεις
VΙ. Συρροή
VII. Περιορισμοί
ΜΕΡΟΣ 3ο: ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΑΣΗΣ κ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΒΙΟΥ
5] ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΖΩΗ [...]
6] Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΓΕΝΙΚΑ (η φυσική ή κυρίως ελευθερία του προσώπου)
7] Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ - ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΕΣ ΕΚΦΑΝΣΕΙΣ
8] Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ
9] Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΚΟΛΑΣΜΟΥ
10] ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ - ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
11] Ο ΙΔΙΩΤΙΚOΣ ΒIΟΣ, Η ΠΡΟΣΤΑΣIΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ κ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
ΜΕΡΟΣ 4ο: ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ
12] Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡIΑ
13] ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ, ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ κ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
14] Η ΕΛΕΥΘΕΡIΑ ΤΗΣ ΤEΧΝΗΣ
15] Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ κ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
ΜΕΡΟΣ 5ο: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
16] ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
17] Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ κ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ
ΜΕΡΟΣ 6ο: ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ
18] Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΥΝΑΘΡΟΙΣΗΣ
19] Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΝΩΣΕΩΣ
20] Η ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
ΜΕΡΟΣ 7ο: ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
21] ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
22] ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ
23] ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ
24] Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ, ΤΟΥ ΓΑMΟΥ, ΤΗΣ MΗΤΡΟΤΗΤΑΣ κ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
ΜΕΡΟΣ 8ο: ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
25] ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΨΗΦΟΥ
26] ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΛΕΓΕΣΘΑΙ
27] ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΣΗΣ
28] ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΚΡΑΤΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ
ΜΕΡΟΣ 9ο: ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΝΝΟΜΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
29] ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟΝ ΝΟΜΙΜΟ ΔΙΚΑΣΤΗ
30] ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
31] ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ κ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ
32] Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ
ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

Συνεργάτες: Α. Αρχοντάκη, Ε. Γαλάνη, Δ. Δαρέλλη, Α. Δερβιτσιώτης, Χ. Δετσαρίδης, Γ. Θεοδόσης, Μ. Θεοδωρίδου, Ι. Καστανάς, Η. Κουβαράς, Γ. Λαζαράκος, Μ. Νάνου, Θ. Ξηρός, Α. Παπαθωμάς, Κ. Παπανικολάου, Π. Παπαρρηγοπούλου-Πεχλιβανίδη, Σ. Τάσσης, Π. Τσαντίλας, Χ. Τσιλιώτης, Α. Τσιρωνάς, Σ. Χριστοφορίδου