ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Παρουσίαση

Τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια, όπως τα παραδοσιακά τραγούδια όλων των λαών, ανήκουν στον προφορικό πολιτισμό και αποτέλεσαν για πολλούς αιώνες το κύριο μέσο συλλογικής μουσικής και ποιητικής δημιουργίας, έκφρασης, επικοινωνίας, μνήμης και παιδείας. Είναι ο θεμελιώδης μουσικός πολιτισμός μας.
Η ιστορική, φιλολογική και μουσική έρευνα έχει εντοπίσει στο δημοτικό τραγούδι σημαντικά στοιχεία αρχαιοελληνικής παράδοσης. Οι απαρχές του, ωστόσο, τοποθετούνται στη βυζαντινή εποχή, με παλαιότερα δείγματα τα ακριτικά τραγούδια.
Στα νεότερα χρόνια, το δημοτικό τραγούδι, ως άρρηκτη ενότητα λόγου, μελωδίας και χορού, κατόρθωσε να εκφράσει αυθεντικά τις τοπικές κοινωνίες, σε όλη την πορεία του βίου από τη γέννηση έως το θάνατο. Σμιλεμένο μέσα από το μακρόχρονο τραγούδισμα, έχει ενσωματώσει και συμπυκνώσει κοινωνικές αξίες και πλατιά διαδεδομένες αντιλήψεις για τη φύση και το μεταφυσικό, τον πόνο και τη χαρά, τον έρωτα και το θάνατο, τον πόλεμο και την ξενιτιά, τον κόσμο και το σύμπαν, την ιστορία και τη μυθολογία, τον Τόπο και την Πατρίδα. Η ποιότητα του δημοτικού τραγουδιού βρίσκεται στην εκφραστική αμεσότητα, τη συσσωρευμένη εμπειρία της κοινωνίας, την αδιάσπαστη πολιτισμική συνέχειά της.
Τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια παρέμεναν έως τον 19ο αιώνα δημιούργημα του προφορικού πολιτισμού, καθώς πλάθονταν ζωντανά και παραδίδονταν από γενιά σε γενιά. Στα χρόνια του Διαφωτισμού και του Ρομαντισμού, χάρη στο πνεύμα της εποχής και το φιλελληνικό ρεύμα που προκάλεσε η Ελληνική επανάσταση, τα δημοτικά τραγούδια έγιναν αντικείμενο παρατήρησης, θαυμασμού και επιστημονικής μελέτης. Ευρωπαίοι αρχικά και αργότερα και Έλληνες λόγιοι προχώρησαν στη συλλογή και την έκδοση ποιητικών κειμένων. Προς το τέλος του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα ξεκίνησαν και οι δημοσιεύσεις μουσικών συλλογών, με μεταγραφή της μουσικής των τραγουδιών, είτε στο ευρωπαϊκό πεντάγραμμο, είτε στη βυζαντινή παρασημαντική. Παράλληλα, έγιναν και οι πρώτες περιορισμένες ηχογραφήσεις, με τα πρωτόγονα τεχνικά μέσα της εποχής. Έτσι, τα δημοτικά τραγούδια έπαψαν να αντιμετωπίζονται απλά ως λογοτεχνικά κείμενα ή μελωδίες που αποτελούν "δημιούργημα του λαού". Απέκτησαν ευρύτερα κοινωνικά και νέα αφηγηματικά, συμβολικά, τελετουργικά χαρακτηριστικά. Κατοχύρωσαν την ταυτότητα, τη σημασία, το σκοπό, που υπηρετούσαν. Απέκτησαν μια νέα ζωή. Μνήμες της ιστορίας, συνέχιση της παράδοσης και έκφρασης της ταυτότητάς μας.
Η έκθεση που παρουσιάζεται στον Εκθεσιακό Χώρο του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, με τον τίτλο "Δημοτικά Τραγούδια. Ιστορία - Παράδοση - Ταυτότητα" αναδεικνύει με ευστροφία τον τρόπο που τα δημοτικά τραγούδια πλαισιώνουν τα έθιμα και τις τελετουργίες των γιορτών (Χριστούγεννα, Αποκριές, Πάσχα, αλλά και των εποχών του χρόνου, θερινό ηλιοστάσιο κ.λπ.) όπως, επίσης, και τα "διαβατήρια" έθιμα που οριοθετούν τις αλλαγές και τα στάδια του ανθρώπινου βίου (γέννηση, παιδική ηλικία, γάμος, ξενιτιά, θάνατος). [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Πρόλογος του Προέδρου της Βουλής
Α' ΜΕΡΟΣ
Το ελληνικό δημοτικό τραγούδι ως διαχρονική ενότητα λόγου - μέλους - κίνησης
Λάμπρος Λιάβας
Το δημοτικό τραγούδι ως κείμενο
Μιχάλης Μερακλής
Τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια, οι καταγραφές και η μελέτη τους
Ελένη Ψυχογιού
Χρονολόγιο της καταγραφής, μελέτης και διάδοσης του δημοτικού τραγουδιού
Μάρκος Δραγούμης
Β' ΜΕΡΟΣ
Εισαγωγή
Καταγραφή και μελέτη του δημοτικού τραγουδιού
Η ιστορική αφήγηση στα τραγούδια
Ο κύκλος της ζωής
Ο κύκλος του χρόνου
Η μουσική, ο χορός και τα μουσικά όργανα
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Κατάλογος εκθεμάτων
Κατάλογος εικόνων εκτός έκθεσης